بیش از ۳۰ ماه از زلزله دلخراش بم می گذرد، زلزله ویرانگر بم علاوه بر کشتار بیرحمانه انسانهای بی گناه و سرمایه های انسانی جامعه خسارت مادی فراوانی را برجا گذاشت وبه بیش از۶۱۰۰۰واحد مسکونی و تجاری در بم خسارت وارد آمد.
در تیرماه سالجاری، فرصتی شد تا باز سری به بم زده و از نزدیک مروری بر آنچه اتفاق افتاده کنم برای من که در هفته های اول زلزله همچون سایر مردم سوار بر موج احساسات شتابان و بی برنامه به همدری مردم شتافته و همراهشان شده بودم و پس از آن در چنبره مشکلات ، بم را به فراموشی سپردم دیدن دوباره بم هیجان انگیز می نمود اما چه سود؟ دیدن بم بهت آور و حزن انگیز بود. بم را قبلا دیده بودم آباد و شاداب ، بعد زلزله که آن را فرو ریخت ، انتظار بالایی نبود که بعد ازاین مدت طولانی بم را بهتر از زمان زلزله ببینم . اما باید اعتراف کنم گویی شهر دست نخورده بود و شهرسازی در آن اتفاق نیافتاده بود – کاری به روستاهای بم ندارم _ شهر بم در کلیت خود دست نخورده باقی مانده بود و اثری از یک اجتماع شهری پویاوزنده دیده نمی شد.واحدهای تجاری و بازار که قلب تپنده شهر هستند ساخته نشده اند و بازسازی در شهر کند و لاک پشتی است . چرا ؟ آنچه اقعیت شهر بم است انگشت شمار ساختمانهایی است که توسط NGO ها و برخی نهادهای دولتی چون سازمان نوسازی مدارس ساخته شده و دیگر اثری از شهرسازی نیست در جای جای بافت قدیمی شهر با منازل و واحدهای تجاری روبرویید که هنوز آوار برداری نشده اند واین کندی مردم را به ستوه آورده وناامیدی در بین شان موج می زند و این سئوال را برای بیننده خارجی و ساکنین بم پیش می آورد که چرا تحرکی در شهرسازی بم دیده نمی شود؟ افشین اخلاص پور معمار با پیشنه محلی در بم در این باره می گوید : به نظر من خوبست منصفانه قضاوت کنیم ، در مقابل نظر شما مبنی بر هیچ گونه تحرک در شهرسازی بم ، آقایان مدیران بازسازی و سازمان های مسئول ، آمار مستندی دارند که شهر بم بطور بی نظیری از انواع طرح های شهری و عمرانی برخوردار و در حال اجراست و مسئولین شهر بم نیز حتما مدعی هستند که برای بم هیچ کم نگذاشته اند.
نوشته‌های مرتبط
به اعتقاد اخلاص پور تاخیر به دلایلی از جمله اعتماد به نفس گمراه کننده تصمیم گیران، مجموعه های مهندسی فاقد دانش ، تجربه و علاقه ، و پیگیری منافع صرفا فردی از طرف مردم بم که در مقابل مصلحت ومنفعت عمومی و پایدار منجر به صدور پاسخ های سریع وناقص برای همه مسائل بازسازی از بدو امر تا به حال بوده است . اتفاق افتاده است . از سوی دیگر دکتر اسماعیلی رییس شورای شهر بم می گوید : پس از زلزله کارها به گروههای خاص محول شد از جمله ساخت و ساز منازل مسکونی و تجاری به بنیاد مسکن و مدارس به نوسازی . تا اواخر سال ۸۴ کارهای مرتبط با شهر نیز به وزارت کشور محول شده بود که از بعد از عید قسمتی اعتبارات ۸۴ به شهرداری بم محول شده است.
وی با اشاره به عدم اجازه دخالت به شورای شهر در فرایندی که اتفاق افتاده ، می افزاید : ستاد بحران در ابتدا زیر نظر فرمانداری ، استانداری و وزارت کشور بوده است ، کمک ها هم تحویل وزارت کشور ، هلال احمر و سازمانهای دولتی مربوطه شده است .
الهام هومین فر مسوول بخش احیای حیات اجتماعی بم در سخنرانی خود درنشست انجمن جامعه شناسی ایران که به مناسبت دومین سالگرد زلزله بم برپاشده بود، کیفیت زندگی رایک مولفه مهم و اصلی در بازسازی دانسته و تصور مردم این شهر از آینده خود را نگران کننده توصیف کرد.به گفته او بسیاری از مردم بم معتقدند زندگی بی معنی ، پر از رنج و تکرار مکررات سیاه است آنها احساس می کنند موقعیتشات تنزل پیدا کرده و بدتر از همه به آنها توهین شده است . همچنین شبکه روابط اجتماعی گذشته شان تخریب شده است که از جمله دلایل آن را می توان به وجود غریبه ها ، بالارفتن توقع افراداز یکدیگر و عدم آموزش قبلی برای درک روابط دوطرفه در روابط بین فردی مربوط دانست .
کمال اطهاری از پژوهشگران طرح بازسازی بم نیز در این نشست به ازبین رفتن سرمایه اجتماعی و عدم احیای دوباره آن در بم اشاره وآن را مانع اصلی توسعه در این شهر برمی شمرد.به اعتقاد اطهاری دستگاه برنامه ریزان به صورت عام دیدگاه فیزیکی و نه توسعه ای داشته وبرنامه های آنها عموما” از هم گسیخته اند.
دکتر اسماعیلی درباره اقداماتی که تاکنون شروع شده است می گوید: کشیدن کابلهای زیرزمینی برق در حال اجراست، تعریض خیابانها به وسیله مشاور نقشه جامع شهر انجام شده و خیابانها آماده ساخت وسازند اما بحث آب با روند نسبتا کندی پیش می رودو۴/۳آب بم آلوده و آب آشامیدنی درشهر با کمبود روبروست ،از لوله کشی گاز وفاضلاب هم خبری نیست .
وی در ادامه می افزاید : با ایجاد فاضلاب شهری ، دشت زیر بروات بم می تواند به منطقه بزرگ کشاورزی تبدیل شود و این پروژه که ۴۰میلیون دلار وام از سوی بانک توسعه اسلامی به آن تخصیص داده شده وقریب ۱میلیلرد تومان در آن هزینه شده است به علت عدم توجیه اقتصادی متوقف مانده و باعث ناامیدی مردم گردیده است.
حضور پیمانکاران فاقد صلاحیت وغیر بومی نیز مشکل دیگری است که از سوی برخی از مردم عنوان می شود و یکی از شهروندان بمی می گوید: بناها وکارگران از نقاط دورافتاده ایران آمده وستاد به آنها مجوز داده است اما برخی از آنها پول مردم را به جیب زده و رفته اند و مردم هم دستشان به جایی بند نیست.
رییس شورای شهر بم در این باره می گوید : متاسفانه در اوایل زلزله تعداد کمی از پیمانکاران از صداقت مردم سو استفاده کرده و اقدام به کلاهبرداری کردند درحالیکه مردم باید متوجه بوده .البته ستادها و دادگستری هم کمک کنند.
اخلاص پور هم می گوید : یک کار خوب نیاز به کارفرمای خوب دارد و این نقص را بایستی در ضعف مدیریت ساخت وخود مردم جستجو کرد ، سیستم پیش بینی شده نظارت در بم هم ، حداکثر به صورت یک بعدی به موضوع استحکام توجه دارد.
۳۰ماه از زلزله گذشته است و مشکلات بم بیش از انتظار است سیاه نمایی نیست اما بم در حال فراموش شدن است ومردم درحال رها شدن به حال خود پس برای بازسازی شهر بم به عنوان کالبد و روح حرکت این منطقه چه باید کرد؟ در آینده چه سیاستی باید حاکم شود تا بم آبادتر از گذشته ساخته شود ؟- امری که تاکنون نه محقق شده است نه امیدی به آن می رود-
کمال اطهاری می گوید باید اختیاراتی به ستاد بازسازی داده شود که همراه با بازسازی فیزیکی ، توسعه اقتصادی نیز با مشارکت مردم در نظر گرفته شود.و پیشنهادمیدهدکه پروژه های اقتصادی کوتاه مدت در دستور کار قرار گرفته و به مقوله آموزش و مهارت بیشتر توجه شود.
این پژوهشگر معتقد است : در بم انتظار معجزه ای نمی توان داشت مگر آنکه به مشکلات و موانع پیشین که طی زلزله تشدید شده نیز پرداخته شود، درعین حال همراه با پروژه های کوتاه مدت ، مساله ظرفیت سازی ، شیوه ارتباط کشاورزان و شکل گیری تعاونی ها، جلوگیری از خروج سرمایه که از قبل هم در بم وجود داشته مورد بررسی قرار گیرند و در کل به مساله توسعه بم در چارچوب برنامه توسعه منطقه ای پرداخته شود.
اخلاص پور نیز تاکید می کند اساس بازسازی ، مهندسی نیست بلکه فقط بر مبنای یک برنامه جامع و همه نگر بازسازی (مهندسی کالبد) می تواند سهم و نتایج در خور پیدا کند.در غیر این صورت نتیجه مهندسی ، به عنوان ساختمان ، اغلب موجب اسراف ثروت ملی و هتک ارزش های بومی خواهد شد.وی در ادامه می افزاید : برای دستیابی به پیشنهادی جامع ، ارجاع می دهم به مجموعه مباحتات کارگاه تخصصی بررسی طرح جامع بم پس از زلزله در تاریخ ۲۱و۲۲خرداد ۸۳که به دعون شورای اسلامی و شهرداری بم و به دبیری بنده باحضور کارشناسان خبره و مردم برگزار شد که به طور خلاصه به صدور یک منشور ده ماده ای اعتقاد به برنامه ریزی جامع برای بازسازی و حضور موثر شورای مشورتی متخصص در کنار مردم داردکه تا این تاریخ همچنان نوسط مسئولین بازسازی ، میزبان ، مسئولین بمی و مردم مورد بی توجهی قرار گرفته است .وآنچه حاصل می شود ، آرزوست که بازسازی شهری ثبت شده ودر فهرست میراث فرهنگی وطبیعی در خطر جهان ، در حد فهرست سرهم کردن یک اسکلت محکم و سرپناهی نازل تنزل می کند ونشانه آن بازسازی روستاهاست که زبده ترین واحه تاریخی وطبیعی سرزمین بم را پر ساخته است از اسکلتهای پیچ مهره ای کرج ، تیغه های سفالی یزد و سیمانکاری داراب.
دکتر اسماعیلی هم می گوید : تا زمانی که حتی بعد ازساخت شهر، کارهای زیربنایی انجام نشود ونیروهای متخصص وسرمایه جمع نشود بم جای خود را قبل از زلزله نخواهد گرفت و من متاسفم بعد از ۳۰ماه هنوز اکثریت قریب به اتفاق کسبه، پزشکان و….داخل کانکس زندگی و کار می کنند.رییش شورای شهر بم ادامه می دهد : در اوایل زلزله پیشنهاد دادیم تا فرمانداری ویژه و مدیریت واحد شهری بوجود آید تا کارها تسهیل شود ولی آیین نامه تنظیم و تصویب نشده است. درحالیکه بدون مشارکت مردم هیج جا کار به سامان نمی رسد.وی می گوید : ما اعتقاد داریم که وضعیت اعتبارات سال ۸۵هرچه سریعتر روشن شده چون هرنوع تاخیری ناامیدی مردم را درپی دارد.
دکتر اسماعیلی در پایان با اشاره به نیاز بمی ها به آموزشکده خرما و مرکبات،توسعه دانشگاهها و بالا بردن ظرفیت اشتغال اظهار امیدواری کرد که زودتر بم و ارگ تاریخی آن بازسازی شود تا بتولنیم مثل سابق میهمان نواز باشیم و روزی فرارسد که از مهمانان خودمان ، همه کسانی که به نحوی در بازسازی بم مشارکت داشتند پذیرایی کنیم .
بم شهری که روبه فراموشی است را تنها گذاشته وبه امید نشسته ایم تا در سفرهای بعدی تحرکی بیشتر در شهرسازی بم ببینیم اگر قرار باشد بازسازی با سرعت امروزی ادامه یابد سالیان درازی طول خواهد کشید تا باغ شهر بم هویتش را بیابد.
پیشرفت فیزیکی واحدهای مسکونی احداثی و تعمیری ستادهای شهری تا تاریخ ۲۴/۴/۸۵
پرونده تشکیل شده ۲۵۴۰۴
نقشه تهیه شده ۲۴۲۴۳
پروانه صادر شده ۲۲۹۵۲
تعداد واحدهای شروع بکار شده ۲۲۱۰۴
اجرای سقف ۱۴۷۷۷
نماسازی و پایان کار ۹۴۳۱
پیشرفت فیزیکی واحدهای تجاری احداثی و تعمیری ستادهای شهری تا تاریخ ۲۴/۴/۸۵
پرونده تشکیل شده ۴۲۸۳
نقشه تهیه شده ۲۰۹۸
پروانه صادر شده ۱۴۲۳
تعداد واحدهای شروع بکار شده ۱۲۴۸
اجرای سقف ۴۳۴
نماسازی و پایان کار ۱۸۴
منبع ارقام : گزارش ستاد بازسازی بم
