کشمکش های قومی و دورنمای فضای باز سیاسی: از هم پاشیدگی ملی در بیرمانی

رونو اگروتو ترجمه : شیرین روشار

از زمان انحلال دولت نظامی ژنرال تان شووه در مارس ۲۰۱۱، و چرخش اصلاحگرایانه جانشین وی، رئیس جمهور تئین سئین، گفتگو بین اکثریت جمعیت بیرمانی (بامار) و اقلیت های قومی از سر گرفته شده است. ولی حل کشمکش های هویتی به چنان عوامل متعددی بستگی دارد که به دشواری می توان به یک آشتی سریع امیدوار بود.

از پائیز سال ۲۰۱۱، رئیس جمهور بیرمانی تئین سیئن، اغلب قرارهای آتش بس منعقد شده توسط شورای نظامی پیشین را از طریق فرستاده ویژه خود، ژنرال سابق آئونگ مین، تجدید کرده است، بخصوص با نیروی پرقدرت شبه نظامی واها (Wa)، قوم چینی شده شمال کشور که از سالهای ۱۹۶۰ در تولید و قاچاق تریاک دست دارد. او بخصوص برای نخستین بار به عقد توافق نامه های تاریخی با اقلیت های کارن ، شان ، شین و کارنی (۱) دست یافته است. پس از این توافق ها، «جامعه بین المللی » (در صدر آن ژاپن و نروژ) برای حمایت از طرح های توسعه در مناطق مرزی بین بیرمانی و تایلند که به تازگی صلح در آنها برقرار شده بود، از خود آمادگی نشان داد.

اما خوشبینی ماه های نخست جای خود را به ترس از اینکه مذاکرات ، آنگونه که در بیرمانی معمول است، به درازا بکشد، داد. نزاغ بین شورشیان «شان» و گردان های ارتش بیرمانی همچنان متعددند؛ تفرقه در بطن اقلیت کارن در مورد ادامه گفتگو افزایش می یابد. و اگر چه مذاکرات گروه های مرز بیرمانی و تایلند آغاز شده است، اما نزاع کاشین در شمال کشور، از زمانی که ارتش استقلال طلب کاشین از نو در ژوئن ۲۰۱۱ اسلحه به دست گرفته، به درازا کشیده است. بدین سان، درگیری ها بیش از صد هزار نفر از کاشین ها را آواره کرده، در حالیکه بسیاری به یونان (چین) پناه جسته اند.

سرانجام، خشونت های فرقه ای علیه اقلیت مسلمان روهینگیا در ایالت آراکان (راخین) از نو ظاهر شده اند. بد رفتاری های گذشته که این اقلیت متحمل شده – که پیرو اسلامی سنی است که با آنچه در دیگر نقاط این منطقه دیده شده، واقعاً متفاوت است – نشانه لجاجتی است که اکثریت آرکانی بودیست در عدم پذیرش آنها از خودبه خرج می دهد.

شش دهه جنگ داخلی

در کنفرانس پانگ لنگ در سال ۱۹۴۷، اقلیت های شان، شین و کاچین، با پذیرش یک چهارچوب نیمه فدرال توانستند به تضمین نوعی خودمختاری از جانب اکثریت بامار دست یابند. سایر اقلیت ها به این کنفرانس دعوت نشده بودند و ناظرین کارن نتایج کنفرانس را رد کردند. از زمان شکست این توافق ها، سیاست های قومی حکومت های مرکزی که غالباً بامار هستند، به تناوب از یک دوره مذاکرات به دوره های سیاست خشونت آمیز ضد شورش توسط ارتش گذار داشته اند. هرگز یک توافق نامه سیاسی پایدار در خصوص حق خودگردانی اقلیت ها، تقسیم منابع و سرزمین ها ویا اعطای حقوق فرهنگی و مذهبی از طرف اکثریت بامار، نتوانست باعث از هم گسستن این دور تسلسل شود. با تقلید از استراتژی طراحی شده در سال های ۱۹۹۰ توسط ژنرال کین نیونت، رئیس سابق اطلاعات ارتش تا هنگام برکناری اش در سال ۲۰۰۴، آقای تئین سئین، در انتظار یک حل و فصل احتمالی مسئله قومی، یک بار دیگر سربازان را به «صلحی محترمانه» ترغیب کرد.

موانع بیشماری همچنان باقی هستند، و در صدر آنها، بی اعتمادی در بین اکثریت بامار و اقلیت های قومی، میراث شش دهه جنگ داخلی. نفاق در بطن خود اکثریت بامار کمتر آشکار است : شاهد این مدعا، آشتی میان سلسله مراتب نظامی و خانم آئونگ سان سو کوئی، از مخالفین حکومت، که پدرش بامار و بنیانگذار تاریخی ارتش بیرمانی است.

سالها جنگ چریکی سران نظامی مجربی را در میان کارن ها و شان ها پدیدار ساخته که امروز معلوم می شود کارشناسان سیاسی بسیار ناشی هستند که قادر نیستند بر سر یک دیدگاه مشترک در خصوص یک وحدت سیاسی برای بیرمانی صلح آمیز، به توافق برسند. از سوی دیگر، بامارها برای یافتن شخصیت هائی که حاضر باشند گفتمان غالب آرمان ملی را به زیر سؤال ببرند، با دشواری روبرو هستند : بیرمان بودن یعنی تعلق داشتن به یک جامعه نژادی بر پایه مذهب بودیسم ، طرد سایرین ، و با ازدواج های تقریباً درون قومیتی. بازنگری در برداشت از واژه ملت، امری اساسی به نظر می آید. علاوه بر اینکه مسئله قومی در ارتباط با اختلافات بر سر زمین و در نتیجه اقتصاد نیز هست. از سالهای ۱۹۴۰، در مناطق مرزی اقتصادهای جنگی به تمام معنی شکل گرفته اند. به صلح رساندن منطقه مرزی، به معنای برخورد با منافع وسیع محلی و فرامرزی است.

ظهور یک اپوزیسیون جدید

علاوه بر این، در حالیکه بیرمانی سعی دارد درهای اقتصاد خود را به روی دنیا بگشاید، بخش های غنی این کشور از لحاظ منابع طبیعی، از نو باعث برانگیختن حرص و طمع شده اند. مناطق مرزی این کشور، بخصوص ایالات شان و کاچین، از لحاظ چوب، سنگ های قیمتی و مواد معدنی و همچنین از نظر پتانسیل هیدرولیک بسیار غنی هستند. جوامع قومی محلی برای جلوگیری از غارت سرزمین هایشان توسط اکثریت بامار مبارزه می کنند – یعنی غارت توسط ارتش و چند مجتمع تولیدی که به آنها نزدیک هستند – یا توسط شرکت های خارجی، مخصوصاً چینی و تایلندی. تا زمانیکه بیرمانی نتواند یک توسعه عادلانه و تقسیمی منصفانه را تضمین کند، این خطر وجود دارد که منطق های غارتگرانه، مافیائی و اولیگارشی (جرگه سالارانه) اقتصادهای جنگی محلی پایدار باقی بمانند و احتمال به وجود آمدن روابط بین قومی صلح آمیز را به مخاطره بیاندازد.

با این همه، یک جامعه مدنی در حال ظهور است، و هر چه بیشتر در پایتخت این کشور، نایپیدائو، طرفدار پیدا می کند. این مطلب بخصوص در مورد جنبش های قومی غیرمسلح صدق می کند که مکملی هستند بر اپوزیسیون بامار، که به شخص آئونگ سان سو کوئی محدود شده است. در سپتامبر ۲۰۱۱، تعلیق پروژه عظیم ساختمان سد چینی ها در مییتسون، در ایالت کاشین، توسط رئیس جمهور تئین سئین، نشانگر قدرت در حال رشد آنها بود. همچنین با گشایش فضائی نو برای بحث سیاسی، خودانتصابی پارلمان ملی و چهارده مجلس قانونگذاری محلی – که قانون اساسی سال ۲۰۰۸ آنها را به وجود آورده، بسیار فدرالیست تر از دو قانون گذشته که در پی انتخابات مورد مناقشه سال ۲۰۱۰ به اجرا درآمد – موجب پیدایش امیدواری های تازه ای برای گفتگوی میان اقوام مختلف شده است.

پانویس ها :

۱- بیرمانی شامل هفت منطقه است که بخصوص بامارها در آن زندگی می کنند (دو سوم جمعیت)، و هفت ایالت که اقلیت های اصلی قومی در آنها ساکن هستند : شان (shan) ، کارنی (karenni)، مون (môn)، کارن (karen) ، راخین (آراکانائیس) (rakhine, arakanais)، شین (chin) و کاچین (kachin).

مقاله «انتخابات میانمار(برمه) با تکیه بر سلاح» نوشته آندره و لوئی بکو را در لوموند دیپلماتیک نوامبر ۲۰۰۹ بخوانید :

http://ir.mondediplo.com/article1497.html

۲- انتخابات ۷ نوامبر ۲۰۱۰ ، در فضائی از تقلب و وحشت، شاهد اختصاص یافتن حدود ۷۷% کرسی های پارلمان ملی به حزب نزدیک به ارتش بود.

رونو اگروتو

پژوهشگر دانشگاه هنگ کنگ، نویسنده کتاب

Histoire de la Birmanie contemporaine. Le pays des prétoriens. Fayard, Paris, 2010.

این مقاله در چارچوب همکاری میان انسان شناسی و فرهنگ و سایت دوستان لوموند دیپلماتیک منتشر می شود و در فرانسه در دسامبر ۲۰۱۲ به انتشار رسیده است.

پرونده ی «لوموند دیپلماتیک» در انسان شناسی و فرهنگ
http://anthropology.ir/node/15007