اولین پیه یه ترجمه شیرین روشار
در گذشته، دو رمان با پرداختن به موضوعی که به طور سنتی روح های حساس را از آن برحذر می دارند، یعنی جذابیت های ناشناخته آداب تدفین ، به شهرتی نسبی دست یافتند؛ یکی نویسنده انگلیسی، اولین ووگ (Evelyn Waugh) از ۱۹۴۸ با کتاب «ناپدیدشده عزیز» (Le Cher Disparu)، ودیگری نویسنده آمریکایی ایرلندی الاصل «جان پتریک دانلیوی» (John Patrick Donleavy)، با کتاب «افسانه نیویورکی» (Un Conte de fées new-yorkais) در سال ۱۹۶۱(۱). از آن زمان، چنین به نظر می آید که برداشت عمومی نسبت به مرگ و آنچه آن را دربر می گیرد، تا حدودی تغییر یافته است. سریال آمریکایی «شش پا زیر زمین» (Six Feet Under)، که به داستان خانواده ای که یک بنگاه تابوت سازی دارند می پردازد، همه را فریفته و رمان های پلیسی که در آنها یک پزشک قانونی قهرمان داستان است، بسیار موفق اند – نام «ملکه جنایت» پاتریسیا کرن ول (Patricia Cornwell) است، متخصص کالبدشکافی های بی نهایت ریز. خلاصه اینکه آدم از خود می پرسد نکند مرگ «مد روز» شده باشد.
نوشته‌های مرتبط
در هر صورت، این چیزی است که وجود یک نمایشگاه جدیدالتاسیس به نام «نمایشگاه مرگ!» (علامت تعجب هم روی آن) القا می کند که برای اولین بار سال گذشته برگزار شد و به زودی دومین دوره آن نیز از راه خواهد رسید. پیرامون کمیته ای که شخصیت های بسیار متفاوتی را گردهم آورده، از دو مدیر نشر «اکت سود» (Actes Sud) گرفته تا مدیر رادیوی فرانس موزیک، از مسئول میراث فرهنگی- شورای اروپا تا یک «طراح صوتی» و از یک «نظریه پرداز محل دفن» گرفته تا یک «گورستان گرد»، نمایشگاه ، به ویژه برای کشف نوگرایی هنر تدفین، که خیلی ها هنوز از آن بی خبرند، «خدمات شخصی بدیع» ارائه می دهد. سنگ قبر گیاهی، لوح قبرفورمیکایی (فروش روی انترنت)، خاکستردان هنری، قومی، قابل بازیافت ، با نیروی خورشیدی و بی نیاز از نگهداری، گرد هم آمده اند با این مقصود که – در مقابل پول – و در احترام محض حال وهوای زمانه، پلی بین نوآوری و اکولوژی بزنند.
این تطابق با ارزش های حاکم یک لیبرالیسم فرهنگی جسور را می توان در پروژه ای که به این کار اعتبار می بخشد یافت : پروژه فرسوده نشدنی «شکستن تابوها ». افسوس «انکار مرگ» را خوردن در جوامع ما به صورت چیزی پیش پا افتاده درآمده است. در حالیکه به گفته جامعه شناس آرنو اکر (Arnaud Esquerre) (۳)، این انکار وجود خارجی ندارد و بهتر است بیشتر به آنچه که چنین تحول به سوی فردگرایی را، که نمایشگاه گواهی از آن است، ممکن می سازد (یا محدود می کند) توجه نشان داد. این آزادی انتخاب – بازگشت به زمین، یا بازگشت به انرژی اولیه آتش -، با انقلاب است که امکان تئوریک آن آشکار می شود، و پرسش های اساسی در مورد طبیعت ، برابری، و رابطه فضای عمومی و خصوصی را با خود به همراه می آورد. برای پاسخگویی به این پرسش ها، بیهوش کردن – موقت – وزنه مذهب و سنت ها لازم بود (تا مدتها، سوزاندن اجساد کاری شرم آور تلقی می شد و در نتیجه مختص زهر خورانندگان و بچه بازها بود)؛ و نیز لازم بود که با تعریف جامعه، جایی که رابطه گروه و فرد مطرح می شود، به این اعتقاد دست یافت که سازماندهی رسیدگی به مردگان به عهده دولت است.
ولی تنها در اواخر قرن نوزدهم میلادی با برقراری «جمهوری سوم» است که «قانون آزادی روش تدفین» به تصویب می رسد و بلافاصله توسط پاپ محکوم می شود؛ و می بایست تا اواخر قرن بیستم انتظار کشید تا آداب سوزاندن، دست کم در فرانسه، از ابعاد مهمی برخوردار شود. و این همه تجلی تغییر برداشت انسان از بدن است، که قانون آن را بازمی شناسد و چهارچوبی برای آن مشخص می کند، امری که می توان تجلی آن را در نگرش جدید نسبت به مجموعه های قومی در موزه ها نیز یافت. تغییری مبهم که مدعی انعکاس برداشت های متناقض از بدن انسان چه در تاریخ جمعی و چه در فرد به تنهایی است. گویی میدان بازتعریف های ممکن بسیار گسترده است. و شاید آن روز هم برسد که انجماد انسان امری پیش پا افتاده بشود : آنوقت چگونه می توان زنده ها را از مرده ها تفکیک کرد (۴)؟ هیچوقت نبایست به داستان های علمی – تخیلی اعتماد کرد : اغلب پرسش هایی بجا و مناسب… از آینده، مطرح می کنند.
نوشته : اولین پیه یه Evelyne Pieiller
زیرنویس ها :
۱-
Evelyn Waugh, Le Cher Disparu, Laffont, Paris, 2010 ; John Patrick Donleavy, Un Conte de fées new-yorkais , Gallimard, « Folio », Paris, 1988 .
۲-
Salon de la mort ! du 12 au 14 avril 2012, Carrousel du Louvre, Paris.
۳-
Arnaud Esquerre, Les os, les cendres et l’Etat, Fayard, Paris, 2011, 328 pages, 22 euros.
۴-
Lois McMaster Bujold, Cryoburn, J’ai lu, « Nouveaux Millénaires », Paris, 2011, 382 pages, 19 euros.
این مقاله در چارچوب همکاری انسان شناسی و فرهنگ با سایت دوستان لوموند دیپلماتیک منتشر می شود و در فرانسه در فوریه ۲۰۱۲ به انتشار رسیده است.
پرونده ی «لوموند دیپلماتیک» در انسان شناسی و فرهنگ
http://anthropology.ir/node/15007
