جهان خارج از ذهن آدمی هنگامی قابل دستیابی و درک است که واسطه یی میان انسان و جهان وجود داشته باشد. تصویر یک واسطه است. واسطه یی که دنیای پیرامون مان را می تواند به ما معرفی کند. اما این تصویرها در لحظات شادی، غم، جنگ و ورزش چگونه و به دست چه کسانی ثبت می شوند.
عکاسانی که با تمام مشقت های موجود اما همیشه سعی در به ثبت رسانی این لحظات دارند. خوزستان همان طور که آن را بهشت باستان شناسی می خوانند، شاید بهشت سوژه های عکاسی نیز باشد. تکثر فرهنگی متنوعی که در سراسر این استان وجود دارد گواه بر وجود سوژه هایی بکر در این منطقه است. اقلیمی با موقعیت های جغرافیایی متنوع کوهستانی، دشت و شنزار. اما ثبت کنندگان تصاویر در خوزستان تا چه مقدار توانستند روح این استان را به مخاطبان معرفی کنند. در این بین عکس های امین نظری به عنوان عکاس برجسته این استان که دریافت مدال از شصت و هشتمین جشنواره عکس آساهی شیمبون ژاپن، دریافت مدال برنز از جشنواره عکس فتوژورنالیسم امریکا، راهیابی به پنجمین جشنواره عکس سوان سیتی انگلستان، راهیابی به دومین جشنواره عکس هنگ کنگ و بسیاری جوایز داخلی و خارجی دیگر را در کارنامه خود دارد و از سوابق این فعال عکاسی به مشار می رود قابل توجه هستند. نظری همچنین توانسته مجموعه یی از عکاسان جوان اهوازی را آموزش و تشویق به ادامه کار کند. اما این استان با تمام تنوع سوژه برای عکاسی محدودیت هایی نیز دارد. نگاه امنیتی- انتظامی به عکاسان و حتی بی اعتمادی از جانب مردم به عکاسان، مشکلات این ثبت کنندگان تصاویر را دوچندان کرده است.
نوشته‌های مرتبط
بسیاری از عکاسان اهوازی به دلیل همین محدودیت ها از این وادی دور شدند. یکی از مشکلات عکاسان خوزستانی این است که اغلب آنها مجبورند از مجرای عکاسی خبری به دنیای عکاسی راه پیدا کنند. در مقابل بسیاری نیز به این فضا عادت کردند و همچنان به کار خود در حوزه های مستند و فتوژورنالیسم ادامه می دهند. سید مدیار شجاعی فر در بخش های عکاسی خبری و مستند، علی سراج در بخش مستند، زینب روستایی، مهران همراهی با سن پایینی که دارد و علی هویسی در عکاسی ژورنالیسم توانستند به خوبی مخاطبان خود را پیدا کنند و در ردیف عکاسان مطرح این استان قرار بگیرند.
اما نگاه این عکاسان چگونه است؟ گفته می شود هر عکاس زبان و نگاه خود را دارد. شاید زمان زیادی بگذرد تا نوع نگاه عکاس به مخاطبان معرفی شود. نویسنده کتاب قلمرو و موضوعات مردم نگاری، درباره نقش نگاه در عکاسی مردم نگاری گفته اگر ما نگاه نداشته باشیم تکنیک هم فایده ندارد. متاسفانه بسیاری از عکاسان این استان هنوز نتوانستند نوع نگاه خود را به واسطه عکس هایشان به مردم معرفی کنند که البته این موضوع می تواند دلایل متعددی ازجمله نبودن فضاهای مناسب برای ارائه آثارشان، محدودیت در ارائه و… باعث دیده نشدن فعالیت های عکاسان شود.
قولی معروف که می گوید عکسی که ارائه نشود گویا گرفته نشده است. در این بین شاید تنها امین نظری به دلیل حجم زیاد کارها و موقعیت شغلی اش توانسته تعریف خوبی از نگاه خود ارائه دهد. به نظر می رسد عکاسان نسل جدید هنوز نتوانستند نوع نگاه خود را معرفی کنند اما نسل قدیم خود را به خوبی تعریف کردند. متخصصان می گویند که نوع نگاه مجموعه یی به عکاسی در اهواز باید تقویت شود چراکه بسیاری از فعالان این عرصه تعریف درستی از «مجموعه عکس» ارائه نداده اند. همچنین دغدغه های مالی و کارهای سفارشی که باعث فرسایشی شدن نگاه عکاس می شود نیز از آسیب هایی است که به فعالان عکاسی وارد می شود. همه این مشکلات باعث دور شدن عکاس از تخصص گرایی است. آیا عکاس می تواند دوربین را تابعی از اراده خود کند، یا خود تابعی از دوربین می شود؟! این سوالی است که منتقدان در پی رسیدن به پاسخی صحیح از آن هستند برای مثال اغلب عکاسان این استان که عکس هایشان دیده می شوند هنگام آغاز سال تحصیلی هر کدام مدرسه یی در گوشه یی از شهر را برای عکاسی انتخاب می کنند.
دریغ از این موضوع که چه بسیار فضاهای دیگر با فرهنگ های متنوع در خوزستان وجود دارد و لنزهای دوربین از آنها غافل ماندند. وجود حدود چهار هزار روستا و عشایر مختلف هنگام آغاز سال تحصیل، مناسک و آیین ها و سبک زندگی مردم این استان گاهی از نگاه عدسی عکاسان دور می ماند. ارائه عکس هایی در بخش های مختلف مجموعه یی در قالب تصاویر مردم شناسانه می تواند تصویر شفاف تری از این مردم در اختیار مخاطبان قرار دهد.
البته شاید همه اینها در شرایطی فراهم می شود که عکاس دغدغه مالی نداشته باشد. امید که مسوولان بتوانند با رویکردی جدی تر به این فعالان عنایت بیشتری داشته باشند چراکه روح این استان از دریچه لنزهای این عکاسان به دیگری منتقل می شود.
alkasir_khoneifar@yahoo.com
پیش از این از قاسم منصور آل کثیر مطالب زیر در انسان شناسی و فرهنگ منتشر شده است.
برگزیده شدن مقاله «انسان شناسی و فرهنگ» در دانشنامه ویکیپدیا
