لیبی در دست شبه نظامیان ؛ انزجار گزینشی عرب

پاتریک حیمزاده ، اسد ابوخلیل ترجمه شهباز نخعی

مرگ سفیر امریکا، تخریب مقبره های مقدسان محلی

بر امواج تظاهر اتی که در دنیای مسلمان علیه «فیلم»ی درباره [حضرت] محمد [ص]برگزار شد، گروهی لیبیایی به کنسولگری امریکا در بنغازی حمله کردند و سفیر را کشتند.این شبه نظامیان، که مردم با آنها مخالفند و برخی ازآنان به وزارتخانه های کشور و دفاع وابسته اند،تلاش در تداوم بی نظمی دارند و با ثبات کشور و ایجاد یک حکومت قدرتمند مخالفت می کنند.

در لیبی هیچ چیز مطابق پیش بینی ها رخ نمی دهد. می باید مرگ سفیر ایالات متحده در حمله ١١ سپتامبر ٢٠١٢ به کنسولگری امریکا در بنغازی پیش می آمد تا رسانه های غربی نسبت به شرایط امنیتی در این کشور توجه نشان دهند، وضعیتی که از زمان سقوط رژیم [قذافی] روند وخیم تر شدن آن متوقف نشده است. در ماه ژوییه ٢٠١٢، پس از پیروزی اتحاد «لیبرال» به رهبری محمود جبریل در انتخابات مجلس قانونگذاری بر حزب اخوان المسلمین – ٣٩ کرسی دربرابر ١٧ کرسی برای اخوان المسلمین از مجموع ٨٠ کرسی اختصاص یافته به حزب ها – لیبی به خوبی صحنه رسانه ای را اشغال کرده بود (١).

شماری از مفسران و تحلیلگران به دلیل خطا در درک پیچیدگی و چند پارگی عرصه سیاسی، درمسیر ترجیح گرایی و تجزیه و تحلیل نتایج انتخابات افتادند و از آقای جبریل مرد آینده کشور را ساختند. چند هفته بعد، از آنجا که پیش بینی ها همیشه به خطا می روند ، مجلس ملی جدید آقای محمد مقاریف بود را به عنوان رییس مجلس برگزید، کسی که حزب جبهه ملی او، بنابر تعریف خود وی اسلام گرای میانه روست ، تنها ٣ کرسی در مجلس به دست آورده بود. در ١٢سپتامبر، همین مجلس آقای مصطفی ابوشغور را با برتری ٢ رای دربرابر آقای جبریل به عنوان نخست وزیر برگزید.

آقای ابوشغور که عمدتا توسط اسلام گراها حمایت می شد، پیشتر سمت معاون نخست وزیر را در دولت قبلی موسوم به «گذار» به عهده داشت. این انتخاب دشواری قرائتی کلاسیک و هوادارانه در لیبی را نشان میدهد، جائی که تعلقات و رقابت های محلی و حتی قبیله ای، بیشتر از دسته بندی بین «اسلام گراها» و «لیبرال ها» منعکس کننده واقعیت است.

کارزار انتخاباتی دو نامزد سمت نخست وزیری درمجلس برپایه گفتگوهای حامی پرورانه (clientalism) انجام شد و نه برمدار بحث های عقیدتی. در عوض، مسئله جایگاه و وزن مذهب موضوع تدوین قانون اساسی آینده خواهد بود. با علم به این که بدگمانی هایی درمورد روش گزینش ۶٠ کارشناسی وجود دارد که مامور نگارشآن خواهند بود: این که [این افراد] توسط مجلس ملی برگزیده شوند یا با رای عمومی مردم.

مجلس ملی با آن که تازه تشکیل شده، به نظر می آید که از فضای انتخابات ماه ژوییه که درآن آقای جبریل در راس قرارداشت فاصله گرفته و او را از دولت جدید کنار گذاشته است.

شمار بزرگی از لیبیایی ها هیچ توهمی درباره ظرفیت آقای ابوشغور برای تثبیت خود، بازسازی حکومت و یکپارچه کردن کشور ندارند. انتقادهایی که از او می شود عمدتا درمورد تعلق او به دولت پیشین، که بویژه در زمینه امنیت موفق نبوده، نزدیکی اش به حکومت های خلیج [فارس]، که او بخشی از زندگی حرفه ای خود به عنوان پژوهشگر و مهندس را در آنجا بسربرده، و عدم شناخت او از لیبی، که آنرا در سال ١٩٨٠ ترک کرده و در ماه مه ٢٠١١ به آن بازگشته، هستند.

بسیج غیرنظامیان

شبه نظامیان پس از بازگشت به بنغازی درماه ژوییه ٢٠١٢، مامورشدند که تحت فرماندهی امنیت پیشگیرانه، که از رزمنده های اسلام گرای قبلی تشکیل شده بود، ازشهر محافظت کنند. این واحدها ازنوعی مشروعیت و حمایت واقعی ازسوی وزارت کشور و وزارت دفاع، که درحال تاسیس است، برخوردارند.

در تریپولی و مصراته هم وضع به همین منوال است، جائی که زدوبندهایی پنهانی بین شوراهای عالی امنیت این شهرها و برخی شبه نظامیان سلفی وجود دارد. شبه نظامیانی که رسما وابسته به وزارت کشور هستند اما درواقع تنها از رییس های خود، که آنان نیز خاستگاه اسلامی دارند، اطاعت می کنند. درجریان ماه های اخیر، شمار بسیاری از عملیات تخریب مقبره های مقدسان محلی و خانقاه های صوفیان در روزروشن در مراکز شهرهای تریپولی، بنغازی و زلیتن دربرابر نگاه منفعلانه شبه نظامیان شوراهای عالی امنیت [این شهرها] رخ داده اند.

از اینرو، این غیرنظامیان هستند که بسیج می شوند و به رویارویی با این شبه نظامیان می پردازند. ازجمله، در ٢١ سپتامبر، چندین هزار نفر از ساکنان بنغازی خواستار انحلال شبه نظامیان سلفی شدند و به ٣ پایگاه آنان حمله کردند. درجریان این رودررویی، که بنابر اعلام رسمی ١١ نفر در آن کشته شدند، دولت طبق معمول با ابراز قاطعیت یکبار دیگر انحلال این شبه نظامیان «که وابسته به وزارتخانه های کشور و دفاع نیستند» را اعلام کرد. در مناطق روستایی هم، مردم با به دست گرفتن اسلحه از مقبره های مقدسان خود دفاع کرده اند.

چند روز پیش از آن، سلفی هایی که می خواستند مقبره های طبقه بندی شده به عنوان بناهای تاریخی در ویلای رومی سیلین، چند صد کیلومتری شرق تریپولی، یا مقبره یک مقدس محلی در شهر ساحلی سورمان درغرب پایتخت را تخریب کنند، با روبروشدن با واکنش ساکنان ناگزیر از عمل خود منصرف شدند.

نظام قذافی ویژگی یک چهارچوب رسمی روبنایی را داشت که تنها از قدرتی محدود برخوردار بود. آیا لیبی پساقذافی درحال پیگیری همان راه با یک نظام سیاسی برخوردار از قدرت رسمی است؟ وزیران تحصیل کرده تکنوکراتی که بخش عمده زندگی خود را در تبعید گذرانده اند و از واقعیت های محلی دورند، درماه ٩ هزار درهم لیبی – نزدیک به ۶ هزار یورو – حقوق می گیرند و در سوییت های هتل های ۵ ستاره ای در پایتخت اقامت دارند که بهای اقامت هرشب در آن ٢۵٠ یورو است. اما اینان اقتدار واقعی ندارند. درچنین زمینه ای، منافع عینی فرماندهان کوچک محلی جنگ، گروه های سلفی، برخی واحدهای وزارت کشور و دفاع که از نظر عقیدتی به آنان نزدیک هستند و گروه های مافیایی که از وضعیت موجود برای گسترش کسب و کارهای پررونق بهره برده اند، در این است که با هر وسیله ممکن جلوی ساختن یک حکومت قدرتمند را بگیرند.

بازنده بزرگ در این میان مردم لیبی هستند که مشارکتشان در انتخابات ٧ ژوییه (۶٠ درصد [٢]) نشانگر انتظاری است که از روند انتخاباتی داشتند. تقریبا یک سال پس از سقوط رژیم قذافی، سیرقهقرایی فضای امنیت و شرایط مادی زندگی، فقدان حکومت مقتدر و اقدامات سلفی ها – که اکثریت بزرگی از لیبیایی ها با مبنای عقیدتی آنها موافق نیستند – جایی برای خوشبینی باقی نمی گذارد. ازاینرو این بیم وجود دارد که پناه بردن به هویت های محلی تشدید گردد.

در کوتاه مدت، به نظر می آید که حاشیه مانور نخست وزیر، که از سوی واشنگتن زیرفشار است که علیه مسئولان حمله به کنسولگری شان با قاطعیت اقدام کند، تنگ و محدود است. با دراختیار نداشتن واحد نظامی قابل اعتمادی که شناخت مناسبی از وضعیت اقلیمی کوهستان، جایی که مردان بریگادهای شیخ زندانی [درامریکا] عمر عبدالرحمان مظنون به فعالیت در آنجا هستند، بیم نفوذ اینان در عملیات مشترک وجود دارد. بدترین سناریو برای حاکمیت جدید لیبی این خواهد بود که ایالات متحده تصمیم بگیرد مانند یمن و پاکستان به کشتن های هدفمند (موسوم به «اعدام فراقضایی») افراد مظنون توسط هواپیماهای بدون سرنشین دست بزند.

١- مقاله «انتخابات لیبی در بستر اغتشاش» لوموند دیپلماتیک ماه ژوئیه ٢٠١٢

٢- ٧٠ درصد کسانی که به سن قانونی رسیده بودند در لیست انتخاباتی نام نویسی کرده بودند.

http://ir.mondediplo.com/article1857.html

نویسنده: پاتریک حیمزاده PATRICK HAIMZADEH دیپلومات پیشین فرانسه در تریپولی (٢٠٠۴ – ٢٠٠١)، نویسنده کتاب: درقلب لیبی قذافی، [نشر] ژان کلود لاته، پاریس، ٢٠١١.

انزجار گزینشی عرب

نویسنده:As’ad Abou Khalil اسد لبو خلیل ، مسئول بلاگ خشم عرب , http://angryarab.blogspot.com

انتشار کاریکاتورهای دانمارکی درسال ٢٠٠۵، بیش از اشغال بغداد توسط امریکا و تداوم تجاوزهای اسراییل علیه فلسطینی ها موجب برگزاری تظاهرات در پایتخت های عربی شد. درمورد فیلم امریکایی درباره پیامبر: بی گناهی مسلمانان، وضع به همین گونه است. دلیل این رفتار گزینشی چیست؟ رقابت بین سلفی ها و اخوان المسلمین درسراسر خاورنزدیک شدید است. درشماری از کشورها – سوریه، تونس، مصر و… – این امر ناشی از رقابتی است بین عربستان سعودی، که از سلفی ها حمایت می کند، و قطر که حامی اخوان المسلمین است. بخاطر پدرخواندگی عربستان سعودی، سلفی ها از موضع گیری درباره مسایل عمده: عدالت اجتماعی، اشغالگری بیگانه و فلسطین اکراه دارند. درعوض، دفاع از اسلام و پیامبر آن و مقررات اخلاقی سختگیرانه هیچ خطری [برای آنان] ندارد.

سلفی ها درباره این موضوع ها چنان با حدت و شدت تظاهر می کنند که می توانند اخوان المسلمین را به مماشات متهم سازند.

دولت های عرب و رسانه هایشان این اعتراضات را بازتاب می دهند. به عنوان نمونه [تلویزیون] الجزیره و مجری معروف آن یوسف القدرویی در تیز کردن آتش عمومی، خصوصا زمانی که قطر عمدتا بخاطر روابطش با ایران و حزب الله، با ایالات متحده روابطی متشنج داشت، تردید به خود راه نمی دادند. اما درماجرای فیلم [بی گناهی مسلمانان] شبکه قطری و رسانه های تامین مالی شده توسط عربستان سعودی روشی بسیار محتاطانه تر در پیش گرفتند و در انتخاب موضع بین خیابان و خشم ایالات متحده تردید کردند. القدرویی حتی اظهاراتی آشتی جویانه نسبت به واشنگتن ابراز کرد. رژیم های عرب خلیج [فارس] با تامین مالی و مسلح کردن شاخه های مختلف اسلام بنیادگرا در وضعیتی دشوار قراردارند. درعین تمایل به جلوه گری به عنوان مدافعان ایمان، ناگزیرند که از ناراحت کردن امریکا نیز بپرهیزند.

تشکل های اسلامی، بویژه پس از آن که به قدرت دست یافته یا به آن نزدیک شده اند – عمدتا اخوان المسلمین -، درپی پرهیز از موضوع هایی هستند که می تواند روابطشان با کشورهای حوزه خلیج [فارس] یا روابط بین المللی را متلاطم سازد. اما حملات علیه اسلام واکنش های شدیدی بوجود می آورد و موجب رقابت بین گروه های مختلفی می شود که نمی خواهند دربرابر حریفان عقب نشینی کنند. ازسوی دیگر، بی عدالتی اجتماعی، اشغالگری بیگانگان، جباریت و نابرابری جنسیتی موجب خشم و غیظ این سازمان ها نمی شوند. اینان ترجیح می دهند که علیه پخش یک فیلم در اینترنت ابراز انزجار کنند.

تعصب مسلمانان سلفی اسلام ستیزی غربی ها را تغذیه می کند و برعکس.

پرونده ی«تحولات خاور میانه» در انسان شناسی و فرهنگ
http://anthropology.ir/node/10253

پرونده ی «لوموند دیپلماتیک» در انسان شناسی و فرهنگ
http://anthropology.ir/node/15007

این دو مطلب در چارچوب همکاری انسان شناسی و فرهنگ و سایت دوستان لوموند دیپلماتیک منتشر می شود و در فرانسه در اکتبر ۲۰۱۲ به انتشار رسیده اند.