حقوق فولکلور(۱۳۸۸). حبیبیدرگاه، بهنام، تهران: انتشارات مجد، ۱۴۱ ص،۷۰۰۰ تومان
فرهنگ مردم (فولکلور) یا فرهنگعامه را می‌توان مجموعه‌ای شامل، افسانه‌ها، داستان‌ها، موسیقی، تاریخ شفاهی، ضرب‌المثل‌ها، هزلیات، باورهای عامه، رسوم و اعتقاداتی دانست که طی نسلها در اجتماعات بشری سینه به سینه انتقال یافته و افراد جامعه مطابق هنجارهای اجتماعی، آن را اشاعه میدهند. امروز بیشتر فولکلور شناسان و مردم‌شناسان معتقدند که فولکلور بیانگر آمال و شیوۀ فکر و ارزش‌های فرهنگی یک جامعه است و قهرمانان فولکلوری آینۀ تمام نمای تمدن‌هائی هستند که از آنها برخاسته‌اند.
نوشته‌های مرتبط
آنچه مسلم است فرهنگمردم جزیی از میراث فرهنگی یک کشور یا قلمرو جغرافیایی است و هر کشوری مدعی است که میراث فرهنگی آن بخش عظیمی از تمدن جهان را تشکیل داده و عامل شکوه و سرافرازی آن گشته است. از این رو جلوههایی که آئینهوار اسناد فرهنگی یک ملت را نشان میدهد به عنوان یک مبنا در شناسایی فرهنگ و جامعه لحاظ میشوند؛ بدین سبب همه ملتهای جهان به ارزش میراث فرهنگی و جلوههای فولکلور وقوف کامل داشته و با تعصب خاصی در باره مدیریت این منبع ثروتی و ارزشی خود موضع گیری میکنند.
اهمیت و ضرورت توجه به جلوههای فولکلور و لزوم حمایت اثباتی و پیشگیرانه از آنها و لحاظ جنبههای اخلاقی و اقتصادی این جلوهها باعث شکلگیری برخی اقدامات ملی، منطقهای و بینالمللی حمایتی گردیده است که مجموعه آن حقوق فولکلور را پدید آورده است.
حقوق فولکلور که از مباحث مربوط به جامعهشناسی حقوقی است؛ با رشد و توسعه تکنولوژی و تسلط بشر امروزی به منابع انسانی و طبیعی مورد توجه واقع شد. از این رو در ربع آخر قرن بیستم سازمانهای بینالمللی مثل وایپو (WIPO): «سازمان جهانی مالکیت فکری» و یونسکو (UNESCO): «سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد» از یک طرف و کشورهای متمدن از طرف دیگر در صدد رفع خلاءهای قانونی برآمدند تا ضمن حمایت از جلوههای فولکلوریک، که از عوامل سازنده میراث فرهنگی است، موجب شناسایی، حفظ، احیا و توسعه این جلوهها را فراهم آورند.
کتاب «حقوق فولکلور» به دنبال پاسخ دادن به دو سؤال است: سؤال نخست در مفهوم فولکلور و جلوههای آن یا به عبارت دیگر توصیف فولکلور و بیان انواع آن است و سؤال دوم در ارتباط با چرایی حمایت و در عین حال شیوههای حمایتی موجود و شیوههای مطلوب حمایت مطرح شده در آن است.
نویسنده در پاسخ به سؤال نخست با پذیرش معنای فولکلور، آثار ناشی از فکر جمعی و عناصر ثابت سرزمینی و اکولوژیکی را به عنوان عناصر سازنده فولکلور دانسته و با ابتنای بر آن «جلوههای فولکلور» اعم از فولکلور هنری، ادبیات عامه، آداب و رسوم و اعتقادات را دانش سنتی و عناصر ثابت سرزمینی بر شمرده است. سپس با بیان نظریه انتفاع، نظریه حق مخصوص و نظریه مالکیت، نظریه آخر را ارجح دانسته و اعتبار آن را بنای خردمندان قلمداد کرده است و در مبانی حمایت فرض جمع مبانی را اعم از فایدهگرایی و غیرفایدهگرایی لحاظ کرده و در نهایت«مالکیت جمعی» را نسبت به جلوههای فولکلور جزء فرضیه سؤال دوم دانسته است.
در این کتاب برای نخستین بار نمادهای فولکلور نه تنها از منظر جامعه شناسی حقوقی بلکه از نقطه نظر مالکیت فکری نوین نیز بررسی شده است. تکیه بر مبانی اقتصادی فولکلور در کنار مبانی فرهنگی و معنوی آن، امر مهمی است که نسبت بدان اهتمام ورزیده شده است. ادبیات بومی، هنر بومی، صنایع بومی، تنوعهای گیاهی منحصر بفرد، نشانهای جغرافیایی و دانش سنتی با نگاهی متفاوت مورد تبیین، عرضه و نگارش واقع شدهاند. نویسنده کتاب تلاش کرده است تا مبتنی بر نظریه «مالکیت فکری جمعی»، به حمایت بیشتر از مالکیت فکری صاحبان این جلوه ها نظر داشته باشد.
کتاب حقوق فولکلور، در سه بخش تدوین شده است. بخش نخست اختصاص به مفهوم، جایگاه، ماهیت، ویژگی و انواع جلوه های فولکلور دارد. بخش دوم منعکس کننده مبانی حمایت و بیان علل کاستیهای حمایت از این گونه جلوه هاست و بخش پایانی مطالعه تطبیقی نظام حقوقی کشورهای دنیا است.
توضیح اینکه علیرغم توجه شایسته به جلوههای فولکلور توسط وایپو و یونسکو و اقدامات منطقهای کشورهای آفریقایی و همچنین توجه قانونگذاران کشورهای متمدن و دارای میراث غنی فرهنگی مثل کشورهای هند، فیلیپین و اندونزی، متاسفانه در ایران این موضوع مورد غفلت قانونگذاری واقع شده است.
این کتاب محصول یک پایاننامه دانشجویی(رساله دکتری) در دانشگاه تهران است که تحت راهنمایی دکتر نجادعلی الماسی، استاد حقوق این دانشگاه انجام شده و بعد از تعدیل و اضافاتی به چاپ رسیده و در دسترس علاقمندان میباشد.
ایمیل نویسنده:۴۰۰hashemi@gmail.com
