سنندج از شهرهای بزرگ و مهم در میان شهرهای کردنشین، به دلیل مجسمه های زیبا و پر ابهتی که فرزندان این شهر ساخته اند، امروز آوازه ای به هم زده و در کنار تعداد بسیار زیاد آثار تاریخی، در دوران کنونی، به خاطر این المان های شهری، با نام “شهر مجسمه ها” خوانده می شود. مجسمه هایی که همگی بیان کننده، تاریخ، تفکر و فرهنگ مردم منطقه هستند. …سنندج [۱ و ۲]، از شهرهای بزرگ و مهم در میان شهرهای کردنشین، به دلیل مجسمه های زیبا و پر ابهتی که فرزندان این شهر ساخته اند، امروز آوازه ای به هم زده و در کنار تعداد بسیار زیاد آثار تاریخی، در دوران کنونی، به خاطر این المان های شهری، با نام “شهر مجسمه ها” خوانده می شود. مجسمه هایی که همگی بیان کننده، تاریخ، تفکر و فرهنگ مردم منطقه هستندشاید امروز با ورود به شهر سنندج، حضور مردمی با لباس کردی، فرد عابر از این شهر را متوجه نسازد که وارد یک شهر کردی شده است، یا معماری بومی منطقه تنها در کوچه های محلات قدیمی، باقی مانده باشد، و در عبور از خیابان های این شهر به چشم نیاید، اما حضور پررنگ و در ابعاد بزرگ این مجسمه-ها در میادین و مناطق مختلف شهر، کردی بودن مکان را به نظاره گر یاداور می گردد. یکدست شدن معماری و پوشش و دیگر مظاهر زندگی در دنیای امروز، بروز بیرونی هویت شهرها را مخدوش ساخته است، در این میان شهر سنندج، در میان دیگر شهرهای کردی ایران، توانسته تا حدی این بروز بیرونی را از طریق مجسمه هایش که رنگ و بوی فرهنگ منطقه را دارد، حفظ کند. مانند بسیاری از المان های شهری دوران اسلامی، اکثریت مجسمه-هایی که بزرگان و افراد نامی در فرهنگ و تاریخ کرد را به نمایش می گذارند، اکثریت متعلق به مردان است، اما آنچه جای توجه دارد، حضور دو مجسمه ی زنان است. یکی از این مجسمه ها متعلق به اولین زن تاریخ نویس، مستوره اردلان دارد، که در نزدیکی همان محلی که وی در آنجا میزیسته است، نصب کرده اند، محله “خانقاه”. زن نمایانده شده در این مجسمه، نه به خاطر زیبایی یا بدنش یا به خاطر تاکید بر عنصر مادری، بلکه به خاطر کتابی که در دست دارد و بسیار نمایان است، توجه هر بیننده ای را که حتی هیچ اطلاعاتی از شخصیت وی را نداشته باشد نیز به خود جلب می کند. بعدی از بازنمایی زن، که در کشورمان به شدت با فقر آن روبرو هستیم. مجسمه ساز، در ساخت این مجسمه و تجسم بخشیدن به مستوره اردلان، و در سطحی دیگر، در تجسم بخشیدن به زن، بسیار فهیمانه عمل کرده است. زن کرد، برخلاف اکثریت تمام بازنمایی هایی که از وی شده و وی را یا در هیات موجودی مظلوم و ستمدیده و غمگین، یا در هیات مبارز، بازنمایی می کند، زنی را با لباس کردی نشان می-دهد که بسیار با نشاط و شاد است، و کتابی در دستش خودنمایی می کند. یعنی یک زن کرد اما نه بیسواد و یا بینوا، بلکه فرهیخته و شاد.
دیگر مجسمه، زنی کوزه به دوش را نشان می دهد، که لباس کردی به تن دارد. در شهر مردانه ای که حوزه ی عمومیش به مردان بیشتر تعلق دارد، حضور المان هایی زنانه، بسیار به چشم می آید. در اینجا به نحوه حضور زنان سنندج در حوزه عمومی و یا اینکه شهر مانند زبان انگلیسی و عربی، مونث محسوب می شود، نمی پردازیم، بلکه تنها اشاره ای به این دست از المان شهری داریم و در نوشتارهای بعدی، به تحلیل های عمیق تر خواهیم پرداخت.
نوشته‌های مرتبط
حضور این مجسمه ها، پیش از هرچیز، مدیون وجود مجسمه سازان بزرگ این شهر است که البته آثار هنری آنها تنها محدود به سنندج نمی شود بلکه در دیگر شهرهای ایران، و نیز البته خارج از ایران نیز می شود. این مجسمه-سازان، مهدی ضیاالدینی، صابر میکاییلی، احمد خلیلی فرد، و بیش از همه کارهای هادی ضیاالدینی، است. ویژگی تمامی انها، حامل بودن فرهنگ منطقه است و البته همگی در مکان هایی که در دیدرس و عبور بسیاری از شهروندان و نیز بازدیدکنندگان از شهر، قرارداده شده اند.
سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری، استان کردستان، در سال ۱۳۹۳دست به چاپ تعدادی محدود، کتابچه زده است که حامل عکس های سیزده عدد از این مجسمه ها است. در زیر هر عکس نیز مشخصات مجسمه شامل سال ساخت، جنس، ارتفاع، عنوان مجسمه و نیز نام سازنده ی آن، نگاشته شده است.
عکس های گرفته شده نیز هنرمندانه و با کیفیت توسط آقای سامان عباسی، از عکاسان نامی این شهر، گرفته شده-اند.
از نقاط قوت این کتابچه جدا از تصاویر زیبا و گویا از این مجسمه ها، مقدمه ی کوتاه اما بسیار موجز و موثری است که بر این کتابچه ی هژده صفحه ی نگاشته شده است. این مقدمه به معرفی رایج از این شهر شامل تعداد جمعیت و مکان های دیدنی و غیره که در معرفی تمامی شهرها، مشاهده می کنیم نمی پردازد بلکه در جملاتی کوتاه و مختصر، به معرفی کلی فرهنگ و آیین شهر سنندج می پردازد.
جهت تهیه این کتابچه و یا اطلاعات بیشتر می توان به میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کردستان و یا ادرس اینترنتی www.kurdistanmiras.ir مراجعه کرد.
[۱] – به بهانه چاپ کتابچه ” پیکره های شهری سنندج”
[۲] – در زبان کردی، سنه، خوانده میشود.
