سعیده بوغیری( گروه بین المللی و ترجمه)
در ادامه گشایش صفحات فرهنگ های جهانی، انسان شناسی و فرهنگ، از امروز صفحه فرهنگ ترک را می گشاید. این فرهنگ به تشریح و ارائه ویژگی های کشورهای ترک زبان غیر ایرانی اختصاص خواهد داشت که عمدتا شامل کشور ترکیه، آدربایجان (پیشین شوروی)، ارکمنستان، قزاقستان و سایر کشورهای این منطقه می شود. در این صفحه همچنین نمونه هایی برای کارگاه زبان ترکی (استانبولی) به انگلیسی ارائه خواهد شد. پیشینه تاریخی مشترک ایران با این کشورها، هم مرز بودن و هم دین بودن گروه بزرگی از مشخصات فرهنگی مشترک و شباهت های زیادی را میان فرهنگ ایرانی و فرهنگ ترکی به وجود آورده است که از جمله موضوع هایی است که در این صفحه به آن پرداخته می شود. نخستین بحثی که در اینجا به آن می پردازیم، زبان ترکی است.
نوشته‌های مرتبط
زبان ترکی
زبان ترکی به خانواده زبان های ترکی تعلق دارد که اغلب به عنوان زیرگروهی از زبان های آلتاییک (Altaiique) و مغولی و زیرگروه های اوقوز (Oghuz) نگریسته می شود که خود به دو دسته گاگز (Gagauz) و آذری تقسیم می شود. این زبان با نام ترکی- مغولی نیز خوانده می شود. تنها شاخه زبان های اوقوز دارای نزدیک به سی زبان زنده است که در اروپای شرقی، آسیای مرکزی و سیبری صحبت می شود. با اینکه کشورهای ترک زبان دیگری نیز وجود دارند (به خصوص جمهوری های روسیه سابق) که زبان آن ها به ترکی نزدیک است (ترکمنستان)، اما تفاوت های عمده ای از نظر آواشناختی، دستوری یا واژگان میان این زبان ها وجود دارد. نیز قابلیت درک زیادی دوجانبه زیادی میان زبان ترکی و دیگر زبان های اوقوز شامل آذری، ترکمن، قشقایی، گاگز و ترکی گاگز بالکان یافت می شود.
اسنادی در دست است که قدمت این زبان را به حوالی سال های ۷۳۰ برمی گرداند. با گسترش اقوام ترک در اوایل قرون وسطا – قرن ششم تا یازدهم- مردم ترک زبان در آسیای مرکزی گسترده شدند و در نواحی وسیعی از سیبری گرفته تا اروپا و نواحی مدیترانه ای ساکن شدند.
زبان ترکی به جز ترکیه در نواحی قدیم عثمانی، جمعیت های با ریشه عثمانی، ترکی یا مسلمان نیز صحبت می شود. این ترک زبان ها در بلغارستان، یونان (تراس غربی، Thrace) بالکان بوسنی هرزگوین و کوزوو، بخش شمالی جزیره قبرس (جمهوری ترکی قبرس شمالی)، شمال عراق (به خصوص کرکوک)، مقدونیه، رومانی، کریمه، پودولی، مولداوی و جنوب اوکراین، آذربایجان، سوریه، هلند، بلژیک، سوییس، بریتانیا، آمریکای شمالی و استرالیا به میزان چشمگیری پراکنده اند. به این دلیل زبان ترکی به زبان “ترکی عثمانی” نیز خوانده می شود. امروز در دنیا بین ۷۱ تا ۸۹ میلیون نفر به زبان ترکی صحبت می کنند که ۷۰ میلیون نفر آن در ترکیه و بقیه نیز در نواحی دیگر به خصوص بلغارستان و آلمان ساکنند.
زبان ترکی نوعا زبانی به شدت الصاقی است. این زبان عموما دارای پسوند و به میزان بسیار اندک دارای پیشوند بوده و جمله بندی آن به صورت فاعل، مفعول، فعل است. در زبان ترکی، دسته اسامی و نیز جنسیت وجود ندارد، نیز در این زبان نظامی پیچیده از هارمونی آوایی برقرار است.
زبان ترکی سیستم های نوشتاری گوناگونی به خود دیده، به خصوص اقتباسی از الفبای عربی. این الفبا برای نوشتن زبان ترکی آناتولی از اواخر قرن هشتم تا اول نوامبر ۱۹۲۸ به کار می رفت. در این تاریخ مصطفی کمال (آتاتورک) به دنبال سیاست ملی گرایانه و مدرن گرایانه خود در جامعه ترکیه، نوشتار این زبان را به صورت لاتینی درآورد. پس از این واقعه، نوعی دودستگی در میان گویش مردم ترکیه ایجاد شد. به این ترتیب که نسل پیش از سال های ۱۹۴۰ بیشتر به استفاده از واژگان قدیمی با ریشه عربی و فارسی تمایل داشتند و نسل پس از آن سال ها، واژگان جدید را ترجیح می دادند.
از آن پس زبان ترکی با الفبای لاتین نوشته شده و با نشانه های مکمل به کار می رود. البته دو سیستم دیگر الفبایی موسوم به اورخون (Orkhon) و اویگور (ouïghour) نیز برای نوشتن ترکی قدیمی به کار می رفت که ریشه مستقیم ترکی امروز ترکیه نیست، چه این ترکی قدیمی به شاخه شرقی زبان های ترکی و ترکی مدرن به شاخه جنوبی تعلق دارد. الفبای ترکی دارای ۲۹ حرف است که خواندن آن ها تقریبا ساده است. از میان شاخه های زبان ترکی، گویش ترکی استانبولی به عنوان ترکی استاندارد به شمار می رود.
ترکی زبان رسمی ترکیه و قبرس است و در جایگاه نوزدهم جهانی قرار دارد و در حدود ۹۰ میلیون نفر به آن سخن می گویند.
