سخنرانی دکتر ناصر فکوهی دوشنبه ۳ خرداد ۱۳۹۵ / ساعت ۱۶ در موزه ملک: نقد موزه داری در عصر صنعتی و چشم انداز موزه های پایدار

موزه داری و ماموریت های استعماری برای گردآوری های «مردم نگارانه» (یا اتنوگرافیک) فرهنگ های غیر اروپایی، پیش از به وجود آمدن رشته های علمی مردم شناسی و انسان شناسی در دانشگاه های اروپایی و آمریکایی که تاریخ آن تقریبا به اوایل قرن بیستم می رسد، آغاز شدند. موزه هایی که به این ترتیب پدید آمدند؛ بیشتر هدف تقویت نگاه «بیگانه گرا» و «ابداع شرق» را در شیئیت داشتند، همان کاری که پیش از آن موسیقی و ادبیات در عرصه هایی دیگر انجام داده بودند.

البته موزه داری در این زمینه گاه مرزهای هرگونه اخلاقی را شکست، مثلا با ایجاد «باغ وحش های انسانی» یا به نمایش گذاشتن مردمان بومی همچون جانوران برای مردم اروپایی. بهر رو، پیوند میان رویکرد موزه نگارانه که نامی محترمانه برای غارت عمومی میراث فرهنگی جهان به وسیله دولت های استعماری بود، با خشونت استعماری و منطق صنعتی کردن آمرانه امروز در مطالعات پسا استعماری به خوبی روشن و مطالعات عمیقی درباره آنها انجام گرفته است.اما ما فاصله زیادی با رادیکالیسم ضد موزه گرایانه دهه های ۱۹۸۰ داریم.

امروز اصل موزه داری همچون دوران نخستین مطالعات پسا استعماری به زیر سئوال نیست بلکه دو حوزه در موضوع موزه داری آینده مطرح است: نخست آنکه موزه ها دیگر نه به عنوان حوزه ها و فضاهایی بسته برای «به نمایش گذاشتن» صرف فرهنگ به مثابه نوعی طرد فرهنگی و «شیئی کردن» پدیده های فرهنگی ، خلاصه شوند، بلکه آنها را مکان هایی بدانیم که برعکس اشیاء و ذهنیت های فرهنگی بتوانند حیاتی دوباره یافته و در قالب هایی تازه و مدرن به جوامع خود و سایر جوامع وارد شوند.

و دوم آنکه موزه ها را مکان هایی در نظر بگیریم که نسلی جدید از دانشگاه ها را تعریف کنند؛ دانشگاه هایی که در آنها بهترین موقعیت های فرهنگی برای شناختن «دیگر بودگی» به مثابه هویتی هم تراز «خود بودگی» ایجاد شود. موزه باید جایی باشد که هر فرهنگی بتواند با مجموعه ای از فرهنگ های دیگر آشنا شود و تبادل میان آنها ممکن گردد بدون آنکه از اصل سلسله مراتبی کردن / شدن فرهنگی حرکت کنیم. بر اساس این رویکرد، در این گفتار تلاش خواهیم کرد ضمن نقد موزه داری عضر صنعتی، چشم انداز و درآمدی بر موزه داری و موزه شناسی پایدار که بحثی کاملا جدید در ادبیات علوم اجتماعی و هنر است، ارائه نماییم.

کانال اختصاصی دکتر ناصر فکوهی

https://telegram.me/nasserfakouhi