در روزهای ۱۷ الی ۱۹ اکتبر سال جاری میلادی (۲۰۱۱) شهر مانادو در ایالت سولاوسی شمالی در کشور اندونزی، میزبان نوزدهمین دوره کنفرانس عمومی بین المللی دوسالانه “ازرک” (انجمن شوراهای تحقیقاتی علوم اجتماعی آسیایی Association of Asian Social Science Research Councils) بود که حول موضوع محوریِ “فرا-ملی گراییِ رو به رشد: چالش‌ها و فرصت‌ها (از چشم انداز علوم اجتماعی)”، با حضور نمایندگان کشورهای منطقه آسیا و اقیانوسیه، علاوه بر اندونزی، مشتمل بر استرالیا، بنگلادش، چین، ژاپن، نیوزیلند، مالزی، فیلیپین، کره، سری لانکا، تایلند، ویتنام و نیز ایران، – با حضور نگارنده، عضو هیات مدیره انجمن جامعه شناسی ایران به عنوان نماینده کشوری ایران، برگزار گردید.
انستیتوی علوم کشور اندونزی با همکاری انجمن ازرک و نیز انجمن علوم سیاسی کشور اندونزی مسئولیت سازماندهی و برگزاری این کنفرانس را بر عهده داشت. ریاست کنفرانس ازرک را در سال جاری، دکتر آسواتینی راهارتو، معاون انستیتوی علوم اندونزی در حیطه علوم اجتماعی و انسانی، بر عهده داشت که در پیام آغازین خود، با اشاره به موضوع اصلی کنفرانس، اظهار داشت: امروزه، فراملی گرایی، یک مسئله استراتژیک برای دولت‌ها، و منبعی غنی جهت پژوهش‌های علمای اجتماعی به حساب می‌آید. بسیاری از کشورهای منطقه ما و سایر نقاط جهان از فرصت‌های مشابهی بهره می‌برند و با مسائل قابل مقایسه‌ای روبرویند. فراملی‌گرایی transnationalism دربردارنده فرصت‌ها و نیز چالش‌هایی است که با جریانِ شتابنده و مستمر جابجایی انسان‌ها، اندیشه‌ها، کالاها، و سرمایه به فراسوی مرزهای رنگ باخته واحدهای ملی شناخته می‌شود. مفهوم فراملی گرایی، شامل پهنه گسترده‌ای از عناوین بالقوه برای بحث و نظرورزی می‌شود؛ نظیر حرکات جمعیت، مشتمل بر قاچاق انسان‌ها، دیاسپورا یا افرادی که خارج از مرزهای خود سکنی و اقامت دارند، کارگران مهمانِ شاغل در کشورهای دیگر، مهاجرت مغزها، پناهنده‌های سیاسی، جرائم فراملیتی، تروریسم، و مسائلی چون قاچاق مواد مخدر و تسلیحات نظامی، همانطور که این مفهوم می‌تواند همچنین به امور امیدبخشی همچون فرصت کسب مشاغل بهتر، سفر، مهاجرت، تجارت، و فرصت‌های آموزشی بهتر نیز نظر داشته باشد. این کنفرانس به نحوه درک مسائل و چشم اندازهایی که توسط عالمان علوم اجتماعی منطقه در زمینه الگوهای متنوع فراملی گرایی نظر داشته و چگونگی مشارکت علوم اجتماعی در خصوص توسعه‌ای موثر، بهینه و اخلاق مدارانه در جریان دگرگونی‌های حاصله در مورد ملت‌ها، دولت‌ها و فرهنگ‌های منطقه آسیا و اقیانوسیه را مورد بحث قرار می‌دهد.
نوشته‌های مرتبط
در بحث‌های مقدماتی این کنفرانس، بر این واقعیت تاکید شد که فراملی گرایی، به معنای جنبش و جابجایی مردم، اندیشه‌ها و افکار، تولیدات و فرهنگ‌ها، که در وهله اول، منافع اقتصادی برانگیزاننده آن بوده است، به هیچ وجه، پدیده ای نو تلقی نمی‌شود، بلکه، مکتشفین، و ماجراجویان، مهاجرین، و پناهندگان، و غیره همواره سرزمین های مادری خود را در جستجوی “بیشتر یا بهتر” ترک می‌کرده اند. اطلس تاریخ جهان، به خوبی تصویری غنی و رنگین در خصوص روندهای جاری از نخستین اقدامات استعمارگرایانه، تا جریانات سکونت زدایی از قاره‌ها، تا شکل‌گیری دگرگونی‌های سیاسی اجتماعی پیچیده قرون اخیر ، که همواره هم با جنگ و تخاصم قرین نبوده است نمایان می‌کند.
چهار هدف عمده از برگزاری این کنفرانس عبارت بودند از:
۱- دستیابی به درک مشترکی از مسائل فراملی گرایی در میان کشورها، همانگونه که در میان تخصص‌های متنوع علمای علوم اجتماعی و سیاستگذاران وجود دارد.
۲- تبادل تجربیات و دانش درباره چالش‌ها و فرصت‌های فراملی گرایی از منظر علوم اجتماعی، به ویژه با نظر به منطقه آسیا و اقیانوسیه.
۳- ارتقای شبکه-سازی بین‌المللی و برقرار کردنِ مفاهمه‌ای در باب مشابهت‌ها و تفاوت‌ها در سوگیری فراملی گرایی در مناطق آسیا و اقیانوسیه.
۴- تامین توصیه‌های مبتنی بر دانش و مرتبط با سیاستگذاری در مقابله با مسائل پیچیده، متنوع و عدیده معاصر در امر فراملی گرایی.
سوالات عمده ای که مشارکت کنندگان در این کنفرانس قرار بود به آنها پاسخ بدهند عبارت بودند از:
۱- چگونه می‌توان مسیرهای مختلف ِ فراملی گرایی روبه رشد را در منطقه خود شناسایی و مشخص کرد
۲- کدام نظریه‌ها و مفاهیم توسط دانشگاهیان آسیایی برای تحلیل حرکت‌های فراملی گرایانه افراد، کالاها و اندیشه‌ها به کار رفته اند؟
۳- مهمترین ابعاد این جریان و آنان که بیشترین منفعت و یا ضرر و زیان متوجه شان می‌شود کدامند؟
۴- شباهت‌ها یا تفاوت‌ها در زمینه مشکلاتی که هر یک از کشورهای منطقه با آن مواجه می‌شوند کدامند؟
۵- مهمترین اهدافی که نهادهای سیاسی برای حفظ منافع افراد و ملت های شان در همراهی با جریان فراملی گرایی باید دنبال کنند کدامند؟
۶- آیا فراملی گرایی، در واقع، پیشبرنده، یا مرحله پایانیِ جهانی شدن شمرده می‌شود؟
کنفرانس با حمایت گسترده مقامات عالیرتبه منطقه، از جمله دکتر سینو سارونداجانگ، فرماندار ایالت سالاوسی شمالی و ریاست انجمن علوم سیاسی اندونزی برگزار و به صورت رسمی و با انعکاس گسترده‌ای در میان رسانه‌های ملی افتتاح گردید. وی به عنوان یکی از سخنرانان کلیدی کنفرانس، سخنرانی خود را با عنوان “همکاری های فراملیتی: چالش‌ها و فرصت‌ها” خطاب به مهمانان و شمار کثیری از مقامات علمی و سیاسی که در میان حضار کنفرانس غیر از مهمانان خارجی حضور داشتند ایراد کرد. سخنرانی‌های افتتاحیه، توسط خانم دکتر اسواتینی، معاون انستیتوی علوم کشور اندونزی، و ریاست وقت کنفرانس ازرک، و همچنین توسط پروفسور دکتر حکیم، ریاست انستیتوی علوم کشور اندونزی، ارائه گردید. دکتر جان بیتون، دبیرکل ازرک نیز سخنرانی مقدماتی کنفرانس را با قدردانی از فعالیت‌های ریاست وقت کنفرانس و ارائه گزارشی از فعالیت‌های صورت گرفته و امید به موفقیت کنفرانس و بهره‌گیری حضار از محتوای غنی سخنرانی‌های نمایندگان کشورهای مشارکت کننده ایراد کرد. سخنران کلیدی دیگر، پروفسور دکتر نیل اسمیت، از دانشگاه سیتی نیویورک بود که بنا به آثار متعدد و مقالاتش در ارتباط با موضوع محوری این کنفرانس دعوت شده بود و سخنرانی خود را تحت عنوان: “توسعه نابرابر در عصر نولیبرالی متاخر” در ادامه جلسه افتتاحیه کنفرانس ایراد کرد.
در نشست‌های بعدی، سخنرانی‌هایی توسط دکتر داریل میسر ریاست دفتر منطقه‌ای یونسکو در بانکوک تحت عنوان “یونسکوی تایلند، پشتیبانِ تنوع در علوم اجتماعی و انسانی” ایراد کرد. پروفسور سیندی یوشیکو شیراتا و پروفسور ماتوری شیراتا، اعضای شورای علوم ژاپن، سخنرانی‌شان با عنوان “گسترش فراملی گرایی در منطقه آسیا اقیانوسیه: چشم‌انداز علوم اجتماعی در ژاپن” را ارائه کردند. سخنران این نشست از کشور کره، نیز، به نمایندگی از شورای تحقیقات علوم اجتماعی کره، درباره “فراملی گرایی رشد یابنده، و تاثیر آن بر جامعه و علوم اجتماعی کره سخن گفت. دکتر واردلو فریزن، موضوع “فراملی گرایی و فرار مغزها در نیوزیلند را مورد بحث قرار داد. پرفسور میشله فورد، از آکادمی علوم اجتماعی استرالیا، در زمینه “جستجوی فضا در عرصه مکان: بازتابِ اهمیت زمینه در مطالعه عملکردغیر قانونیِ حاشیه نشینان سنگاپوری در اندونزی” سخنرانی کرد. دکتر ابن طفیل از انستیتوی علوم اندونزی، در باب ” زمینه فراملیِ مصیبت: اندیشه‌هایی در باب پژوهش‌های علوم اجتماعی” یافته های مطالعاتی‌اش را برای حضار بیان داشت.
در روز دوم کنفرانس، سخنران کلیدی نشست آغازین، دکتر دیوی فورتونا انور از انستیتوی علوم اندونزی بود، که با عنوان “بازاندیشی در باب تامین امنیت انسانی در بستری فراملیتی” به سخنرانی پرداخت. سخنران بعدی، پروفسور عبدالرحمن امبونگ از کشور مالزی بود که همراه با دکتر سیتی داد، از انجمن علوم اجتماعی مالزی، در سخنرانی‌ای تحت عنوان “مالزیایی‌های خارج از مالزی و افراد خارجی ساکن در مالزی: آیا فراملی گرایی عمل می کند؟” به طور مبسوط به آمارها و مسائل مالزیایی‌هایی که بنا به اهداف ادامه تحصیل یا اشتغال، کشور خود را ترک کرده، و امکان بازگشت‌شان کم یا هیچ است، و نیز آمار رو به رشد افراد با ملیت‌های دیگر (از جمله ایرانیانی) که به ویژه در سال‌های اخیر به صورت روزافزونی در مالزی به کار و زندگی مشغولند و مسائل ویژه ایشان، پرداختند. پرفسور شو مین هوانگ از کشور تایوان، به نمایندگی از آکادمی سینیکا در تایپه، به موضوع فراملی گرایی روبه رشد: حرکات جمعیت در تایوان پرداخت. دکتر ماریا الیسا لائو، از شورای علوم اجتماعی فیلیپین، موضوعِ سخنرانی خود را در باره حکومت‌های محلی، و افراد فیلیپینیِ ساکن در کشورهای دیگر: بازتعریفِ پیوندهای فراملیتی، ارائه داد. پرفسور عبدالرحیم خان، از شورای تحقیقات علوم اجتماعی بنگلادش، به چالش‌های فراملی گرایی در بنگلادش پرداخت، و دکتر ایکرار بختی از انستیتوی علوم اندونزی نیز بحثی را تحت عنوان “روابط میان اندونزی، استرالیا، و کشورهای دیگر منطقه در مقابله با جرائم فراملی: چالش‌ها و فرصت‌ها بیان داشت. در آخرین نشست این کنفرانس، نیز دکتر نارومون تاپچومون از کشور تایلند، با چشم اندازی بر ساکنین کشور تایلند به مهاجرت‌های بین المللی و چالش‌های مربوط به آن پرداخت. پرفسور هان فنگ، از آکادمی علوم اجتماعی چین، موضوع رابطه چین با کشورهای آسئان ASEAN را مورد ارزیابی قرار داد.
در روز انتهایی کنفرانس، نمایندگان کشوری عضو ازرک نشست کاری خود را برگزار کردند، که طی این نشست به مسائل مالی و صورتحساب هزینه و درآمد، و فعالیت‌های مرتبط با انجمن ازرک، همچنین طرح پیشنهادهای جدید برای عضویت کشورهای دیگرِ منطقه و نهایی کردن انتخاب کشور محل برگزاری بیستمین کنفرانس ازرک پرداختند. در نشست مذکور، ریاست بیستمین کنفرانس دو سالانه ازرک در دوره بعد، به خانم دکتر ایزابل پفیانکو مارتین، نماینده شورای علوم اجتماعی کشور فیلیپین منتقل شد و به این ترتیب، میزبانی دوره‌ای کنفرانسی که در سال ۲۰۱۳ میلادی برگزار خواهد شد، به کشور فیلیپین واگذار گردید. موضوع محوری پیشنهادی برای کنفرانس بعدی ازرک که در مجمع الجزایر فیلی پین برگزار خواهد شد ” سالمندی جمعیت در کشورهای آسیایی: چشم انداز علوم اجتماعی” در نظر گرفته شده است.
شایان ذکر است که سابقه تشکیل این انجمنِ بین المللی به ژانویه سال ۱۹۷۶ بر می‌گردد که نخستین دوره کنفرانس عمومی ازرک به میزبانی تهران با تصویب اساسنامه این مجمع در ایران برگزار شد.
