شانزدهمین دوره بازی های آسیایی گوانگ ژو
آیا می توان یک منشأ اصلی برای پیدایش و اشاعه باز کودی کودی یافت ؟ بازی ای که در هر کشور به لفظی خوانده می شود . یا به دلیل کارکردش بازی ای تاریخی است که در هر جای قاره فرهنگی و کهن آسیا می توانست متولد شده باشد و محصول انسان آسیایی است؟
در کتاب ” ورزش های بومی – محلی تألیف غلامحسین ملک محمدی که در بهمن ماه ۱۳۶۴ توسط کمیته ملی المپیک ایران به چاپ رسید به این ورزش در سیستان اشاره کرده و آن را بسیار پر سابقه و قدیمی خوانده است . در اواسط دهه شصت که با این بازی محلی آشنا شدم هنوز به عرصه بازی های آسیایی وارد نشده بود . بنا به اطلاع سایتword IQ فدراسیون کبدی هندوستان در سال ۱۹۵۰ تأسیس شد و کبدی ، اولین بار در سال ۱۹۹۰ به بازی های آسیایی چین راه یافت .
در اواسط دهه شصت حسن بشکوفه طرح ۵۴ فیلم گزارشی یا مستند از ورزش های بومی – محلی را در شبکه روستا به تصویب رساند و فیلم های مربوط به بازی ها و ورزش های محلی در سیستان وبلوچستان ( از جمله کودی کودی ، خسو خسو ،کشتی کچ گردان ، توتن رانی در سیستان و شتر سواری در خاش و خر ارابه رانی در چابهار) را من ساختم. این فیلم ها با هماهنگی کمیته ورزش های بومی – محلی تولید شد و بدون همکاری آنها امکان ساختن شان وجود نداشت . رضا جلالی (فیلمبردار ) ، حسن زاهدی ( صدا بردار) و حسن بشکوفه تهیه کننده به زاهدان آمدندو به اتفاق مسؤل کمیته بازی های بومی – محلی به زابل رفتیم و تا آنجا که یادم هست کودی کودی در یکی از روستاهای شرق سیستان ( بخش میانکنگی یا روستای بنجار ) اجرا شد .
دو گروه با لباس های غالبأ محلی در زمینی خاکی که با گچ به دو بخش تقسیم شده بود برابر هم قرار گرفتند . یک طرف مدافع و طرف دیگر مهاجم بود . یار مهاجم می بایست کودی کودی گویان به زمین حریف حمله می کرد تا بادست یک یا چند نفر را بزند و تا از نفس نیفتاده بر گردد . طرف مقابل نیز می کوشید او را بگیرد یا از دستش خود را کنار بکشد . در میان هیجان تماشاچیان که دور تادور نشسته یا ایستاده بودند و با مراقبت دو نفر” اوسا ” یا داور که از دوطرف انتخاب می شد بازی تا سوختن یاران یک طرف ادامه می یافت . در آخر بازی هم بازندگان به برنده ها کولی دادند و جوایز جنسی مسابقه توزیع شد و بلافاصله در این بازی هم مثل پایان کشتی کچ گردان ،گروه نوازندگان ظاهر شدند ، مردان به میان میدان ریختند ، با گرداندن دستمال هایی رقصیدند و ناگهان ناپدید شدند. فیلم از شبکه روستا پخش شد و الان باید جایی باشد .
اول آذر ماه امسال مسابقه کودی کودی با نام کبدی در جریان مسابقات آسیایی گوانگ ژو از شبکه ۳ سیما به نمایش در آمد . در سایت این بازی ها و در همان سایت word IQ خواندم که اصل آن از هندوستان است و به نوشته سایت ورلد کبدی لیگ :” ریشه ها ی این بازی روشن نیست . حامیان این بازی معتقدند که توسط جنگجویان برای آموزش دفاع شخصی استفاده می شده و در ادبیات بودائی آمده است که رهبر روشن ضمیر آن یعنی سیدارتا گواتاما نیز شخصاً کبدی بازی می کرد . این بازی با عناصری از ریاضت طلبی ،کشتی و جودو همراه است و بر گنجایش ریه اتکا دارد “. نام فدراسیون این بازی ها در ایران هم ” فدراسیون کبدی ایران ” است که(به نوشته وبلاگ تخصصی ورزش کبدی استان هرمزگان ) در سال ۱۳۸۴ رسماً آغاز بکار کرد ” . سایت نامبرده تاریخچه کودی را اینطور توضیح می دهد :
شروع زمان این بازی ها به قبل از تاریخ باز می گردد . این بازی در سراسر آسیای شرقی از جمله ایران ،هند پاکستان و بخش هایی از آسیا انجام می شد . این بازی به صورت “زو” در ایران و هوتوتو در هند انجام می شد.
بازی های رسمی در زمینی خطکشی شده ، درون سالن و به مدت چهل دقیقه و در دو نیمه بیست دقیقه ای برگزار می شود .در اجرای محلی اش نیز سوختن تعیین کننده ی زمان و مدت بازی است. فیلم کودی کودی و کتاب آقای غلامحسین ملک محمدی مبین این مشخصه ها است ( البته در کتاب مذکور عکسی از بازی خسو خسو با زیر نویس کودی کودی بچاپ رسیده که ممکن است محقق را به اشتباه بیندازد . در خسو خسو ، افراد برای گرفتن و بردن از حریف، لی لی می کنند . این بازی هم می تواند فدراسیون خود را بیابد). کودی کودی بدون هیچ وسیله ای بر اساس نیاز به آمادگی جسمانی و روانی برای مبارزه تن به تن و اتحاد و یکپارچگی ی گروهی ابداع شده است . به نوشته همان وبلاگ تخصصی ایرانی : ” ریشه کلمه کبدی ازواژه کائونبدا مبارزه با حریف مشتق شده است .”
و قابل ذکر است که در سایت word IQ و تقریباً در تمام منابع در دسترس من این گونه آمده است :
کبدی که به صورت گروهی در هند بازی می شود از واژه ای هندوستانی ریشه گرفته که به معنای نگهداشتن نَفَس است ”
از دوستان سیستانی معنا و نگارش وتلفظ صحیح کودی کودی را پرسیدم . حجت فروغی تهیه کننده وکارگردان سینمای مستند به من گفت : نمی توانم بگویم معنای درست این لغت را می دانم . اگر آنطور که در زابل گفته می شود ” کودی” باشد ، معنایش این است که ” چه کسی پیدا می کند ؟” کی پیدا می کند ؟ . اما اگر” کبدی” با شد به معنای که بود ؟ است. یادم هست در نوجوانی فیلمی از داراسینگ دیدم که نقشی اسطوره ای داشت و در آنجا هم کودی بازی می کردند .
– شما چطور کودی کودی یا کبدی کبدی، بازی می کردید ؟
– در پشت خانه ما زمین وسیعی بود که بچه ها در اونجا جمع میشدن و بازی می کردیم
– با چه تعداد؟
– هرچند نفر که بودند . گاهی یکطرف که قوی تر بود چهار نفره بود و طرف ضعیف تر دو نفره بازی می کرد . همون بازی ” زو” ئه دیگه .
– بله . اوسا هم داشتید؟
– در بازی های کودکی ، اوسا همان سرگروه بود نه داور .”
پیش از حجت فروغی با دوستم عباس بهزادی فر هم در زاهدان تماس گرفته بودم گفت از مادرش که سیستانی است خواهد پرسید و خبری از او نشده بود . مطلب را برای آقای اسکویی فرستادم ودر حسرت تماس با اساتید زبان وادب سیستان از جمله آقایان مزار گلستانه یا رئیس الذاکرین ماندم . می خواستم از محضرشان بپرسم : با توجه به حمله و گریز که اساس این بازی است ، آیا اصطلاح کی بود کی بود؟ ترجمه فارسیِ مناسبی برای اصطلاح کبدی کبدی یا کودی کودی می تواند فرض شود یا نه ؟ ودیگر این که سیستانی ها چه می گویند وکهن ترین سند موجود از این بازی در سیستان ،کدام است؟ روز دهم آذر عباس بهزادی فر زنگ زد که با آقای رئیس الذاکرین در مشهد تماس گرفته و اطلاعاتی از ایشان بدست آورده است . تلفن آقای رئیس الذاکرین راهم بمن داد که سال ها پیش در زابل برای فیلم یاد گارهای سیستان با ایشان گفتگو کرده بودم . اولین فکری که به ذهنم زد این بود که با مهرداد اسکویی تماس بگیرم و از او بخواهم که مطلب را برای سایت نفرستد . فکرم راحت شد .
رئیس الذاکرین به بهزادی فر گفته بود که روستائیان زابلی وقتی شب از مزرعه باز می گشتند این بازی را می کردند تا هم سرگرم شوند هم آمادگی بدنی بدست بیاورند . در این بازی لفظ کوادی یا کادی کادی را بدون نفس تکرار می کردند معنایش هم این است که کجا هستی که بزنمت . کجا هستی ؟کدام طرف هستی؟”
با آقای رئیس الذاکرین دهبانی در مشهد تماس گرفتم . ایشان گفت که موضوع را در کتاب کندو یا فرهنگ مردم سیستان توضیح داده است . کتابی که در سال ۱۳۷۰ در مشهد منتشر شد .
ودر بارۀ تلفظ کلمه ، برایم گفت :
نه کودی کودی است نه کبدی کبدی بلکه کودّی ( با تشدید روی دال ) است .البته برای عوام ، تبدیل “واو ” به “ب” چیز عادی ای است . اصل کلمه کودّی است .
کودّی، جزو مجموعه بازی هایی است که شب هنگام اجرا می شد. اساسأ در سیستان بیشتر بازی ها شب هنگام اجرا می شده چون قدرت و کیفیت دشمن یابی در شب را تقویت می کرد وفلسفه دومش این بود که روز مشغله کار وجود داشت . البته تمام بازی ها در روز هم اجرا می شد.
آقای رئیس الذاکرین در مورد معنای واژه کودّی کودّی با توجه به این که در شب اجرا می شده ، گفتند :
از نظر معنا هم انگار این است که ” کدام حدود هستی؟ کجایی؟”
با وجود این ، بازی مذکور در جهان ، “کبدی” شناخته میشود و آن را kabaddi می نویسند . شاید بر خلاف آنچه که اغلب کوشش می شود نتوان یک منشأ اصلی برای پیدایش و اشاعه آن پیدا کرد . بازی ای که در هر کشور به لفظی خوانده می شود . برای مثال در کشور ما دارای دو نام زو و کودی است . احتمالاً در جهان مشترک و بزرگ هندو ایرانی متولد شده است . تفسیر ما از نام و ویژگی ها و کارکرد پهلوانی ی آن نشان می دهد که در کشور ما بویژه سیستان سابقه ی کهن دارد . بقیه اش همچنان بر عهده متخصصان انسانشناسی فرهنگ وتاریخ است .