کوته‌نوشت‌هایی بر فیلم‌های بزرگ قرن بیستم (۶): زشت، کثیف و بدجنس

توسط ناصر فکوهی در اردیبهشت ۲۴, ۱۴۰۱

زشت، کثیف و بدجنس (۱۹۷۶) اِتوره اسکولا (۱۹۳۱-۲۰۱۶)

اسکولا از برجسته‌ترین سینماگران ایتالیاست که کار خود را پس از دوره نورئالیسم در دهه ۱۹۶۰ با فیلمی کمابیش متوسط با عنوان «بیا درباره زن‌ها حرف بزنیم» (۱۹۶۴) آغاز کرد که نه قسمت داشت و بزرگترین دلیل محبوبیتش به بازی ویتوریو گاسمن در همه بخش‌های آن مربوط می‌شد. اسکولا بدین ترتیب یکی از کارگردانانی بود که به سینمای کمدی اجتماعی ایتالیایی که برخلاف نورئالیسم، سینمایی پرامید و در اوج شکوفایی دوران سازندگی و از راه رسیدن ثروت و رفاه به اروپا همراه بود آغاز کرد. بعدها با فیلم «ما چقدر یکدیگر را دوست داشتیم» (۱۹۷۴) به شهرتی جهانی رسید. اما درخشان ترین آثار او که در این مجموعه به آنها اشاره خواهیم کرد افزون بر این فیلم، فیلم‌های «یک روز خاص» (۱۹۷۷)، «خانواده» (۱۹۸۳) و «رقص» (۱۹۸۷) هستند. که هر کدام از آن‌ها به شیوه‌ای روایی، ساده، بدون استفاده از جلوه‌های ویژه و دستکاری‌هایی بزرگ به روان‌ترین شکل ممکن گونه‌ای مردم‌نگاری سینمایی تاریخی را به زبان داستانی می سازند. داستان فیلم «زشت، کثیف، بدجنس» – با اشاره به شخصیت اصلی آن، که مردی است که یک چشمش را از دست داده و پول بزرگی از شرکت بیمه گرفته – زندگی فلاکت بار ِ خانواده‌ای بزرگ در حاشیه شهر رم در یک کاراوان شلوغ و کثیف نشان می‌دهد که هیچ گونه نظم و ارزشی در آن وجود ندارد: سه نسل از خانواده مرد با او زندگی می کنند و همه به دنبال به دست آوردن پولی که مخفی کرده از دستش هستند که سرانجام نیز موفق نمی‌شوند. او یک روسپی فربه را نیز به خانواده اضافه می کند و به خانه می آورد و روسپی با بقیه اعضای خانواده علیه وی متحد می‌شود. فیلم «زشت،کثیف، بدجنس» که برنده بهترین کارگردانی در فستیوال کن در سال ۱۹۶۷ شد، باز هم به شیوه اسکولا، روایتی ساده را بهانه‌ می‌کند تا درباره فرهنگ موسوم به «فرهنگ فقر» که بسیار مناقشه برانگیز بود، بحثی را به میان بکشد. نگاه اسکولا همچون همیشه خنثی و بهتر است بگوییم از دور به موضوع است و نه در یک جهت یا در جهتی دیگر، موضع گیری نمی‌کند و تنها سعی می‌کند، ابژکتیو باقی بماند و از قضاوت ارزشی پرهیز کند. اما زندگی اجتماعی را در میان‌کنش‌های کوچک روزمرگی به ویژه زمانی که همه ارزش‌ها سقوط کرده‌اند، با فیلم خود به خوبی نشان می‌دهد.آدم‌های زشت و کثیف و بدجنس او که در کاراوانی شلوغ هنوز هم می توانند حرکت کنند و ثروتی که مخفی کرده‌اند ولی می توانند از آن برای بهبود زندگی خودشان استفاده کنند بهترین تمثیل از جهان امروز است.

نوشته‌های مرتبط