چگونه می‌توان مفهوم «اقتصاد چرخشی» را با کودکان تجربه کرد: تجربۀ موسسه طبیعت گران برنا (البرز-کرج)
توجه به اقتصاد چرخشی[۱]، یکی از مهم‌ترین اقدامات در مسیر بهبود شرایط محیط زیست در آیندۀ جهان است. شایان ذکر است که بدون آگاهی و تمرکز بر نسل جوان‌تر، با مشکلات بیشتری در زیست انسان و تمامی موجودات زنده مواجه خواهیم شد. در دهه‌های اخیر، پژوهش‌های بسیاری به سمت تاثیر اقتصاد بر محیط زیست و پیوندی که این دو با هم برقرار می‌کنند و نیاز به تغییرات در چرخه‌های ارتباطی آن‌ها انجام شده است. در مرکز این پژوهش‌ها، این نکته مدنظر قرار گرفت که بازیافت[۲]، به تنهایی کافی نیست و نیاز به توجه به عناصر دیگری در فرآیند تولید، مصرف و خدمات داریم.
مفهوم اقتصاد چرخشی نظریه‌پرداز مشخصی ندارد. به طور مثال برخی ایده‌های مربوط به آن توسط دیوید پیرس[۳] و متیو ترنر[۴] تدوین شد. این افراد تحت تاثیر کنث بولدینگ[۵]، اقتصاددان، فعال صلح و محیط زیست، این مفهوم را طرح کردند. بنیاد الن مک آرتور[۶] نیز منابع ارزشمندی دربارۀ این موضوع در اختیار عموم قرار داده است. آنچه در این دیدگاه پایۀ پژوهش‌های متعددی شده است، سه مفهوم بنیادی است که با نام ۳R شناخته می‌شوند: بازیافت، کاهش مصرف[۷]، استفادۀ مجدد[۸].
نوشته‌های مرتبط
هدف پژوهش حاضر، ارزیابی تاثیر فعالیت‌های آموزشی مربوط به اقتصاد چرخشی بر کودکان (۳ تا ۶ سال) است. این تحقیق توسط نگارنده در موسسه طبیعت گران برنا (شعبه البرز) در شهر کرج با همراهی مدیر و تسهیلگران مربوطه انجام شده است. ابزارهای گردآوری داده، مشاهده، تصویربرداری، مصاحبۀ نیمه ساختاریافته با تسهیلگران و پرسشنامه کتبی والدین است. لازم به ذکر است رویکرد آموزشی اتخاذشده در این مجموعه در انجام فعالیت‌ها بسیار حائز اهمیت است. انجمن طبیعتگران برنا در کرج، بر مبنای رویکرد انسان‌گرایی و با توجه به اهمیت محیط زیست فعالیت می‌کند (دربارۀ این رویکرد در نوشتارهای دیگر به تفصیل خواهیم پرداخت). تسهیلگران این کارگاه‌ها همگی متخصص در رشته‌های مربوط به فعالیتی هستند که با کودکان پیش می‌برند (محیط زیست، هنر، معماری و شهر، اقتصاد، گردشگری، نمایش و ….) و آموزش دیده تسهیلگری کودک با رویکرد انسان‌گرایی. این ترکیب سبب شده است با توجه به دغدغه‌های زیست محیطی مدیریت مجموعه برنا و تاکید بر استفاده از وسایل بازیافتی، آگاهی به مصرف کمتر مواد، تعمیر و استفاده مجدد از وسایل موجود، نه به شکل مستقیم بلکه با بازی و هنر، فعالیت‌های متنوعی برای کودکان تعریف شود. در نتیجۀ این پژوهش، آگاهی و توجه کودکان به موضوعات مربوط به سه مفهوم پایه‌ای پژوهش، به طور قابل توجهی ارتقا یافته است و والدین از این موضوع رضایت خوبی دارند. همچنین نکتۀ قابل توجه دیگر، همسویی والدین با رویکرد طرح شده در این مجموعۀ آموزشی است.
بخشی از تجربۀ کارگاه‌های موسسه طبیعت گران برنا در شهر کرج در راستای سه مفهوم پایۀ اقتصاد گردشی (بازیافت، کاهش مصرف، استفادۀ مجدد) در ادامه ارائه می‌شود:
امید است با توجه بیشتری نسبت به تاثیر آموزش‌های مبتنی بر حفاظت از محیط زیست در دوران کودکی، در مجموعه‌های آموزشی حرکت کنیم و با پرهیز از سوق دادن کودکان به مصرف‌گرایی، کودکان امروز ما، بزرگسالان آگاه‌تری نسبت به محیط پیرامونشان باشند.
*این نوشتار بخشی از پژوهشی است که در دانشگاه Wageningen هلند توسط نگارنده ارائه شد و مورد استقبال قرار گرفت. برای دسترسی به فایل کامل آن به زبان انگلیسی می‌توانید به صفحات Academia یا ResearchGate نویسنده یا اینستاگرام خانه فرهنگ و هنر هشتی hashti.kids@ مراجعه کنید.
عنوان مقاله اصلی:
Circular Economy in children’s education– Case Study: Borna Environmental Education Institute (Alborz branch, Karaj city, Iran)
[۱] Circular economy
[۲] Recycling
[۳] David Pearce
[۴] Matthew Turner
[۵] Kenneth Boulding
[۶] Ellen MacArthur
[۷] Reduce
[۸] Reuse