پنجشنبه‌های پرسش و پاسخ، جلسۀ چهل و هشتم: حسرت و تمنا، روان‌کاوی و مطالعات اجتماعی

توسط روابط عمومی در تیر ۱۸, ۱۴۰۱

جلسه چهل و هشتم مؤسسۀ انسان شناسی و فرهنگ دربارۀ حسرت و تمنا، روان‌کاوی و مطالعات اجتماعی » با حضور دکتر مهرداد عربستانی (انسان‌شناس، عضو هیئت علمی دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران) برگزار خواهد شد.
در این جلسه مهرداد عربستانی به پرسش‌های مخاطبان پاسخ خواهد داد.

دربارۀ موضوع جلسه به قلم مهرداد عربستانی:
عموماً روانکاوی به عنوان حوزه ای بسیار شخصی و معطوف به دنیای درون و ذهنیات فردی قلمداد می‌شود. از طرف دیگر حوزه مطالعات اجتماعی در ایران، متاثر از نگاه غالب دورکیمی، عمدتاً قائل به مطالعه “امر اجتماعی” در سطح “اجتماعی” و در تقابل با هر رویکرد فردگرایانه است، نگاهی که به تقابل فرد در برابر اجتماع، کارگزاری در برابر ساختار، و ذهنیت در برابر عینیت دامن می زند. این در حالی است که مفاهیم مرکزی روانکاوی ربط وثیقی با انسان شناسی داشته‌اند و همچنین روانکاوی یکی مهم ترین آبشخورهای نظری شکل‌گیری انسان‌شناسی بوده است. فروید با طرح مفهوم “عقده ادیپ” و به کارگیری آن برای تبیین شکل گیری روابط قدرت، مناسک و دین در اجتماعات انسانی، چشم اندازی نظری را گشود که بسیاری از انسان‌شناسان، به ویژه انسان‌شناسان مکتب آمریکائی، در تعامل یا تقابل با این آراء مطالعاتشان را شکل دادند. برخی دیگر با توجه به “تفسیر رؤیا” فروید به بنیان‌های ناآگاه الگوها و رفتارهای فرهنگی پرداختند. روانکاوی یونگی نیز تاثیر به‌سزایی در مطالعات مرتبط با اساطیر، کهن الگوها و نمادها، همچون غالب‌های ناخودآگاه شاکله‌های فرهنگی و رفتاری داشته است.
این سخنرانی، به رویکردهای فرویدی-لکانی در مطالعات اجتماعی و به طور خاص انسان شناختی، و به کارگیری آن برای فهم و تحلیل جامعه ایرانی خواهد پرداخت. اینکه چطور مفاهیم کلیدی در منظومه روانکاوی فرویدی-لکانی، همچون “تمنا” (Desire)، سطوح متفاوت هویت یابی، گفتمان های لکانی ممکن است چشم‌اندازی به سوی ابعاد مغفولی بگشاید که تحلیل‌ها و مطالعات اجتماعی را از چرخه ملالت‌بار تکرار خارج کند. این نگاه در راستای مطالعاتی است که ماهیت ذهنیت (آگاه و نا آگاه) را عمیقاً مندرج در روابط قدرتی می‌بیند که خودشان برساختی اجتماعی هستند. اگر چنبره “تکرار” همان نشانه‌ای است که مداخلات بالینی روانکاوی را ایجاب می‌کند، شاید چنین رویکردی بتواند کمکی به خروج از چنبره ملال آور تحلیل¬های تکراری از جامعه ایرانی باشد.

نوشته‌های مرتبط