واژه های الهی: یادگیری زبان چه نقشی در انجام فرایض دینی دارد؟

متیو جنکین برگردان و تلخیص: آتوسا رستم بیک تفرشی

مولوی می­گوید: «سکوت زبان خداوند است، باقی همه ترجمه­ای ضعیف از آن». با وجود این، واژه­ها راه ارتباط جهانیان با دنیای الهی از طریق نماز، دعا و عبادت هستند. برای بسیاری، رسیدن به درک کاملی از یک مذهب تنها مستلزم مطالعۀ نکات دینی و فلسفی نیست، بلکه یادگیری زبان وابسته به آن مذهب را نیز در بر می­گیرد. در ادامه گفت­و­گو با سه نفر که در حال مطالعه و یادگیری زبان­های عربی، عبری و تبتی کلاسیک هستند، دربارۀ نقش زبان در رابطه­شان با مذهب می­آید.

عربی و اسلام

میراث عقلانی، فکری، حقوقی و اجتماعی اسلام از طریق زبان عربی منتقل شده است. همۀ مسلمانان نه تنها می­باید نماز روزانه را به زبان عربی بخوانند، بلکه باید دست­کم بخشی از قرآن را با هدف انجام فرائض، عبادت و نماز از حفظ باشند. رحمان از امام­­های مستقر در لندن معتقد است که یادگیری زبان مانع از تعابیر و تفسیرهای خطرناک و اشتباه از کتاب مقدس می­شود. در حالی­که در بخش­هایی از قرآن جای ارائۀ بحث و تفسیرهای مختلف باز است، متخصصین زبان عربی علومی را حول دستور، نحو، و علم بلاغت ایجاد کرده­اند تا اطمینان یابند که پیروان تعابیر اشتباه از قرآن نداشته باشند. به عنوان نمونه، واژۀ جهاد معمولاً به عنوان جنگ مقدس ترجمه می­شود، در حالی­که در اصل معنای واژه «مبارزه» یا «زنده ماندن» است. با اینکه در اسلام بر اهمیت یادگیری عربی تأکید شده است رحمان معتقد است که نسل­های جوان، به­ویژه در غرب، ارتباطشان با این میراث قطع شده است. وی می­گوید: «درک بهتری می­توانست نسبت به اینکه اسلام چه هست، اطرافیان اصلی حضرت محمد (ص) اسلام را چگونه درک کرده بودند و اینکه چگونه نسل­های بعدی با توجه به بافت و موقعیت درک دیگری از اسلام داشته اند، وجود داشته باشد، اگر تعداد بیشتری از مسلمانان عربی را فرا می­گرفتند».

عبری و یهودیت

رِتیری آن اِوانز بعد از فوت والدینش تصمیم به یادگیری زبان عبری گرفت. از دید او یادگیری زبان راهی بود برای ارتباط مجدد با دین یهود که در خانواده­شان رواج داشته است. وی معتقد است که زبان به شدت در فرایند درک و شناخت یک مذهب دخیل است تا جایی که حتی ممکن است کل فلسفۀ یک دین در یک اصطلاح خلاصه شود. اوانز از احساسش به تاریخچۀ دین یهود هنگام خواندن دعا به زبان عبری می­گوید، دعاهایی که هزاران سال از روسیه تا افغانستان توسط یهودیان به حافظه سپرده و خوانده می­شود. نیتزا اِسپیرو، مدیر یکی از مؤسساتی که زبان عبری را آموزش می­دهند از افزایش تعداد افراد علاقه­مند به یادگیری زبان عبری توراتی در کنار عبری جدید خبر می­دهد. وی معتقد است که زبان در ایجاد و بالندگی هویت یهودی نقش کلیدی ایفا می­کند. به عبارت دیگر، عبری به حفظ مذهب و فرهنگ یهود در نسل­های مختلف کمک کرده است.

تبتی کلاسیک و بودیسم

برای لیدیا پولزِر که پیرو بودیسم تبتی است، یادگیری یک زبان خارجی (منظور تبتی است) بخش مهمی از فرایض مذهبی­اش به­شمار می­آید. پولزر حدود یک دهۀ پیش، پس از شرکت در دوره­های مدیتِیشن تبتی در لندن، به سنت­های شرقی علاقه­مند شد. آنچه که به عنوان یک کنجکاوی شروع شده بود خیلی سریع به آشنایی بیشتر با مناسک مذهبی پیچیدۀ بودایی گسترش پیدا کرد. در حدود دهۀ ۶۰ با تأسیس صومعۀ کاگیو سامیه لینگ در اسکاتلند در سال ۱۹۶۷، بودیسم تبتی در لندن ریشه دواند و از همان زمان تا کنون، هم رهبانی­های غربی و هم افرادی که مناسک را به جا می­آورند، زبان اصلی احادیث را ترجیح می­­دهند. پولزر توضیح می­دهد با اینکه نویسه­گردانی خط تبتی در دسترس است همیشه آرزو داشته است که بتواند بدون دشواری دعا را بخواند و برای درک آنچه می­گوید نیازی به چشم دوختن به ترجمه انگلیسی نداشته باشد. او به همراه گروه دیگری از افراد علاقه­مند، یادگیری زبان را از طریق اِسکایپ و به صورت برخط و با شرکت در کارگاه­هایی که توسط گویشوران بومی برگزار می­شد آغاز کردند. وی می­گوید: «از دید من این یعنی ارزش قائل شدن برای یک فرهنگ و احترام گذاشتن به آموزگاران تبتی که برای دیدار با ما می­آیند. من دوست دارم که خودم مستقیم بشنوم و درک کنم نه اینکه به ترجمۀ دست دوم گفته­ها تکیه کنم».

یادگیری یک زبان خارجی ممکن است به دلایل گوناگونی باشد، مانند: کسب موقعیت­های کاری بهتر، سفر یا تلاش برای نزدیک شدن به فردی که برایتان اهمیت دارد و… . برای بسیاری با وجود این، یادگیری زبان خارجی فرصتی است برای ارتباط برقرار کردن با باورها و فرهنگشان، در سطحی عمیق­تر که منجر به درکی می­شود که به اعتقاد آن­ها ورای واژه­ها و گفتار است.