نوروز دریا

لباس هایم را با عجله بیرون می آورم و به سرعت به سمت دریا شیرجه می روم.
سرم را از آب بیرون آوردم و شوری آب دریا را با دست از صورتم پاک می کنم:
-اللهم صلی علی محمد وآل …
دست پدر در آب فرو می بردم.
آها ….از آب که بیرون آمدم شنیدم که پدر با خود می گفت:
-انشاءالله امسال دریا برای مردم پر خیر وبرکت باشد.
بار سوم که از آب بیرون آمدم خورشید طلیعه طلایی اش را در امتداد افق می گستراند.به خانه که رسیدیم حیوان¬های خانه¬مان با سرو بدن¬های قرمزشده از رنگ گلک به دنبال هم می دویدند،پدر لباس سفید بلندش را پوشید، از کنارم که رد شد بوی عطر عربی تمام سرم را پرکرد، مادر که از مطبخ با دیس پر بیرون آمد بوی بلالوت هل دار و تخم مرغ در هم پیچید حالا خانه کامل رنگ و بوی عید می داد.
پرسیدم:
– مگر نوروز است؟!
پدر گفت:
– نوروز هست ولی نوروز دریا است.
– نوروز دریا دیگه چیه؟!!
– ما در سلخ سالی یک بار برای تشکر و قدردانی از دریا و نعماتی که در طول سال به ما خواهد داد جشن می گیریم و برای این کار امروز را صید نمی کنیم و هیچ کس ماهی پخت نمی کند.ما با این کار به طبیعت احترام می گذاریم زیرا حیات و سلامت زندگی مان به او بستگی دارد،دریا خیر و برکت فراوانی دارد که هنوز بسیاری از آنها کشف نشده است.پسرم بدان که ما میراث داران دریانوردانی هستیم که آوازه هنرشان از هند تا افریقا گسترده شده است پس از نوروز دریایی به عنوان مراسم اجدادی مان نگهداری می کنیم.
صدای نوای رزیف از کوچه به گوش می¬رسد پدر که متوجه حواس پرتی من شده بود،گفت:
-جشن شروع شده وکم کم شوشی ها بیدار می شوند! با دست مرا به بیرون هدایت کرد:
-برو و ببین.
پدر آهسته گفت: شاید شوشی ها با نواختن شاخه سبز درخت نخل به شما باعث شوند نسل آینده بیشتر به اهمیت و جستجو در این آیین بپردازد و میراث دریانوردان هرمزگان را به جهان معرفی کند.
دویدم،در کوچه که پیچیدم دریا از روبرو مرا فرا می خواند.
لباس هایم را با عجله بیرون می آورم و به سرعت به سمت دریا شیرجه می روم.
نحوه برگزاری مراسم نوروز دریا
روستای سلخ به عنوان یکی از قدیمی ترین مراکز ماهیگیری جزیره قشم شناخته می شود؛بطوری که نام آن را از عبارت مسلخ به معنای محلی برای پوست کندن انتخاب کرده اند چرا که در دوره ای این روستا محل اختصاصی کوسه نهنگ های عظیم الجثه که در زبان محلی به آن کولی کر می گویند بوده است و از آنجا که برای صید آن به چندین نفر نیروی ورزیده نیاز است بیشتر مردان روستا به شغل صیادی اشتغال دارند بعد از ممنوعیت صید کولی کر به دلیل رو به انقراض بودن و کمبود آن در آبهای خلیج فارس،مردان سلخی همچنان به صیادی برای امرار معاش ادامه دادنداما نه برای صید کولی کر که بلکه صید ماهیان کوچکتر برای امرار معاش خانواده و همچنین فروش و معامله پایاپای برای رفع نیازهای زندگی.
بنابراین دریا و صیادی برای این مردم از اولیتهای اولیه زندگی به حساب می آید و نوروز دریایی یا نوروز صیادی جشنی است برای یادآوری این پیوند بین دریا و مردم،این مراسم در اوایل شروع فصل صیادی یعنی اوخر تیر و هفته اول مرداد ماه برگزار می شود.
در قدیم مردم سلخ در این روز مردم خود و حیواناتشان به دریا می رفتند و در خانه هایشان را گِلَک(گل سرخ) می کشیدند،لباس نو می پوشیدند همچنین در آن روز خاص کسی از دریا صید نمی کرد و همگی اهالی روستا موظف بودند که در این روز گوشت بخورند.اما در ده سال گذشته که دهیاری سلخ فعال شده موارد دیگری برای رونق و جلب گردشگر بیشتر به آن اضافه شده است از جمله مسابقات شنا،طناب کشی،دومیدانی،بازیهای محلی وغیره.در روز نوروز مردم به گِلَک زدن به سر و پیشانی حیوانات وتنه نخل و درختانی که میوه می دهند و همچنین درخانه ها را یا الله نوشته و بی سوادان نیز علامتی مانند دایره یا ضربدر روی در می گذارند وبا این کار ورود روز و سال جدید صیادی را اعلام می کنند.درگذشته بندرعباس در ایام عید نوروز نیز این مراسم گلک زنی انجام می گرفت.
بعد از گلک زدن به حیوانات حالا نوبت به لُوبَن کردند حیوانات می رسد این عمل توسط ملای مخصوصی انجام می شود بدین ترتیب که او سوره،آیات ودعاهای را می خواند و بعد روی گردن هر حیوان طنابی را گره می زند،آنها معتقدند با انجام این عمل در طول سال حیوان هایشان از گزند درندگان محفوظ خواهند ماند. تمامی این برنامه ها در روز نوروز انجام می گیرد و در بعد از ظهر به انجام مراسم رزیف و نمایش شوشی اختصاص می یابد؛ نام رزیف از ردیف برمبنای قرار گرفتن افراد در دو ردیف می باشد. این مراسم درجزیره قشم بنام عضوا یا عصوا معروف است،گویا این نام از خیزران به عنوان عصا گرفته شده که به مرور زمان به عصوا تبدیل شده است.
مراسم نمایشی شوشی از قدیم در مراسم عروسی که با جفتی همراه بود انجام می شد و امروزه برای اینکه فراموش نشود در این روز به نمایش در می آید.بازیگران این نمایش عروسکی شامل:روباه،شتر و ساربان،مرغ دریایی وخود شوشی است.شوشی فردی است بدوی که در کوه بوده و شهر رابه چشم ندیده او هیبتی عجیب دارد لباسی سیاه،صورتی سفید شده با آرد و ریشی که از سِیس مُغ(الیاف نخل) درست شده و کلاهی از پیش مُغ بافته شده به سر دارد.او با شنیدن صدای شادی مردم و اشعار عصوا به طرف صدا می آید و با عصبانیت به مردمی که سر راهش قرار بگیرند با شاخه نخلی(پِیش مُغ) که دردست دارد ضربه می زند.در آخر مراسم عروسی همه چیز خود را می بخشد شاخه های که در دست دارد را به مادر داماد می دهد،کلاهش را به ملای مسجد،عبایش را به موذن مسجد می دهد.بعد از بخشش همه چیزهایش به دریا می رود استحمام می کند و آن چهره عجیب به یک آدم عادی تبدیل می شود و مراسم پایان می یابد.

این مطلب در ویژه نامه نوروز ۱۳۹۷ و سالگرد انسان شناسی و فرهنگ منتشر شده است.