نجات لایه ی اوزون

فردینان موئک برگردان آریا نوری

اگر در دهه ی ۸۰ میلادی، نبرد بشریت علیه کلوروفلوئوروکربن ها (۱) با شکست مواجه میشد، چه عواقبی در انتظار ما بود؟ بدون شک سونامی سرطان پوست و از بین رفتن اکوسیستم از اولین تبعات آن می بودند. محققان انگلیسی به تازگی این مسئله را نشان داده اند که اگر در آن زمان واکنش مناسبی به هشدارهای دانشمندان نشان داده نمیشد چه عواقبی در انتظار ما بود. لایه ی اوزون بیش از ۴۰ درصد ضخامت خود را در ناحیه ی قطب جنوب از دست میداد و سوراخ جدیدی در لایه ی منطقه ی قطب شمال شکل میگرفت.(۲)

اوزون در لایه ی استراتوسفر قرار دارد و مانع رسیدن اشعه ی فرابنفش خورشید به زمین میشود. اشعه ای که برای زندگی گیاهان و حیوانات مضر است. محققان در دهه ی ۷۰ میلادی به بررسی تأثیر کلوروفلوئوروکربنها بر لایه ی اوزون پرداختند. این گازها از مصارف خانگی مدرن مثل فریزرها، فرمالده ید، افشانه ها و … منتشر میشد. آکادمی ملی علوم آمریکا در سال ۱۹۷۶ گزارشی منتشر کرد و در مورد عوارض مصرف این محصولات هشدار داد. به دنبال این گزارش بسیاری از کشورها مصرف کلوروفروئوروکربن ها را ممنوع کرده و در ۲۲ مارس ۱۹۸۵ کنوانسیونی در وین جهت حمایت از لایه ی اوزون تصویب شد، هرچند که این کنوانسیون بندهای محدودکننده نداشت. کارخانه های صنعتی مجبور شده بودند برای کلوروفلوئورو کربنها جایگزین پیدا کنند و به همین علت به تولید هیدروکلوروفلوئوروکربن ها (HCFC) و هیدروفلوئوروکربنها (HFC) پرداختند.

وقتیکه در سال ۱۹۸۵، سوراخی در لایه ی اوزون در ناحیه ی قطب جنوب پیدا شد، همگان به وسعت اصلی مسئله پی بردند.(۳) به دنبال این امر در تاریخ شانزدهم سپتامبر سال ۱۹۸۷ پروتکل مونترال به منظور حفاظت از لایه ی اوزون به تصویب رسید. به موجب این پروتکل کشورها موظف بودند با توجه به میزان توسعه ی صنعتی خود، استفاده از هیدروفلوئوروکربن ها را کاهش دهند. پس ازآن نیز قوانین اصلاحی سختگیرانه تری به این پروتکل اضافه شد تا سرانجام کشورها موفق شدند تا ۹۸ درصد تولید محصولات آسیب زننده به لایه ی اوزون را کاهش دهند.

دو توافقنامه ی یادشده تبدیل شدند به اولین توافقنامه هایی در تاریخ سازمان ملل متحد که توسط تمامی اعضای آن به منصه‌ی اجرا درامدند. آخرین تحقیقات علمی نشان میدهد پس از توقف روند کاهش ضخامت لایه ی اوزون و ثابت شدن ضخامت این لایه در دههی ۲۰۰۰ میلادی، ضخامت آن مجدد در حال افزایش است. (۴)

با توجه به طول عمر بالای محصولات کاهشدهنده ی ضخامت لایه ی اوزون، انتظار میرود این لایه در سال ۲۰۵۰ میلادی به حالت اولیه ی خود بازگردد. انتظار میرود سوراخ ایجادشده بالای قطب جنوب نیز تا سال ۲۰۶۵ ترمیم شود. هرچند که تدابیر به کار گرفته شده به مرجعی برای مذاکرات جدید در خصوص تغییرات آب و هوایی تبدیل شده است، ولی به هرحال نمیتوان آنها را بی نقص در نظر گرفت. جایگزینهای به کار گرفته شده برای فلوروکلوئورو کربن ها، برای مثال هیدروفلوئوروکربن ها نیز گازهای گلخان های قوی ای به حساب میآیند که استفاده از آنها نیز باید متوقف شود.

فردینان موئک (Ferdinand Moeck)

دانشجوی علوم سیاسی در دانشگاه فریبور آن بریسگو

۱)CFC:
موادی شیمیایی هستند که در تهویه و در چرخههای انتقال حرارت به عنوان مادهٔ واسط کاربرد وسیعی دارند. از کلروفلوئورکربن ها به عنوان گاز یخچال نیز استفاده میشود.cfc ها باعث نابودی لایه ی اوزون نیز شدهاند.مشهورترین فلوئورکربن ها cfcیازده و cfcدوازده هستند.

(۲) M. P. Chipperfield et al., « Quantifying the ozone and ultraviolet

benefits already achieved by the Montreal Protocol », Nature Communications,

no ۶, Londres, 26 mai 2015.

(۳) J. C. Farman, B. G. Gardiner et J. D. Shanklin, « Large losses of

total ozone in Antarctica reveal seasonal CIOx/NOx interaction », Nature,

vol. 315, 16 mai 1985.

(۴) « Scientific Assessment of Ozone Depletion : 2014 », Organisation

météorologique mondiale – Programme des Nations unies pour l’environnement

(PNUE), 10 septembre 2014, http://ozone.unep.org