برگردان : آذر جوادزاده
۵- مهارت سنتی قالی بافی در فارس
نوشته‌های مرتبط
سنت قالی بافی در فارس در سال ۲۰۰۹ توسط سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری ایران به یونسکو پیشنهاد داده شد و در نهایت در سال ۲۰۱۰ در فهرست نمایندگان میراث فرهنگی ناملموس بشریت ثبت شده است.
ایرانیان از شهرت جهانی در قالیبافی برخوردارند و قالیبافان منطقه‌ی فارس واقع در جنوب غربی ایران ، از برجسته ترین افراد در زمینه‌ی قالی بافی هستند. در ابتدا مردان محلی در بهار یا پاییز پشم مورد نیاز را برای قالی بافی از دام می چینند.پس از آن مردان دستگاه بافندگی فرش را بنا می کنند – یک دار قالی که به صورت افقی روی زمین قرار می‌گیرد – در عین حال که زنان پشم را روی دستگاه ساده‌ی نخ‌ریسی تبدیل به نخ مورد نیاز برای قالی بافی می کنند. رنگ‌های استفاده شده برای فرش عمدتا طبیعی است: قرمز ، آبی، قهوه‌ای و سفید که از مواد رنگی از جمله جگر ، نیل ، برگ کاهو ، پوست گردو ، ساقه گیلاس و پوست انار در کارگاه رنگرزی خانگی تولید می‌شود. زنان مسئولیت طراحی ، انتخاب رنگ و بافت را دارند و صحنه‌هایی از زندگی عشایری خود را روی فرش به نقش می‌کشند. آنها بدون هیچ طراحی قبلی و فی‌البداهه می‌بافند. هیچ بافنده‌ای نمی‌تواند دو فرش یکسان ببافد، از این رو نقش فرش‌ها کاملا با هم متفاوت است. نخ رنگی برای شکل‌گیری و بافتن فرش به تار پشم گره می‌خورد. برای اتمام کار قالی بافی ، دو طرف قالی دوخته می‌شود ، پشم اضافی سوزانده شده و تمیزکاری نهایی فرش انجام می‌شود تا طرح فرش‌ها زنده‌تر و واقعی‌تر به چشم بیاید. تمام این مهارت‌ها به صورت سنتی شفاهی و با مثال به فرزندان عشایری منتقل می‌شوند. مادران،دختران خود را برای استفاده از مواد ، وسایل و مهارت ها آموزش می‌دهند، هم‌زمان که پدران، پسران خود را در چیدن پشم از دام و ساخت دستگاه‌های بافندگی آموزش می‌دهند.
۶- مهارت سنتی قالی بافی در کاشان
مهارت سنتی قالی بافی کاشان در سال۲۰۰۹ توسط سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری ایران به یونسکو پیشنهاد داده شد و در نهایت در سال ۲۰۱۰ در فهرست نمایندگان میراث فرهنگی ناملموس بشریت ثبت شده است.
درکاشان که مرکز فرش‌های ظریف دستباف است ، تقریبا از هر سه نفر یک نفر در کار بافت فرش مشغول به کار است. بیش از دوسوم قالیبافان نیز زن هستند. روند فرش بافی با طرحی آغاز می‌شود که از میان مجموعه‌ای از سبک‌های تثبیت شده شامل نقوش مختلف مانند گل ، برگ ، شاخه ، حیوانات و صحنه‌های برگرفته از تاریخ شرح داده شده است. تار و پود قالی بافته شده بر روی دستگاه بافندگی معروف به دار ، از پنبه یا ابریشم است. شاکله‌ی قالی با گره زدن نخ‌های پشم یا ابریشم به تار با گره معروف فارسی انجام می‌شود ، سپس توسط ردیفی از پود بافته شده در جای خود نگه داشته شده و با شانه کوبیده می‌شود. سبک بافت فارسی (که به آن گره نامتقارن نیز گفته می‌شود) با ظرافت مثال زدنی در کاشان اعمال می‌شود ، به طوری که قسمت پشتی فرش به صورت ریز و یک‌دست گره خورده است. رنگ‌های فرش کاشان از انواع رنگ‌های طبیعی از جمله ریشه روناس ، پوست گردو، پوست انار و برگ درخت انگور حاصل می‌شود. مهارت سنتی قالی بافی کاشان از طریق کارآموزی با راهنمایی مادران و مادربزرگ ها به دختران منتقل می‌شود. مردان نیز مهارت‌های خود در زمینه طراحی ، رنگرزی ، پشم چینی ، ساخت دستگاه‌های بافندگی و ابزارسازی را به فرزندان ذکور آموزش می‌دهند.
۷- آیین نقالی ، داستان سرایی نمایشی ایرانی
آیین نقالی توسط سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری ایران در سال ۲۰۱۰ به یونسکو پیشنهاد داده شد و در سال ۲۰۱۱ در فهرست میراث فرهنگی ناملموس بشریت که نیاز به حفاظت فوری دارند به ثبت رسید.
آیین نقالی ایرانی، کهن‌ترین شکل نمایشی در ایران است که از دیرباز در اجتماعات بسیار کوچک تا روستاها و شهرها به نمایش درآمده و از جایگاه مهمی در جامعه‌ی ایرانی برخوردار است. مجری – نقال – داستان‌هایی را با شعر یا نثر همراه با حرکات و ریتم و گاهی موسیقی دستگاهی و طومارهای نقاشی بازگو می‌کند. نقال ها، هم به عنوان مجری سرگرم‌کننده و هم به عنوان حاملان ادبیات و فرهنگ فارسی فعالیت می‌کنند و باید با اصطلاحات فرهنگی محلی ، زبان‌ها و گویش‌ها و موسیقی سنتی آشنا شوند. نقالی مستلزم استعداد قابل توجه، حافظه‌ای ماندگار و توانایی بداهه نوازی با مهارت‌هایی برای جذب تماشاگر و مخاطب است. نقال‌ها از لباس‌های ساده استفاده می‌کنند ، اما ممکن است در هنگام اجرا از کلاه‌خود یا پوشش‌های زرهی استفاده کنند تا به بازسازی صحنه‌های نبرد کمک کنند. نقال‌های زن فقط برای تماشاگران زن آیین نقالی را اجرا می‌کنند. نقال‌ها تا چندی پیش مهمترین حافظ قصه‌های عامیانه ، حماسه‌های قومی و موسیقی محلی ایران به حساب می‌آمدند. نقالی قبلا در قهوه خانه‌ها ، چادرهای عشایر ، خانه‌ها و اماکن تاریخی مانند کاروانسراهای باستانی اجرا می‌شد. به تدریج کاهش محبوبیت قهوه‌خانه‌ها و ورود انواع جدید سرگرمی‌ها ، منجر به کاهش علاقه به اجرای نقالی شده است. کهولت مجریان استاد (مرشد) و کاهش محبوبیت در میان نسل های جوان باعث افت شدید تعداد نقال‌های ماهر شده و بقای این هنر نمایشی را تهدید می‌کند.
۸- مهارت سنتی ساختِ قایق‌های ایرانی ِ لِنج در خلیج فارس
مهارت سنتی ساخت لنج در خلیج فارس در سال ۲۰۱۰ توسط سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری ایران به یونسکو پیشنهاد داده شد و در سال ۲۰۱۱ در فهرست میراث فرهنگی ناملموس بشریت که نیاز به حفاظت فوری دارند، ثبت شد.
شناورهای ایرانی ِ لنج به طور سنتی ساخته شده و ساکنان سواحل شمالی خلیج فارس برای سفرهای دریایی ، تجارت ، ماهیگیری و غواصی مروارید از آنها استفاده می‌کنند. دانش سنتی پیرامون لنج سازی شامل ادبیات شفاهی ، هنرهای نمایشی و جشنواره ها ، علاوه بر تکنیک‌های قایقرانی، ناوبری، اصطلاحات و پیش بینی آب و هوا است که ارتباط تنگاتنگی با قایقرانی و مهارت‌های ساخت قایق چوبی دارد. دانش ناوبری مورد استفاده برای حرکت در لنج ها به طور سنتی از پدر به پسر منتقل می‌شود. در گذشته ناوگان ایرانی می‌توانستند مسیرکشتی را با توجه به موقعیت خورشید ، ماه و ستارگان تعیین کنند. آنها از فرمول‌های ویژه‌ای برای محاسبه طول و عرض جغرافیایی و همچنین عمق آب استفاده می‌کردند. به هر باد نامی داده شده که همراه با رنگ آب یا ارتفاع موج برای پیش بینی هوا استفاده می شد. موسیقی و ریتم‌های خاص نیز از بخش‌های جدا نشدنی قایقرانی در خلیج فارس به شمار می‌رود و ملوانان هنگام کار آوازهای خاصی می‌خوانند. امروزه ، جامعه‌ی ملوانی دریایی بسیار اندک و عمدتا شامل افراد مسن است. همچنین قایق های جایگزین ارزان قیمت فایبرگلاس به جای لنج های چوبی به کار گرفته شده و کارگاه‌های ساخت لنج چوبی به تعمیرگاه لنج های قدیمی تبدیل می شوند. فلسفه ، پیشینه‌ی آیینی ، فرهنگ و دانش سنتی قایقرانی در خلیج فارس به تدریج در حال محو شدن است ، اگرچه برخی از مراسم مرتبط به آن در چند مکان همچنان ادامه دارد.
منابع:
https://ich.unesco.org/en/RL/traditional-skills-of-carpet-weaving-in-fars-00382
https://ich.unesco.org/en/RL/traditional-skills-of-carpet-weaving-in-kashan-00383
https://ich.unesco.org/en/USL/naqqali-iranian-dramatic-story-telling-00535
https://ich.unesco.org/en/USL/traditional-skills-of-building-and-sailing-iranian-lenj-boats-in-the-persian-gulf-00534
