مورخان فرهنگ : آشنایی با کارلوگینزبرگ (۱)

گینزبرگ در ۱۹۳۹ در تورین ایتالیا به دنیا آمد . پدر او لئون گینزبرگ ، در دانشگاهی در تورین به تدریس ادبیات روسی اشتغال داشت تا آنکه موقعیت شغلی خود را از دست داد چون حاضر نشده بود به سوگند وفاداری تحمیلی به رژیم فاشیست تن دهد . وی در ۱۹۴۴ در یکی از زندان های شهر روم که توسط آلمان ها تحت کنترل قرارداشت، درگذشت . بنابراین کارلو گینزبرگ تحت سرپرستی مادر خود، ناتالیا گینزبرگ ،(۱۹۹۱-۱۹۱۶) که یکی از نویسندگان برجسته قرن بیستم به شمار می آمد ، بزرگ شد.

گینزبرگ به عنوان یک مورخ، در زمره یک “مورخ تاریخ خرد” و نیز به عنوان یک “کارآگاه” تلقی شده است . وی درفرصت های گوناگون ، پیرامون این موضوع به بحث می پردازد که کار یک مورخ نمی تواند مستقیما با دیگر حرفه های علمی مقایسه شود . کار گینزبرگ به پارادایم نشانه خوانی تعلق دارد ؛ تعبیر سرنخ ها و کاری که بیشتر همسو با عمل یک شکارچی یا بازجو است تا یک دانشمند . عنوان تاریخ خرد ، برخاسته از همکاری گینزبرگ با گروهی از مورخان ایتالیایی است که در دهه ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ ، این طوراعلام می کنند که تغییرات تاریخی فقط زمانی به طور کامل درک می شود که در سطح خرد مورد تحلیل قراربگیرند؛ همان سطحی که در آن، همواره پیامدهای ساختارهای اجتماعی کلان خود را نشان می دهند.

شهرت گینزبرگ، به کتاب وی با عنوان” پنیر و کرم ها : دنیای یک آسیابان قرن شانزدهمی ” باز می گردد ؛ که در آن به بررسی باورهای یک بدعت گذار ایتالیایی به نام منوچیو اهل مونترئال والچلینا می پردازد.

وی مدرک دکترای خود را از دانشگاه پیزا در ۱۹۶۱ دریافت کرد. سپس به تدریس در دانشگاه بولونیا و دانشگاه کالیفرنیا – لس آنجلس (۲۰۰۶ – ۱۹۸۸) پرداخته و اخیرا در اکول نرمال سوپریور پیزا مشغول به تدریس است . حوزه علائق پژوهشی وی ، دامنه ای ازرنسانس ایتالیایی تا تاریخ مدرن اولیه اروپا را با پرداختن به موضوعاتی چون تاریخ هنر، مطالعات ادبی و نظریه تاریخ نگاری در برمی گیرد.

در ۱۹۷۹م ، پیشنهادی از سوی گینزبرگ خطاب به پاپ ژان پل دوم جهت گشایش بایگانی های تفتیش عقاید مطرح شد. اگرچه تا کنون پاسخ واتیکان، به درخواست وی علنی نشده است ، اما در سال ۱۹۹۱م ، گروه محدودی از مورخان اجازه یافتند تا مواد موجود در بایگانی ها را مرور کنند.

در ژانویه ۱۹۹۸، بایگانی ها، رسما به روی پژوهشگران واجد صلاحیت باز شد. کاردینال راتزینگر ، که در حال حاضر پاپ بندیکت شانزدهم می باشد، گینزبرگ و نامه سال ۱۹۷۹ او را به عنوان وسیله موثری در تصمیم واتیکان مبنی بر گشایش بایگانی ها ، معرفی کرد.
همچنین گینزبرگ، در ژانویه ۲۰۰۷ به همراه پل گینسبرگ ، مارچلو فلورز ، سرجیو لوتزاتو ، کلودیو پاونه ، انزو تراورسو و دیگران، اعتراض نامه ای را علیه یک پروژه حقوقی امضا کردند که توسط وزیر دادگستری ایتالیا، کلمانته ماستلا ارائه شده بود و به موجب آن، “انکار هولوکاست” ، به طور خاص دارای جزای کیفری قلمداد شده بود. آنها این طور عنوان می کردند که قوانین ایتالیا، توانایی این را دارد که از عهده چنین اقداماتی برآید؛ تا نهایتا این پروژه حقوقی ،اصلاح شده و دست آخرنیزبه تقویت مجازات ناظر بر گفتار تنفر آمیز محدود گشت.
• نگاهی بر آثار گینزبرگ
در کتاب های “نبردهای شبانه” و” خلسه ها ” ، گینزبرگ مسیر پیچیده ای راتعقیب می کند؛ از مجازات جادوگران اروپایی تا فرقه بناندانتی و از آنجا به تنوع وسیعی ازفعالیت هایی که به گفته گینزبرگ نماینده لایه ای از فرقه های شمنی اروپا هستند. اثر ۱۹۹۹ وی به نام “قاضی و مورخ” تلاشی بود برای افشای بی عدالتی درروند محاکمه “آدریانو سوفری” که دست آخر نتوانست برای وی منجر به تجدید دادرسی شود. کتاب گینزبرگ تنها درباره سوفری نبود ، بلکه تاملی کلی درباره روش های علمی بود که توسط یک مورخ مورد استفاده قرار می گیرد و به کار یک قاضی را شبیه است که او نیز شهادت های شهود را با مدارک خام به یکدیگر مربوط می کند تا از خلال آنها، استنتاج کند که واقعا چه اتفاقی افتاده است. بنابراین، گینزبرگ به تبیین این مسئله می پردازد که چطور مدل قضایی تاریخ نگاری اولیه، آن را ناگزیر می ساخت تا بر داده هایی که به آسانی اثبات پذیر بودند، تاکید کند.( تاکید بر عینیت ها و وقایع به جای ذهنیت ها و تفسیر وقایع : م ) . تاکید بر چنین داده هایی، منجر به مطالعاتی می شود که صرفا بر افراد( افراد نخبه) یا ” تاریخ وقایع نگر” متمرکز می شوند ؛ چنان که لوسین فور و مارک بلوک ، در سالنامه اقتصادی و اجتماعی ، این نوع تاریخ نگاری را مورد نقد قرار می دهند.

• باور به شنبه مقدس جادوگران
این داستان ، موضوع یکی از کتاب های مورخ ایتالیایی ، کارلوگینزبرگ است(۱۹۸۹) که اخیرا به زبان انگلیسی با عنوان ” خلسه ها: رمزگشایی شنبه مقدس جادوگران” منتشر شده است. این به نظر، عباراتی از یک رمان تاریخی کم ارزش است : در بهار ۱۳۲۱م ،در ایسترویک ، شایعات فراوانی در جنوب فرانسه ، از توطئه ای در شرف تکوین رخ می دهد که قصد کشتن تمام مسیحیان را دارد و آن توطئه از این قرار بود که چاه های آب در سرتاسر فرانسه مسموم شده اند . این شایعه به زودی تمام فرانسه را فراگرفته و از خلال مرزهای آن ، به جایی که آن را سوئیس و اسپانیا می نامیم نیز نفوذ کرده بود. در برخی از وقایع نامه هایی که به دست ما رسیده ، گفته می شود که این توطئه کار جذامی ها بوده است .
در جای دیگر، مسموم کردن چاه ها را به همکاری مشترک جهودها و جذامی ها نسبت داده می شد . درجاهای دیگر،سرزنش ها، حکمرانان مسلمان در گرانادا یا تونس یا سلطان بابل رانشانه می گرفت که گفته می شد به حمایت مالی جهودها و جذامی ها برای کشتن مسیحیان مبادرت کرده است . این شایعات نهایتا منجر به آزار و اذیت ها و قتل عام هایی در سرتاسر فرانسه شد؛ و مدت ها قبل از آن تلاش شده بود تا از طریق گرفتن اعترافات و مدارک دیگر، توطئه ایشان اثبات گردد . در این زمان تبیین های طولانی و مفصلی ظاهر شدند تا نشان دهند که چگونه سم داخل چاه ها شده است. همدستان توطئه گران متهم شدند و نامه ها و مدارک معاصر از مساعدت یهودیان با مسلمانان و نقشه آنها جهت برپایی دولتی مرکب از یهودیان ، جذامی ها و مسلمانان در اروپا سخن می گفتند که (این دولت) در نتیجه چنین توطئه مصیبت باری تاسیس می شود

یکی از پیامدهای چنتین رویدادهایی در بهار ۱۳۲۱م ، توقیف جذامی ها در تمام فرانسه بود. موضوع ، جداسازی ارتباط میان افراد مبتلا و جامعه در مقیاس وسیع و جلوگیری از بچه دار شدن آنها بود. این اولین نمونه ثبت شده در تاریخ اروپا درباره انزوای وسیع ایشان در مقیاس وسیع بود و این پدیده در حال تدارکک الگویی برای مقیاس های مشابه برای قرن های پیش رو محسوب می شد. برای یهودیان ، حوادث ۱۳۲۱م، منجر به برنامه های خاص و مرگ های نامعلوم ، ضبط اموال، محرومیت از تجارت و دیگر فعالیت های بازرگانی و در ۱۳۲۳م، صدور حکم سلطنتی مبنی بر اخراج آنها از قلمرو فرانسه شد.
در اوایل تابستان ۱۳۲۱ م، پادشاه رسما این نکته را تایید کرده بود که اتهاماتی که جهودها و جذامیان را در یک سطح قرار می دهد موجه بوده و می بایست جدی گرفته شوند. گینزبرگ در این کتاب، به تعقیب مجدد روند حوادث مربوط به سال ۱۳۲۱م به صورت تفصیلی پرداخته و توصیف می کند که چگونه شایعات از روستایی به
روستای دیگر و از شهری به شهر دیگر پخش می شود و اینکه چطور اتهامات به طرز رو به افزایشی اثبات می شوند . ازدیدگاه نویسنده، نظریه های توطئه ای ،که از حوادث این ماه ها نشات گرفته اند( ماه های مربوط به سال۱۳۲۱م) ، یکی از پیش نیازهای عمده پدیده ای را می سازند که در قرن های بعد، تاثیر ماندگاری بر تاریخ اروپا بر جای گذاشت : آن پدیده ، باور به شنبه مقدس جادوگران است.
شرح گینزبرگ بر این رویدادها، ما را به این ایده می رساند که چه ویژگی هایی اورا به یکی از مورخان پیشگام حال حاضر، مبدل ساخته است : قریحه او به عنوان یک قصه گو، علاقه او به حوزه باورهای مردمی و روابط آنها با قدرت و اقتدار ، و بیرون کشیدن جزئیات کوچکی که قادرند باورهای تثبیت شده ما ، پیرامون تایخ را به چالش بکشند. همه این ویژگی ها، با دوخصیصه دیگر جمع می شود : توانایی او در کشف دیدگاه های کلان در امور جزئی و نیز ترکیبی که وی میان درک نیروهای کلان تاریخی در تاریخ با تحلیل رویدادهای به ظاهراتفاقی و بی اهمیت انجام می دهد.
همان طور که پیشتر ذکر شد ، گینزبرگ به عنوان یک مورخ دو ویژگی برجسته دارد ؛ مورخ تاریخ خرد و دیگری کارآگاه بودن . هر دو این خصوصیات در کتاب مشهور وی پنیر و کرم ها(۱۹۷۶) خود رابه روشنی نشان می دهد. این کتاب ، داستان یک آسیابان، اهل شمال ایتالیا است که درسال ۱۵۹۹ سوزانده شده است . گینزبرگ از خلال بایگانی های انگزیسیون (تفتیش عقاید) در منطقه فریولی ، به اسناد موجود درپرونده ،علیه این آسیابان به نام دومنیکو اسکاندلا که او را به منوچیو می شناختند، رسید . در این کتاب، وی تصویر یک مرد صنعتگر عادی را نشان می دهد که در جریان زندگی خود در روستای کوهستانی مونترئال، نگرشی استثنایی نسبت به جهان پیدا می کند .انتخاب عنوان کتاب ناشی ازاعتقاد منوچیو دال براینکه جهان از یک هرج و مرج آفریده شده است :

“من گفته ام ؛ به نظر من ،همه جهان هرج و مرج بود … و از آن حجم بی شکل ، یک توده شکل گرفت – درست مثل پنیر که از شیر ساخته می شود – و بعد کرم ها در آن پنیر ظاهر شدند. آن کرم ها، فرشتگان بودند ودر میان آن فرشتگان ، خدا هم حضور داشت که او نیزدر همان زمان از آن توده خلق شده بود. ”

این دیدگاه شخصی منوچیو نسبت به راز تکوین بود که درنخستین بازجویی خود ، آن را دوباره شرح داد. منوچیو بیش از آن که اندیشه مستقلی داشته باشد ، روح یاغی و ماجراجویی داشت ، منتقد سرسخت کلیسا و روحانیت ، و برای بیان عقایدش ، مصمم بود. آموخته های او شبیه آش شله قلمکارجالبی بود از خرافه ، سنت شفاهی ، ایده های قاطع ، خوانش توام با بدفهمی ، نظام دهقانی والحاد .
منوچیوتحت تاثیر کتابی قرار داشت که پیش ازآن از” جیوردانو برونو”خوانده بود ، که او را نیز به اتهام بدعت گذاری در دین، در زمستان ۱۶۰۰ درکامپو دی فیوری سوزانده بودند ؛ اما مشکل آنجا بود که این آسیابان ۶۷ ساله در درک کتاب برونو دچاربدفهمی شده بود .
برونو به خاطرکتاب هایی که نوشته بود ( وی را به اتهام بدعت گذاری در دین ،در زمستان ۱۶۰۰ در کامپوفیوری سوزاندند) و منوچیو به خاطرکتاب هایی که در خواندن آن، دچار بدفهمی شده بود ، سوزانده شدند. هر دو رویداد، درستی این ضرب المثل قدیمی را ثابت می کند : “کمی دانستن ، می تواند چیز خطرناکی باشد” .
کتاب گینزبرگ، به شرح ساز و کار بیمارگونه نهاد انگزیسیون در جنبش ضد اصلاحات ایتالیا می پردازد؛ ( در این مسیر) انگزیسیون به دنبال ریشه کن سازی هر نوع بدعت و گروه های بدعت گذار است ؛ مشابه بدگمانی های استالین .
“پنیر و کرم ها” به عنوان یک شرح حال فکری درباره یک بدعت گذارفراموش شده ، نوشته شده است. با دنبال کردن داستان منوچیو، می توانیم به شرحی بر جریان های فکری که او راتحت تاثیر قرار داده است ، پی بریم و یکی از این رویدادهای مهم ، مطالعه دقیق کتاب هایی است که منوچیو ادعا می کند آنها را خوانده است؛ و نیز بازنمایی که او از این کتاب ها دارد. کتاب پنیرو کرم ها، به یکی از پرفروش ترین کتاب ها در سطح بین المللی تبدیل شده است. از هنگام انتشار ترجمه انگلیسی آن در ۱۹۸۰، داستان منوچیو به زبان های آلمانی، فرانسوی، اسپانیایی،دانمارکی،سوئدی، ژاپنی، پرتغالی، صرب و کروات، لهستانی، مجارستانی، یونانی و ترکیه ای ترجمه شده است.
این کتاب، اساس حرفه گینزبرگ را به کلی دگرگون کرده است – واو است که به داستان زندگی این آسیابان ، فصلی جدید و پیش بینی ناشده را اضافه می کند ؛ تقریبا چهار قرن بعد از مرگ او.
در سطور زیر برخی از مهم ترین آثار به چاپ رسیده کارلو گینزبرگ از نظر می گذرد:
۱) پنیر و کرم ها؛ دنیای یک آسیابان قرن شانزدهمی ، انتشارات دانشگاه جانزهاپکینز، بالتیمور، ۱۹۸۰
۲) نبردهای شبانه : جادوگری و فرقه های کشاورزی(زمین کشاورزی) در قرون شانزدهم و هفدهم ، انتشارات دانشگاه جانزهاپکینز،بالتیمور،۱۹۸۳
۳) معمای پییرو، لندن ، ۱۹۸۵ (ویرایش اصلاح شده :۲۰۰۰)
۴) سرنخ ها، اسطوره ها و روش تاریخی ، انتشارات دانشگاه جانزهاپکینز، بالتیمور، ۱۹۸۹
۵) خلسه ها (اکستاسی)، رمزگشایی شنبه مقدس جادوگران ، نیویورک ، ۱۹۹۱
۶) چشم های چوبی، میلان ،۱۹۹۸
۷) قاضی و مورخ ، یادداشت های حاشیه ای و شکست عدالت در اواخر قرن بیستم ، لندن ،۱۹۹۱
۸) تاریخ ، بیان و گواه ، لندن و هانوور ،۱۹۹۹
۹) هیچ جزیره ای جزیره نیست؛ چهار اشاره به ادبیات انگلیسی در دورنمای جهانی ، نیویورک ، ۲۰۰۰
۱۰) یک گفتگو ، میلانو، ۲۰۰۳
۱۱) رهایی ازاسارت، بردگان و انجیل : تجربه ای در تاریخ خرد (PDF ) مقاله آن لاین از کارلو گینزبرگ

• مروری بر منابع :

۱. ۲۰۰۹ Carlo Ginzburg , Wikipedia ; the free encyclopedia , February 15, electronic documents ,

http://en.wikipedia.org/wiki/carlo_ginzburg accessed February 18
۲. ۲۰۰۳ on the dark side of history : Carlo Ginzburg talks to Trygve Riiser http://www.eurozine.com/articles/2003-07-11-ginzburg-en.html
accessed 18 February 2009
۳. ۲۰۰۷ the cheese and the worms ; book reviews , February 7,
Electronic documents ,
http://www.readysteadybook.com/bookreview.aspx?isbn=0801843871
accessed 18 February 2009
۴. Ginzburg , Carlo , 1989 , Clues ; Myths and the Historical Methods , Baltimore : Johns Hopkins University Press

sara_muhamadkamal@yahoo.com