مقدمه ای بر زبان‌شناسی فرهنگی، نوشته فرزاد شریفیان، ترجمه و تلخیص لیلا اردبیلی، نشر نویسه پارسی، ۱۳۹۱، ۱۹۰ صفحه.
یادداشت مترجم
نوشته‌های مرتبط
در دوره‌ای که نمی‌توان اهمیت علوم میان‌رشته‌ای و دستاورد آنها را نادیده گرفت، زبان‌شناسی فرهنگی علمی چندرشته‌ای محسوب می‌شود که در چند دهه اخیر مورد توجه بسیاری از اندیشمندان قرار گرفته است. در این علم که شاخه‌ای از زبان‌شناسی به‌شمار می‌رود محققان با بکارگیری ابزار تحلیلی علوم مختلف، مانند زبان شناسی شناختی و انسان‌شناسی شناختی در جستجوی یافتن رابطه میان زبان، فرهنگ و مفهوم‌سازی هستند، رابطه‌ای که از مدت‌ها پیش ذهنم را درگیر خود کرده بود. بنده که از رهگذر زبان‌شناسی به انسان‌شناسی و مطالعات ذهن و فرهنگ علاقه‌مند شده‌ام، به دنبال یافتن پاسخی برای سوالاتم در این زمینه با کتاب مفهوم‌سازی‌های فرهنگی و زبان[۱] نوشته فرزاد شریفیان آشنا شدم. این کتاب شامل چهارده فصل است که در آن تلاش شده تا نقش طرحواره فرهنگی و مقوله‌بند‌ی در روابط میان‌فرهنگی نشان داده شود. طی صحبت‌هایی که با نویسنده کتاب داشتم تصمیم گرفته شد که کتاب مذکور با تغییر و حذف برخی از فصل‌ها با‌عنوان کتابی در زمینه زبان‌شناسی فرهنگی ترجمه و نگارش شود. در راستای این هدف دیباچه‌ای از مطالعات زبان‌شناسی فرهنگی به کتاب اضافه شد و فصل‌های اول، دوم، سوم، هشتم، دهم، یازدهم و دوازدهم کتاب مذکور با اندکی دخل و تصرف ترجمه شدند. همچنین، با توجه به نظر نویسنده، برای فهم بهتر مطالب کتاب مثال‌هایی که به نظر می‌‌رسید برای خواننده فارسی زبان ملموس و جذاب‌تر باشند به ترجمه کتاب اضافه شدند.
از جمله مشکلات عمده در ترجمه این اثر می‌توان به این نکته اشاره کرد که کتاب اصلی با این پیش‌فرض به رشته تحریر درآمده بود که خوانندگان با فرهنگ ایرانی و زبان فارسی آشنایی ندارند در حالی که قرار بود ترجمه کتاب در اختیار فارسی‌زبانانی قرار گیرد که نه تنها با این مفاهیم آشنایی دارند، بلکه با آنها زندگی می‌کنند. به همین دلیل در برخی از فصل‌ها، بخصوص فصل‌های پایانی تلاش شد که از بیان برخی از مطالب که برای خواننده فارسی زبان روشن است پرهیز شود و به‌جای آنها مثال‌ها و مفاهیمی که برای درک مطالب به نظر مفید می‌آمدند اضافه شوند، علاوه براین، در آغاز و پایان هر فصل دو بخش مقدمه و خلاصه مطالب گنجانده شده است.
امیدوارم کتابی که اکنون با عنوان مقدمه‌ای بر زبان‌شناسی فرهنگی تقدیم خوانندگان می‌شود گامی هر چند کوچک در جهت اعتلای مطالعات زبان فارسی و فرهنگ ایرانی باشد. مطالعه این اثر را به دانشجویان و علاقه‌مندان به زبان‌شناسی، زبان‌شناسی شناختی، جامعه‌شناسی زبان، انسان‌شناسی، انسان‌شناسی شناختی و کلیه کسانی که مطالعات مربوط به زبان فارسی و فرهنگ ایرانی را دنبال می‌کنند پیشنهاد می‌کنم.
لیلا اردبیلی
تهران، زمستان ۱۳۹۱
فهرست مطالب
دیباچه
فصل اول: مفهوم‌سازی‌های فرهنگی
۱. مقدمه
۱.۱. مفهوم‌سازی
۲.۱. مفهوم‌سازی فرهنگی: مدل توزیعی
۳.۱. نمونه‌هایی از مفهوم‌سازی‌های فرهنگی
۱.۳.۱. طرحواره‌های رویدادی
۲.۳.۱. طرحواره نقشی
۳.۳.۱. طرحواره تصوری
۴.۳.۱. طرحواره گزاره‌ای
۵.۳.۱. طرحواره احساس
۴.۱. نمونه‌هایی از مفهوم‌سازی‌های فرهنگی
۵.۱. تشخیص مفهوم‌سازی‌های فرهنگی
۶.۱. خلاصه مطالب
فصل دوم: شناخت فرهنگی نوظهور و توزیعی، مفهوم‌سازی و زبان
۲. مقدمه
۱.۲. جایگاه شناخت فرهنگی
۲.۲. شناخت فرهنگی نوظهور
۳.۲. شناخت فرهنگی نوظهور به‌مثابه نظام انطباقی و پیچیده
۴.۲. مفهوم‌سازی‌های فرهنگی: مدل‌های فرهنگی، مقوله‌‌ها و طرحواره‌ها
۵.۲. شناخت فرهنگی نوظهور و زبان
۶.۲. خلاصه مطالب
فصل سوم: شناخت جمعی و زبان
۳. مقدمه
۱.۳. شناخت فرهنگی به‌مثابه نظام انطباقی و پیچیده
۲.۳. شناخت فرهنگی و مفهوم‌سازی‌های فرهنگی
۳.۳. مفهوم‌سازی‌های فرهنگی و زبان
۴.۳. خلاصه مطالب
فصل چهارم: طرحواره فرهنگی و ارتباط‌های میان‌فرهنگی
۴. مقدمه
۱.۴. فرهنگ و زبان فارسی
۲.۴. شرمند‌گی
۱.۲.۴. بیان قدردانی
۲.۲.۴. ارائه خدمت یا چیزی به کسی
۳.۲.۴. تقاضای کالا یا خدمتی
۴.۲.۴. عذرخواهی
۳.۴. خلاصه مطالب
فصل پنجم: مفهوم‌سازی‌های معنایی و کاربرد‌شناختی در گونه تکوین‌یافته انگلیسیِ فارسی
۵. مقدمه
۱.۵. مفهوم‌سازی فرهنگی در گونه‌های انگلیسی
۲.۵. انگلیسی در ایران و گونه تکوین‌یافته انگلیسیِ فارسی
۳.۵. مفهوم‌سازی‌های فرهنگی در گونه انگلیسیِ فارسی
۱.۳.۵. آبرو
۲.۳.۵. تعارف
۳.۳.۵. شخصیت
۴.۵. احوال‌پرسی در انگلیسیِ فارسی
۵.۵. عناوین خطاب
۶.۵.مفهوم‌سازی‌های مربوط به عواطف و احساسات در انگلیسیِ فارسی
۷.۵. خلاصه مطالب
فصل ششم: فرهنگ، بدن و زبان
مفهوم‌سازی‌های واژه “دل” در زبان فارسی روزمره
۶. مقدمه
۱.۶. مفهوم‌سازی‌های فرهنگی واژه “دل” در زبان فارسی
۲.۶. دل به‌مثابه جایگاه عواطف و احساسات
۳.۶. دل و صبوری
۴.۶. دل به‌مثابه جایگاه اندیشه و خاطرات
۵.۶. دل و اشتیاق
۶.۶. دل و میل
۷.۶. دل و شجاعت
۸.۶. شکل دل
۹.۶. دل در ارتباط
۱۰.۶. دل و همدردی
۱۱.۶. دل به‌مثابه “میان”
۱۲.۶. بافت تاریخی مفهوم‌سازی دل
۱۳.۶. خلاصه مطالب
فصل هفتم: مفهوم‌سازی‌های واژه‌های “چشم” و “دریافت بصری” در زبان فارسی
۷. مقدمه
۱.۷. چشم به‌مثابه کنش دریافت
۲.۷. چشم به‌مثابه جایگاه عشق
۳.۷. چشم به‌مثابه جایگاه حسادت
۴.۷. واژه نگاه در بیان احساسات و ارتباط چشم و دل در ادبیات
۵.۷. چشم و ویژگی‌های شخصیتی
۶.۷. چشم به‌مثابه توقع داشتن
۷.۷. سایر ترکیبات مرتبط با چشم
۸.۷. کاربرد چشم در بیان ادب
۹.۷. اندیشیدن به‌مثابه دیدن
۱۰.۷. بصیرت به‌مثابه دریافت
۱۱.۷. خلاصه مطالب
سخن آخر
کتابنامه
واژه‌نامه فارسی به انگلیسی
واژه‌نامه انگلیسی به فارسی
دوست و همکار گرامی
چنانکه از مطالب و مقالات منتشر شده به وسیله «انسان شناسی و فرهنگ» بهره می برید و انتشار آزاد آنها را مفید می دانید، دقت کنید که برای تداوم کار این سایت و خدمات دیگر مرکز انسان شناسی و فرهنگ، در کنار همکاری علمی، نیاز به کمک مالی همه همکاران و علاقمندان وجود دارد. برای اطلاع از چگونگی کمک رسانی و اقدام در این جهت خبر زیر را بخوانید
http://anthropology.ir/node/11294
[۱] Cultural Conceptualization and Language(2011),
