انسان شناسی و فزهنگ
انسان شناسی، علمی ترین رشته علوم انسانی و انسانی ترین رشته در علوم است.

معرفی یک فیلمساز: لری گاتهایم

لری گاتهایم* متولد ۱۹۳۶ و یکی از پیش‎قراولان سینمای آوانگارد امریکا است که البته چندان در خود آمریکا نیز شناخته شده نیست. او فیلمسازی مستقل است که در دهه‎ی ۶۰ به صورت خودآموخته به فیلمسازی ۱۶ میلیمتری روی آورد. فیلم‎های او چه آن‎هایی که در اواخر ۱۹۶۰ به صورت صامت ساخته و در یک نما فیلمبرداری شدند و چه آن‎هایی که در اواسط دهه‎ی ۷۰ ساخته شدند و متشکل از ساختاری فشرده از صدا و تصویر بودند، همگی حکایت از سینمایی دارند که حاضر، مشاهده‎گر و در جستجوی مشارکتی عمیق است. (Edmonds, 2016) مسائلی که این روزها با سرعت یافتن ریتم تولیدات رسانه‎ای بیش از پیش در زندگی روزمره‎ی ما مورد غفلت قرار می‎گیرد. تماشای فیلم‎های گوتهایم برای مخاطبِ بی‎قرار معاصر که توسط میلیون‎ها تصویر پی‎درپی در حال بمباران شدن است کاری سخت به نظر می‎رسد. اینکه مخاطب بتواند بنشیند و در قاب تصویر به صحنه‎ای ثابت از یک منظره‎ی مه‎آلود نگاه کند، امروزه امری نامأنوس به نظر می‎آید. مخاطب معاصر به برش‎های تند، پرش‎ها، تنش‎ها، حادثه‎ها و بحران‎های بصری معتاد شده است. او دیگر تمایلی به تفکر درباره‎ی داده‎های دریافت شده ندارد و حتی اگر تمایلی هم داشته باشد دیگر توان و یا تحملی برای اختصاص زمان به اندیشه و تفکر در این زمینه ندارد.

گاتهایم تنها در هفت سال توانست خود را به صف اول فیلمسازان مستقل برساند. او خبرگی خود در فیلمسازی هنری را بین سال‎های ۱۹۷۰ تا ۱۹۷۱ با ساخت پنچ فیلم مینیمالیستیِ کوتاه Blues، Corn، Fog Line، Doorway و Harmonica به اثبات رساند. در اواخر ۱۹۷۱ او فیلم ۳۵ دقیقه‎ای Barn Rushes را ساخت. در ۱۹۷۳ بعد از سه سال ساخت کارهای فشرده، فیلم بلند Horizons را در ۷۵ دقیقه به اتمام رساند. در ۱۹۷۶ Muches Volantes را در ۶۸ دقیقه ساخت. ذکاوت و پیچیدگی فیلمساز در این فیلم به حدی بود که حتی برای افرادی که با فیلم‎های گاتهایم آشنا بودند چالش‎های جدیدی در تماشای فیلم بوجود آورد. (McDonald (A), 1978)

یکی از اتفاقی که در فیلم‎های افرادی چون گاتهایم افتاد به چالش کشیدن لزوم وجود اصل حرکت در فیلم بود. یعنی زمانی که بسیاری از نظریه‎پردازان فیلم بر روی اصل حرکت در فیلمسازی تأکید داشتند، افرادی مثل لری گاتهایم، اندی وارهول و مایکل اسنو، این اصل اساسی فیلمسازی را نقض کردند. (Justine, 2012) گاتهایم بنیان‎گذار دانشکده‎ی سینما در Binghamton نیویورک بوده و بیش از سه دهه است که در این دانشکده مشغول تدریس است. (Edmonds, 2016) اکثر آثار گاتهایم توسط موزه‎ها و گالری‎های بزرگ نگهداری می‎شوند.

معرفی آثار:

Blues: 1969 – ۸ دقیقه و نیم – ۱۶ میلیمتری –رنگی- صامت. پرتره‎ای مینیمالیستی از کاسه‎ای زغال اخته در شیر. (Higgins & Ross, 2005) گاتهایم درباره‎ی این فیلم می‎گوید: «تغییر شعاع نور بر روی زغال اخته‎ها در کاسه‎ی لعاب‎دار، تبدیل شعاع دائمی شیر به نوری تابان با قطعه‎ای سایه‎ی مختصر پاسخگوی بازی پیچیده‎ی سایه‎ها است. شعاع‎های مرتب نور، ریتم آزادِ قاشق را، در قاب می‎کشد و گوشه‎ی هر قاب را با انرژی ویژه‎ی خود پر می‎کند. با و بدونِ، سفید و آبی، خط و منحنی. روند ساده‎ی طبیعی شعاع‎ها، روح را جلا می‎دهد». (Edmonds, 2016)
Fog Line: 1970- 11 دقیقه – ۱۶ میلیمتری. این فیلم یکی از خیره‎کننده‎ترین آثار آوانگارد است. تصویری از یک منظره که در حال «اجرایی» بی‎نظیر است. گاتهایم در این فیلم از حرکت مه از روی تپه در یازده دقیقه زمان واقعی فیلم گرفته است. (Kehr, 2009) این فیلم مثالی از سبکِ دارای ساختار است که در یک نما گرفته شده است و در آن درختانی که در مه قرار گرفته‎اند گاهی پدیدار شده و گاه دوباره در مه قرار می‎گیرند. (Sterritt (B), 1988)
Corn: 1970 – 11 دقیقه و نیم – ۱۶ میلیمتری- رنگی- صامت. گاتهایم درباره‎ی این فیلم می‎گوید: «دوربین ثابت است مانند Fog Line. برگ‎های سبز براق از ذرت جدا شده و بعد ذرتِ زرد پررنگ با بخارهای متصاعد، در ظرفی که انتظار آن را می‎کشد، قرار داده می‎شود. هرکدام از این کنش‎ها آغازگر مرحله‎ای است که در آن یک تصویر دیده می‎شود که تغییر آن آنقدر آرام است که به سختی قابل درک است – حرکت ظریف و آهسته‎ی نور و سایه، حرکت تدریجی و دقیق بخار و تبدیل آن به ذرات فیلم. تعمقی در لحظات شکننده‎ی تبدیل ذرت از گیاهی زنده که زیر نور آفتاب تغذیه می‎کند به ماده‎ای غذایی و بعد به تصویری از نور. ذهن در این میان در تلاش فهم مفهوم «مدت زمان» است تا بتواند میان ساخت از دریافت تمایز قائل شود، اما این تمایز در میان جریان یکپارچه‎ی زمان و آگاهی محو می‎شود». (Edmonds, 2016)
Barn Rushes : 1971 – ۳۴ دقیقه – ۱۶ میلیمتری – رنگی- صامت. این فیلم مطالعه‎ای است در شناخت رنگ و حرکت منظره‎ای روستایی. (Higgins & Ross, 2005) کنارد می‎گوید: این فیلم «یکی از فیلم‎هایی است که به ندرت ساخته می‎شود، و می‎تواند بیننده را بارها و بارها شگفت‎زده کند. حیرتی را که برای اولین بار از نمایش این فیلم در کلاس داشتم به خاطر می‎آورم. این فیلم به قدری هیجان‎انگیز و چشم‎نواز است که ترسیدم جو آموزشی حس فیلم را خراب کند. در حالی که فیلم نه تنها خراب نشد بلکه (مانند ققنوس)رو به بهبودی رفت!». (Conard)
Doorway: 1971 – ۸ دقیقه – ۱۶ میلیمتری- سیاه و سفید- صامت. این فیلم سیاحتی در نور و مرزهای آن از طریق قابِ یک در است. (Higgins & Ross, 2005) «کارهای بی‎نقص، راه‎هایی ساده و فروتنانه برای پدیدار شدن دارند که در آن پیچیدگی‎ها آنقدر به درستی جریان می‎یابند که از طریق فرم به اغواگری می‎پردازند. فرمی که حاکی از وجود توازن در تمامی جنبه‎های زیبایی‎شناسانه‎ی آن دارد. Doorwayِ لری گاتهایم چنین فیلمی است. علاقه‎ی او به کار با اضلاع، جزئیات منفرد، برجستگی قاب به عنوان یک شکل و نمایانگر زوایا، علاقه به بافت‎های تصویری، همگی از عوامل درخشش این فیلم هستند. گاتهایم توجه ما را به این تصاویر زیبا از طریق کیفی‎سازی تصویری احساسات شاعرانه، جلب می‎نماید – برای مثال با نور، حرکت، بافت – او قادر به تبدیل یک منظره از طریق کاربرد دقیق قاب می‎شود. این قاب توجه چشمِ کاملاً حساس نسبت به ظاهر شدن زیباییِ نهفته را با جداسازی به خود جلب می‎کند». (Gerson)
Thought: 1971- 7 دقیقه- ۱۶ میلیمتری.
Four Shadows: 1978- 64 دقیقه- ۱۶ میلیمتری. یکی از فیلم‎هایی است که می‎تواند به عنوان منبع خوبی برای آموزش از آن استفاده شود. (Hoberman, 1980)
Harmonica: 1971-1970 – ۸۰ دقیقه – ۱۶ میلیمتری.
Horizons: 1973-1971- 80 دقیقه- ۱۶ میلیمتری. فیلمی بلند که به بررسی تغییرات فصلی پرداخته است. این فیلم به عنوان شاهکار سینمای چشم‎انداز شناخته شده است. (Higgins & Ross, 2005) گاتهایم در این فیلم به پرورش فصول با استفاده از تمهیدات ریتمیک می‎پردازد. برای مثال در بخش زمستانِ فیلم، گروهی از چهار نما با گنجاندن لحظاتی از راهنمایی قرمز رنگ، از یکدیگر جدا شده‎ و ریتم A,B,A,B دارند. در نمای اول و سوم و در نمای دوم و چهارم داده‎های بصری خاصی تکرار می‎شوند و «ریتم» می‎یابند. هنگامی که بیننده از این ساختار غیرعادی آگاه می‎شود، حساسیت بیشتری هم برای درک جزئیات فیزیکی چشم‎اندازها و هم برای درک جنبه‎های گوناگون تدوین، حرکت دوربین، قاب‎بندی، نور و رنگ، پیدا می‎کند. هنگامی که فیلم پایان می‎یابد، مخاطب فعال، به آگاهی بیشتری از ساختار و داده‎های به کار گرفته شده، دست یافته است. (McDonald (B), 1981)
Mouches Volantes: 1976- 68 دقیقه- ۱۶ میلیمتری.
Tree of Knowledge: 1980- 57:45 دقیقه – ۱۶ میلیمتری.
Elective Affinities: 1980-1971. این فیلم متشکل از چهار فیلم Horizons، Mouches Volantes، Four Shadows، Tree of Knowledge است. و حدود چهار ساعت نیم به طول می‎انجامد. گاتهایم در این فیلم به کاوش پیوستگی‎های موجود در پرده‎ی سینما می‎پردازد که یکی از مهمترین و شناخته‎شده‎ترین آن‎ها، رابطه‎ی میان تصویر و صدا است. اما پیوستگی‎های دیگری نیز وجود دارند، از جمله: اسطوره و نماد، تفکر و بروز، زبان و تصویر و… (Sterritt (A), 1981) گاتهایم برای شکل دادن به این اثر از انباشتگی استفاده می‎کند. او از اصول ساده و پایه‎ای شروع کرده و بعد به سمت پیچیدگی حرکت می‎کند. اولین بخش این فیلم کاملاً صامت است. نماهایی از طبیعت در جزء‎های دوگانه یا سه‎گانه که ریتمی بصری دارند، با سرعت از روی پرده می‎گذرند. این درآمد Horizons بسیار دلربا است اما فاقد وزنی بصری است. بخش بعدی فیلم، Mouches Volante، با استفاده ار تصویر مردم در ساحل که از کنتراستی بالا نسبت به اتفاقات اطراف برخوردار است، درگیر کننده‎تر است. این قسمت توسط موسیقی قومیِ تلخی که یادآور تاریخی غم‎انگیز است، همراهی می‎شود. بخش بعدی Four Shadows، می‎تواند به عنوان فیلم آموزشی خوبی در نظر گرفته شود. چهار صحنه و چهار موسیقی هر کدام چهار بار و در تمامی حالت‎های ترکیبی ممکن تکرار می‎شوند. و جادوی فیلم در اینجاست که فرقی نمی‎کند فیلمساز کدام یک از این تصاویر و موسیقی‎ها را در کنار هم جفت کرده است، چرا که همگی درست به نظر می‎رسند. در نگاه اول به نظر می‎رسد که این تجربه از روی الگویی مشخص شکل گرفته است. در نگاه دوم همچنان الگودار به نظر می‎رسد، اما جذابیتی حقیقی در تماشای این خیابان‎های تاریک که از پرده می‎گذرند و شنیدن صدای میمون‎هایی که در گوشمان می‎پیچد وجود دارد. و بعد به قسمت چهارم فیلم وارد می‎شویم که واضح‎ترین و در عین حال مبهم‎ترین بخش فیلم است. Tree of Knowledge که در آن قطعه‎های مستند به صورتی عجیب میان صحنه‎هایی از طبیعت و برش‎هایی از زندگی معاصر برش خورده است. و در عین حال صداهای ترکیبی گوناگونی تصاویر را در روند سینمایی دلپذیری تغذیه می‎کنند. «جرأت حرکت آزادانه در میانه و فراتر از آن» این یادداشت گاتهایم برای این فیلم است که نشان‎دهنده‎ی تمایل او به بهره‎گیری از نوعی دید ابتکاری و آزاد است. (Sterritt (A), 1981)
Natural Selection: 1984- 35:15 دقیقه – ۱۶ میلیمتری. در این فیلم حرکت از بخش‎هایی از متن نوشتاری داروین به سمت اجزایی که بیشتر قابلیت بیانی و تصویری دارند، و در رابطه با مسائلی چون ارتباطات، ترجمه، پویاییِ ادراک، هنر، علم، فردیت، انفعالات اجتماعی و غیره قرار می‎گیرند، صورت می‎گیرد. به بیانی، معنا از تمامی این‎ها حاصل می‎شود. (L.A. Times)
Sorry / Hear Us: 1986 -8 دقیقه – ۱۶ میلیمتری.
The Red Thread: 1987- 17 دقیقه – ۱۶ میلیمتری.
Mnemosyne Mother of Muses: 1987- 18 دقیقه – ۱۶ میلیمتری- رنگی- مصوت. MNEMOSYNE خدای یونانی حافظه و مادر موسی است. این فیلم نسخه‎ی رونوشت گاتهایم از چگونگی انعکاس حافظه در زندگی و تجربه‎ی شخصی اوست. (برای مثال در لحظات و قطعه‎هایی از صدا و تصویر). گاتهایم در اینجا به نقل خاطرات خود از کنج خیابان‎ها، جملات فیلم‎ها، اعضای خانواده و آهنگ‎های جانی هارتمن می‎پردازد. (Fritsche as quoted in Edmonds, 2016)
Machete/Gillette . . . Mama: 1989- 45 دقیقه – ۱۶ میلیمتری.
Your Television Traveler: 1991- 18 دقیقه – ۱۶ میلیمتری- رنگی – مصوت. این فیلم به گفته‎ی گاتهایم درباره‎ی «تاریخ فضا، جایگاه رموز، معمای آثار به جا مانده، فضای تاریخ» است. (Edmonds, 2016)
Chants and Dances for Hands: 2016-1991- 42دقیقه- دیجیتال- رنگی- مصوت. این فیلم میان سال‎های ۱۹۹۱ تا ۲۰۱۶ در هائیتی فیلمبرداری شده و برخی از بخش‎های این فیلم از مراسم وودو گرفته شده است. (Sun-Bulletin, 2017) گاتهایم در این باره می‎گوید: «صحنه‎هایی از این فیلم مربوط به مراسم وودویی است که خودم در آن‎ها شرکت کرده بودم، برخی از صحنه‎ها مربوط به شورش‎هایی است، برخی دیگر از صحنه‎ها شخصی هستند (صحنه‎ای از دست پسرم در مراسم ازدواجی در هائیتی) که این فیلم را از یک مستند دور می‎کند. صدایی به جز صداهای همگام شده با تصویر در آن وجود ندارد. بخش‎هایی که به نمایش پنج مراسم اختصاص یافته، توسط فاصله‎هایی از هم تفکیک شده‎اند که به معرفی عوامل دیگری می‎پردازد که برخی از آن‎ها تماماً مجزا شده‎اند. فیلم افکاری را در ذهن مخاطب در زمینه‎ی رابطه‎ی میان آئین‎ها و زندگی شخصی و سیاسی، تماشاگری از درون و برونِ سینما، ویدیو و رؤیا برمی‎انگیزد. (Edmonds, 2016)

* Larry Gottheim
منابع

Conard, T. (n.d.). larry-gottheim-barn-rushes. Retrieved 10 19, 2018, from film-makerscoop: http://film-makerscoop.com/catalogue/larry-gottheim-barn-rushes
Edmonds, J. (2016, June 14). spektrum. Retrieved from https://spektrumberlin.de/events/detail/light-movement-22-larry-gottheim.html
Gerson, B. (n.d.). http://film-makerscoop.com/catalogue/larry-gottheim-doorway. Retrieved 19 10, 2018, from http://film-makerscoop.com/catalogue/larry-gottheim-doorway
Higgins, S., & Ross, S. (2005). Cinema Journal, 44(2), 134-145.
Hoberman, J. (1980). Independents. Film Comment, 16(1), 42-44,80.
Justine, R. (2012, July). Motion(less) pictures: The cinema of stasis. British Journal of Aesthetics, 52(3), 257.
Kehr, D. (2009, Mar 01). Marching backward into the avant-garde. Retrieved 19 10, 2018, from New York Times: https://search.proquest.com/docview/434055469?accountid=45153
McDonald (A), S. (1978). The expanding vision of Larry Gottheim’s films. Quarterly Review of Film Studies, 3(2), 207-235.
McDonald (B), S. (1981). AGAINST FALSE DISTINCTIONS. Film Quarterly (ARCHIVE), 35(1), 58-60,1.
Sterritt (A), D. (1981, Nov 05). In an ‘independent’ film, almost anything can happen. Retrieved 10 19, 2018, from The Christian Science Monitor: https://search.proquest.com/docview/1038834485?accountid=45153
Sterritt (B), D. (1988, Apr 29). Experimental films get a personal touch. Retrieved 10 19, 2018, from The Christian Science Monitor: https://search.proquest.com/docview/1034474932?accountid=45153
Sun-Bulletin, P. &. (2017, Sep 28). Filmmakers to speak, show movies at fall BU series. Retrieved 10 19, 2018, from https://search.proquest.com/docview/1943507395?accountid=45153