یکی از مسیرهای ماندگاری فرهنگ ایرانی حفظ زبان و گویش های محلی است که در درون خود آداب و رسوم، فرهنگ و سنن تک‌تک اقوام آن حفظ می شود، چراکه نابودی و به فراموشی سپرده شدن زبان‌های محلی یک کشور به منزله نابودی بخش بزرگی از فرهنگ آن کشور است.چرا که اصلی‌ترین عامل در انتقال فرهنگ‌ها و آداب و رسوم یک قوم زبان است،بنابراین حفظ آن اهمیت زیادی دارد. زبان‌های محلی منعکس کننده آداب، رسوم، سنت‌ها، ارزش‌ها و باورهای یک قوم و ملت و در عین حال، محمـلی برای انتقال این ارزش‌ها و باورها از نسلـی به نسل دیگرند. همگـی آن‌ها ریشه در فرهنـگ و تمــدن کهنـی دارند که یادگار پیشینیان این مرز و بوم است. از این‌رو هر گونه تلاش در جهت تقویت این زبان‌ها و هرگونه کمک به حفظ و بقای آن‌ها در واقع گامـی است در مسیر تقویت، حفظ و پویایی زبان فارسـی که زبان ملـی ما و عاملـی برای ایجاد وحدت و همدلی اقوام ایرانـی به حساب می‌آید و نباید تقویت زبان‌های محلی را موجب تضعیف زبان ملـی و یا بروز احساسات قوم گرایانه و استقلال طلبانه دانست.
پژوهش های میدانی در این حوزه می تواند کمک شایانی به بالندگی درخت تنومند فرهنگ محلی ایران بکند.یکی از این پژوهش ها، کتاب واژه نامه گویش اَوَز با ۱۲۶۳صفحه است که توسط محمد رفیع ضیایی و نسرین انصاف پور و با حمایت مالی هیات امنای محلی دانشگاه پیام نور مرکز اوز توسط نشر اختران در سال ۱۳۹۶ به بازار کتاب عرضه شده است.این کتاب یکی از نیازمندی های مهم فرهنگی در گویش محلی به خصوص منطقه لارستان می باشد چرا که این گویش بازمانده زبان پهلوی ساسانی است و هنوز برخی لغات و کلمات ریشه در همان زبان دارد اما در نسل¬های امروزی با بوجود آمدن پدیده شهرنشینی و ظهور مدرنیته مانند هر گویش محلی دیگری به زبان معیار نزدیک می شود که این مساله در نسل های آتی با گسست و شکاف باورهای فرهنگ عامه آن منطقه همراه خواهد بود.
نوشته‌های مرتبط
منطقه اَوَز،علاوه بر ارزش‌های اجتماعـی و فرهنگـی،به سبب رابطـه تاریخی شان با زبان فارسـی و برخـورداری از گنجینه ارزشمنـدی از واژگان اصیل، می‌توانند کمک شایانی به مطالعات تاریخـی و ریشه شناختی زبان فارسـی بنماید. در این کتاب درباره اهمیت منطقه اوز چنین آمده است:«از نظر زبان و گویش،زبان لارستانی و گویش اوزی را می توان ادامه زبان پهلوی ساسانی دانست.وجود اتشکده اذر فرنبغ در منطقه کاریان(۶۰ کیلومتری شمال اوز)که قباد ساسانی در آن جا تاجگذاری کرد و مزدک حرکت خود را از آنجا شروع نمودعامل مهمی درتاریخ لارستان به شمار می رود.»علاوه بر آن وجود واژه¬های کهن زبان پهلوی در گویش اوزی حاکی از قدمت این گویش دارد کلماتی که بعد از گذشت قرن ها هنوز تلفظ و معنا دارند کلماتی ماننده:خَرس(اشک)،اَسپ(اسب)،اُشتر(شتر)،سور(شور)،بَر(میوه)و…
از ویژگی های مهم کتاب بومی بودن مولف و تسلط بر زبان اَوَزی است که توانسته به خوبی دایره واژگانی و گستره استفاده از کلمات را در جملات و موقعیت های مانند جایگاه آن در ضرب المثل ها،کنایه و استعاره ها به خوبی شرح می دهد. نویسندگان گاه در شرح بعضی از کلمات تا دو صفحه توضیحات آورده اند و علاوه بر ریشه یابی،به ارجاعاتی که در کتب تاریخی و ادبی به این کلمات شده اشاره کرده اند و این نشان از دقت و تعهد گردآورنده نسبت به اهمیت کاری که در حال انجام آن است. از این کتاب می تواند یکی از منابع بسیار خوب برای پژوهش گران درباره فرهنگ عامه،جامعه شناسی ، انسان شناسی،مطالعات فرهنگی و…باشد.مطالب این کتاب شامل:
گرامیداشت یاد محمد رفیع ضیایی
پیش گفتار
جایگاه گویش اوزی در زبان و گویش ایرانی
درباره اوز
نشانه های اختصاری
جدول تطبیق آوار و حروف اوزی
ویژگی های گویش اوزی
ماده فعل و شناسه آن
صرف افعالی از چند مصدر در زمان های مختلف
شرحی بر مصدرهای گویش اوزی
مصدرهای گویش اوزی
واژنامه گویش مردم اوز
