شهرها مرکز اصلی تولید، مصرف و بازتولید هنجارها و هویتهای مبتنی بر جنسیت هستند. در عین حال، خود شهرها توسط تجسم جنسیتی و واقعیت اجتماعی فعالیت های روزمره شکل می گیرند. این رابطه متقابل هنوز در انبوه کتابهای مربوط به شهرها، سیاستهای اجتماعی شهری و توسعه شهری به طور گسترده توسط نویسندگان بیان نشده است. دلیل این امر این است که مفاهیم «شهری»، «جنسیت»، «مادی» و «اجتماعی» معمولا به صورت حوزه های مطالعاتی جدا از هم در نظر گرفته می شوند. در حالی که بیشتر کتابهای مقدماتی در زمینه مطالعات شهری، اکنون تمایز جنسیتی را در حوزه های مختلفی نظیر مسکن، حمل و نقل، اشتغال و مسئولیتهای مربوط به مراقبت به رسمیت می شناسند، ولی ترکیب نظام مند مطالعات شهری و مطالعات جنسیتی به عنوان حوزه های بر هم تاثیرگذار مدتهاست مورد غفلت قرار گرفته است. در این کتاب هدف این است که دو حوزه شهر و جنسیت که گاه متخاصم به نظر می رسند با یکدیگر تلفیق شده و وارد یک گفتمان سازنده شوند.
کتاب منطق توجیه سه گانه دارد؛ ایجاد پیوند نظام مند بین مطالعات شهری و مطالعات جنسیتی، نشان دادن نابرابری های مستمر در اقعیتهای زیسته روزمره مردان و زنان در کشورهای شمال و جنوب ز طریق منظر تحلیلی جنسیت و تاثیرگذاری بر لحن و ماهیت مباحث درسی، افراد عمل کننده و فعال در امور مدنی. رهیافتها بر مثالهای کاربردی از زندگی روزمره مبتنی است تا بسیاری از روشهایی را که از طریق آنها شهرها دارای هویت جنسیتی و طبقاتی می شوند، نشان دهیم؛ اینکه چگونه شهر برساخت اجتماعی و فرهنگی می یابد. نویسنده در سراسر کتاب خوانندگان را تشویق می کند تا شیوه های جدید دیدن جنسیت در شهر را در خود توسعه دهند. بدین منظور مهارتهای مردم نگاری شهری را توام با مفهوم سازی لحظات معمولی زندگی روزمره مطرح شده است. مردم نگار شهری به دقت بستر اجتماعی زندگی روزمره را در جست و جوی معانی و پیش فرض های پنهان مربوط به نقشها و هویتهای مردانگی، زنانگی و ناهمجنس گرا بررسی می کنند. خوانش چنین سرنخهایی در گفت و گوها، متنهای عامیانه و تصاویر بصری آشکار است.
با هر فصلی، تصاویر متنوعی از فرایند عملی شکل گیری هویت جنسیتی در فضاهای مختلف شهریف انواع شهرها و قاره های مختلف جهان ارائه شده است. در سراسر کتاب، هدف دوری جستند از این برداشت است که ادبیات تحقیقی و نظریات مطالعات شهری و مطالعات جنسیتی صرفا به قلمرو محدود سنت انگلیسی – آمریکایی منحصر هستند. بدین منظور، تشابهات و تفاوتهای موجود در واقعیتهای زیسته جنسیتی از مطالعات موردی از سراسر جهان در این کتاب برجسته شده است. قلمرویی که در آن بتوان تصویر جهانی را به نمایش گذاشت، صرفا در چهارچوب یک کتاب بسیار محدود است؛ بنابراین به مسیر توسعه و واقعیتهای عریان ساکنان شهری در شهرهای موسوم به جهان سوم در بخشها و مطالعات موردی مجزا پرداخته شده است.
نوشته‌های مرتبط
کتاب «شهر و جنسیت» سه بخش دارد. بخش نخست (فصول اول تا چهارم) به بررسی دیدگاههای مختلف رشته ای اختصاص دارد که از طریق آنها می توان به موضوع شهر پرداخت. به ویژه «مطالعات شهری» (موضوع فصل دوم) و مطالعات جنسیتی (موضوع فصل سوم) که این دو نوع از مطالعه از هم جدا تصور شده اند. به علاوه، با توجه به اینکه از لحاظ ژئوپولیتیک توسعه ناموزون و خاص بودن فرهنگی هر منطقه را شاهد هستیم. بخش نخست فصل اول با مقدمه ای درباره پیچیدگی تعاملات انسان – مکان شروع می شود. در این فصل، اشاراتی به موضوعات و مفاهیم اصلی که در جریان کل کتاب توسعه خواهند یافت (نظیر بدن در مکان مناسب / در مکان نامناسب)، صورت گرفته و مجموعه کوتاهی از روایتهای مربوط به تیترهای تصویری با مقدمه ای بر مهارتهای مربوط به مردم نگاری شهری که وجود آنها برای خوانش شهر با عینک جنسیت لازم است، ترکیب شده است. فصل چهارم با تمرکز بر موضوعات مربوط به قیاس، قدرت و به هم وابستگی و بویژه فشارهای متناقض عرصه جهانی در قلمرو محلی، چارچوب نظری کتاب را کامل می سازد.
بخش دوم (فصلهای پنجم تا هفتم) نگاه دقیق تری بر ابعاد مجزای محیط مصنوع دارد و این ابعاد را به هویتها و رفتارهای جنسیتی پیوند می دهد. فصل پنجم موضوع زیرساختهای شهری ناموزون را از دیدگاه کل نگر، فمینیستی و زندگی روزمره مورد بررسی قرار می دهد. فصل ششم به یکی از مهمترین جریانهای شهری یعنی مهاجرت، جابجایی و تحرک مردم درون و بین شهرها و مناطق دورافتاده، می پردازد. در این فصل به پیامدهای مادی و اجتماعی دسترسی شدیدا نابرابر و ناموزون به تحرک پرداخته می شود. فصل هفتم به جریانهای پیچیده شبکه ها و پیوندهای متصل کننده و محوکننده قلمروهای خانه و کار و اجتماعات موجود در مکان و زمان می پردازد. مطالعات موردی ارائه شده در این فصل، دلالتهای محلی و چندگانه این جریانهای متقاطع را نشان می دهند. در این فصل همچنین مقایسه هایی بین استثمار مستقیم نیروی مهاجر جنسیتی و استثمار ظریف امر جنسی از طریق کار عاطفی در اقتصاد جدید صورت گرفته است.
در نهایت، بخش سوم به بررسی این می پردازد که چگونه شهرها و جنسیت توسط دولت و جامعه مدنی بازنمایی و تنظیم شده است و چگونه حکومت، بخش غیر دولتی و غیر رسمی به نابرابری های دیرپا و توسعه ناموزون واکنش نشان می دهد. در فصل هشتم، به این موضوع پرداخته می شود که چگونه شهرهای کشورهای شمال و جنوب با ارجاع خاص به برساختهای اجتماعی و فرهنگی نظامات جنسیتی و قراردادهای جنسیتی برنامه ریزی و مدیریت می شوند. نقش جنبشهای مقاومتی و کنش جمعی علیه نظم جنسیتی حاکم نیز مورد بررسی قرار گرفته است. تمرکز فصل نهم در اساس بر کشورهای جنوب است تا فقر و آسیب پذیری شهری و تجربه مبتنی بر جنسیت در زمینه ناامنی معیشتی و پیامدهای آن را بررسی کند. این وضعیت با تجلیات جدید فقر شهری موجود در شهرهای پیشرفته نئولیبرالی و فراسوسیالیستی مورد مقایسه قرار گرفته است. فصل دهم لایه های مفهومی متقاطع موجود در کتاب را به هم پیوند داده است و بر نقش اساسی یادگیری بازتابی و تعهد تغییریابنده متخصصان اجرایی تأکید دارد.
هر فصلی قالب مشابهی دارد. اهداف یادگیری کلیدی از طریق معرفی موضوعات نظری و مفاهیم برجسته شده معرفی شده اند که توسط مطالعات موردی منتخب و تصاویر و متنهای آرشیوی مورد تأکید قرار گرفته اند. بر اساس ادبیات و تحقیقات متنوع، در فصلهای اولیه کتاب چارچوب نظری و تاریخی منسجمی فراهم شده است. فصلهای پایانی بیشتر به شواهد تجربی و موضوعات معاصری می پردازند که برنامه ریزان، سیاست گذاران، محققان و جامعه مدنی با آن مواجه هستند. در این قسمت، از برخی پروژه های مطالعاتی خود در بریتانیا، ایالات متحده، آمریکای لاتین، هند و افغانستان استفاده شده است. در پایان هر فصل پیشنهادهایی برای مطالعه بیشتر ارائه شده که هدف از آن تحریک علاقه بیشتر و تفکر انتقادی است، نه تقویت موضوع مورد بررسی. در پایان کتاب مأخذشناسی و نمایه کاملی ارائه شده است.
مشخصات کتاب:
جارویس، هلن؛ کانتور، پاولا؛ کلاک، جاناتان (۱۳۹۷). شهر و جنسیت، ترجمه محمود شارع پور، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، ۵۶۵ ص