تحقیق در لغت به معنای درست و راست گردانیدن، بررسی و پیدا کردن، یا جستجوی حقیقت آورده شده است. تعاریف به عمل آمده از تحقیق و پژوهش فراوانند. در جایی دیگر آن را حقیقت پژوهی نامیده اند و گروهی از دانشمندان اینگونه تحقیق را عملی منظم که در نتیجه آن پاسخ هائی برای سوالات مندرج در موضوع تحقیق بدست خواهد آمد تعریف کرده اند. تحقیق به روش علمی را مجموعه مقررات و قواعدی دانسته اند که چگونگی جستجو برای یافتن حقایق مربوط به پک موضوع را نشان می دهد.درهرصورت مشخص است که وجه اشتراک در همه این تعاریف جستجوی حقیقت است و حقیقت پک پدیده ذهنی است که با واقعیت (یعنی وجود عینی) مطابقت دارد (هرچند ممکن است این امر در علوم تجربی صحیح باشد لیکن در علوم نظری چنین نیست). به هرحال ما نیز در روش تحقیقی که بحث خواهیم کرد بدنبال یافتن حقیقت خواهیم بود. به صورت خلاصه؛ روش علمی تحقیق، مجموعه قواعد و رویه ای است که محقق برای جمع آموری حقایق و واقعیت ها دنبال می کند تا سپس آنها را تفسیر نموده و نظم و قانون کلی حاکم بر پدیده ها را بیان کند. تحقیق عبارت است از مجموعه فعالیتهایی منطقی، منظم، منسجم و هدفمند که در پی دستیابی به یکی یا ترکیبی از خواسته‌های زیر به صورت فردی یا گروهی صورت می‌گیرد:
۱. ارضای یک حس کنجکاوی معرفتی (تحقیق بنیادی)
نوشته‌های مرتبط
۲. توصیف شرایط یا وضعیت برخی از پدیده ها (تحقیق پیمایشی، همبستگی…)
۳. جستجوی پاسخ و راه‌حل برای یک مساله و مشکل واقعی (تحقیق کاربردی…)
تحقیق از نظر لغوی به معنای بررسی و پیدا کردن حقیقت است ولی در تعریف اصطلاحی و از نظر علمی عبارتست از تلاش و انجام یک فعالیت منظم و هدفدار برای رسیدن به حقیقت و پاسخ به سؤال و دستیابی به دانش و آگاهی بیشتر در مورد یک پدیده و یا یک مسئله به منظور چاره جویی با استفاده از مراحل و روش علمی.تحقیق را می توان به صورت «تجزیه و تحلیل و ثبت عینی و سیستماتیک مشاهدات کنترل شده که ممکن است به پروراندن قوانین کلی، اصول یا نظریه هایی بینجامد و به پیش بینی و یا احتمالاً به کنترل نهایی رویدادها منتج شود تعریف کرد.»
کتاب روش تحقیق پیشرفته برای دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری، توسط دکتر محمدباقر نوبخت به صورت راهنمای گام به گام برای موارد ذیل به رشته تحریر درآمده است؛
تکمیل فرم پروپوزال
چگونگی انجام مراحل تحقیق
تدوین گزارش پایان نامه
مهارت دفاع از پایان نامه
نحوه استخراج مقاله
آشنایی با نرم افزارها و مدل های تحلیلی
کتاب مذکور در سه بخش و ۸ فصل توسط سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی با شمارگان ۱۰۰۰ نسخه در ۵۰۸ صفحه منتشر شده است.
بخش نخست شامل «آشنایی با مفاهیم و اصطلاحات تحقیق» و دارای یک فصل با موضوع «مفهوم تحقیق و معرفی اصطلاحات مرتبط با آن» می باشد.
بخش دوم دوم با عنوان «آموزش مهارت های مرتبط با عملیات تحقیق» مشتمل بر پنج فصل بشرح ذیل می باشد؛
– چگونگی تکمیل پروپوزال
– روش های انجام مراحل تحقیق
– نحوه تدوین گزارش تحقیق پایان نامه ها و رساله ها
– مهارت های لازم برای دفاع از پایان نامه ها و رساله ها
– چگونگی استخراج مقالات علمی
بخش سوم کتاب با موضوع «کاربرد برخی نرم افزارها و مدل های مفید در تحقیق» شامل دو فصل با عناوین ذیل می باشد:
– معرفی و آموزش برخی از نرم افزارهای رایج در تحقیق
– کاربرد چند مدل مفید در تحقیق
