تحرک به همان اندازه ای که ،پدیده ای اجتماعی هست در جغرافیا ریشه دارد.بیشتر ادبیات موجود در این زمینه جامعه را سطحی یکنواخت در نظر می گیرند و به کارگیری فصول مشترکی را که مابین جغرافیا (شهرها ومناطق و مکانها) و مقولات اجتماعی همچون جنسیت و قومیت و طبقه بوجود می آیند را درنظر نمی گیرند .در حالیکه در این کتاب نوسینده حرکت و جریان مردم را نه تنها درون جامعه ، بلکه ورای قلمروی هر جامعه ای در نظر گرفته و به چگونگی ارتباط آنها با امور اجتماعی مختلف همچون کار،مذهب،اوقات فراغت ،روابط خانوادگی و غیره می پردازد . بعلاوه حرکت ابژه های مختلف و روابط آنها با حرکت انسانها نیز مورد توجه می باشد. از طرف دیگر متمرکز شدن بر تحرکات افقی و تحلیل آنها موضوع دیگریست که اری تلاش دارد در جامعه شناسی موردنظرش به آن بپردازد. جامعه شناسی ای که حول شبکه ها، تحرکات و جریانهای افقی شکل می گیرد …
کتاب ” جامعه شناسی، ورای جوامع: تحرکات برای قرن بیست و یکم [۱]” نوشته جان اری[۲] است که در سال ۲۰۰۰ توسط انتشارات روتلج [۳]منتشر شده است . این کتاب در ۸ فصل تنظیم شده است که در آن نویسنده همانطور که در مقدمه ذکر می کند به بررسی جامعه شناسی در قرنی می پردازد که در آن تحرکات متنوع مردم ،اشیا ،تصاویر ،اطلاعات و زائدات، نقشی اساسی در پیکربندی زندگیها ایفا می کنند .از نظر اری چنین تحرکاتی سوژه تاریخی جامعه شناسی در غرب را که تمرکزش بر روی جوامع فردگرا و خصیصه های عمومی چنین جوامعی بوده است ، تغییر داده است . لذا وی بدنبال جستجوی قوانین و روشهای مناسب تری برای مطالعات جامعه شناسی می باشد که بتوانند روابط مابین این تحرکات گوناگون و نتایج اجتماعی آن را تبیین کند. . تحرکات در مقیاس گسترده و تکنولوژیها و ابژه های درگیر در آنها قدرتهای موجود در جامعه را به چالش می طلبند .البته نکته مهم در اینجاست که فهم این تحرکات مطلقا آسان و راحت نیست و در این مسئله ما ملزم به استفاده از انواع گوناگون از استعاره های حرکت و بویژه مفاهیمی از جنس شبکه ها[۴] و جریانها[۵] هستیم . تحرکات با تداخل در مرزهای جامعوی الگوهای جدید فضایی- زمانی ای را برجسته می سازند که امکان پدیدارشدن یک دستورالعمل جدید برای جامعه شناسی را فراهم می سازند. البته توجه به این مسئله مهم است که بخش بزرگی از جامعه شناسی در قرن بیستم برپایه مطالعه تحرکات اجتماعی،تعلیم و تربیتی و شغلی بوده است .برای نمونه در بریتانیا توجه جامعه شناسی به تحرکات رو به بالا و رو به پایین درون نسلی و بین نسلی معطوف بوده است . بنابراین این گمان می رود که کسی استنباط کند که مطالعه تحرکات به طور کلی همواره مورد توجه جامعه شناسی و هسته مرکزی آن بوده است .اما مسلما انچه که اری درصدد توضیح آن در اینجا می باشد در بستر کاملا متفاوتی جریان دارد .
نوشته‌های مرتبط
تحرک به همان اندازه ای که ،پدیده ای اجتماعی هست در جغرافیا ریشه دارد.بیشتر ادبیات موجود در این زمینه جامعه را سطحی یکنواخت در نظر می گیرند و به کارگیری فصول مشترکی را که مابین جغرافیا (شهرها ومناطق و مکانها) و مقولات اجتماعی همچون جنسیت و قومیت و طبقه بوجود می آیند را درنظر نمی گیرند .در حالیکه در این کتاب نوسینده حرکت و جریان مردم را نه تنها درون جامعه ، بلکه ورای قلمروی هر جامعه ای در نظر گرفته و به چگونگی ارتباط آنها با امور اجتماعی مختلف همچون کار،مذهب،اوقات فراغت ،روابط خانوادگی و غیره می پردازد . بعلاوه حرکت ابژه های مختلف و روابط آنها با حرکت انسانها نیز مورد توجه می باشد. از طرف دیگر متمرکز شدن بر تحرکات افقی و تحلیل آنها موضوع دیگریست که اری تلاش دارد در جامعه شناسی موردنظرش به آن بپردازد. جامعه شناسی ای که حول شبکه ها، تحرکات و جریانهای افقی شکل می گیرد .
درفصل اول (جوامع) نویسنده به عقاید گوناگون از جامعه و نقش ضروری آنها در پیشرفت تاریخی گفتمان جامعه شناسیک می پردازد. همچنین این مسئله که “جامعه شناسی تحرکات ” چگونه “جامعه شناسی اجتماعی به مثابه جامعه” را از هم می گسلد موضوعیست که در این فصل دنبال می شود .
در فصل دوم(استعاره ها) اهمیت استعاره های مختلف اجتماعی ،بویژه آنهایی که برای تحلیل تحرکات گوناگون مناسب هستند نشان داده می شوند . توجه به سازماندهی فضایی و زمانی شبکه ها/جریانها و پیامدهای پیچیده آنها نیز دراین فصل مورد بررسی قرار می گیرد.
در فصل سوم(مسافرتها) کنشهای فضایی-اجتماعی متحرک مورد بررسی قرار می گیرد . تحرکات جسمانی و بویژه راه رفتن، سفر با قطار،رانندگی،و مسافرتهای هوایی ، حرکت اشیاء و برساخته شدن آنها از طریق تحرک ، سفرهای ذهنی از طریق وسایلی همچون رادیو و تلویزیون و تاثیرات آنها بر قلمرو عمومی و سفرهای مجازی و ارتباط انها با تحرکات جسمانی و جوامع ازجمله موضوعاتی هستند که نویسنده به آنها توجه نشان می دهد .در هر کدام از این تحرکات ما می توانیم همراهی انسانها،ماشینها و تکنولوژیها را ببینیم.
شرح این امر در فصل چهارم(حواس) دنبال می شود که درآن روابط انسانها و چیزها با توجه به نقش حواس که در بیشتر ادبیات جامعه شناسی مورد اغماض قرار گرفته است ، بررسی می شود . این تحلیل حواس است که تحلیل جامعه شناسی را بدن مند می کند ،اما این تحلیل باید به به گونه ای صورت پذیرد که روندهای فرهنگی پهن دامنه تر را هم در خود جای دهد .
فصل پنج (زمانها) به تفاوت آنچه زمان طبیعی و زمان اجتماعی نامیده می شود،اشاره دارد . ظاهرا زمانی که ما در ساعتهایمان می بینیم و آن را زمان طبیعی می دانیم ، به صورت اجتماعی تولید شده است و نقش قدرتمندی در مهار طبیعت داشته است . تحرکات گوناگون و روابط زمانی آنها با یکدیگر و با انواع زمان موضوعی است که در اینجا دنبال می شود .
فصل ششم (مقیمان) به طبیعت سکنی گزیدن مردم درون اجتماعات توجه داردو به این پرسش پاسخ می دهد که چگونه بیشتر شکلهای سکنی گزیدن مردم بستگی به اسلوبهای مختلف تحرکات واقعی یا تصویرشده آنان دارد. اری در فصل ۷ (شهروندان) نیز به نقد عقاید موجود در خصوص شهروندی می پردازد که بر پایه جامعه ملی و حقوق محدود و وظایفی که مشمول انها می شود،هستند . افزایش شکلهای مختلف تحرک در کنار مفاهیمی همچون شهروندجهانی باعث سخت تر شدن درک مدلهای جامعوی گذشته در خصوص شهروند و شهروندی شده اند.
اری در فصل پایانی (جامعه شناسیها) بسط هدف اصلی اش در این کتاب را دنبال می کند که همان جامعه شناسی ورای جوامع است . توجه و یا عدم توجه دولتها به جزییات جامعه با به کارگرفتن استعاره های باغبانی[۶] و شکاربانی [۷] دولتها که از باومن وام گرفته است و نقش و توسعه تحرکات و تنظیم و مدیریت آنها در اینجا مورد ملاحظه قرار می گیرد .از نظر اری در جامعه شناسی امروز این تحرکات هستند که باید به جای جوامع در کانون توجه قراربگیرند و” امراجتماعی به مثابه جامعه”[۸] به ” امراجتماعی به مثابه تحرک [۹]”تغییر یافته است . .
منبع:
Urry.john(2000). Sociology beyond societies: mobilities for the twenty-first century.Routledge,london
[۱] Sociology beyond societies : Mobilities for the twenty-first century
[۲] John urry
[۳] Routledge
[۴] networks
[۵] flows
[۶] gardening
[۷] gamekeeping
[۸] Social as society
[۹] Social as mobility
