معرفی چند کتاب درباره آفریقای جنوبی: خشم معدنچیان، سرخوردگی مردمی

ژاکلین دورانس ترجمه شیرین روشار

سه کتاب تازه منتشر شده پس زمینه ای از رویدادهای ناگوار معدن ماریکانا، در تابستان ۲۰۱۲، هنگامیکه پلیس به روی معدنچیان در حال اعتصاب تیراندازی کرد، به دست می دهد. این کتابها، با اینکه در قالب داستانهای تخیلی نوشته شده اند، تصویری از واقعیت زندگی روزمره در آفریقای جنوبی امروزی را پیش روی می گذارند.

در آخرین رمان «نادین گوردیمر»(۱)، قهرمان داستان یک زوج فعال سابق ضد تبعیض نژادی وابسته به کنگره ملی آفریقا (ANC) است. زن جوان سیاهپوست است و شوهرش سفیدپوست، فرزندانشان زیبا و خوشرو : یک تابلوی خانوادگی ایده آل، سمبل «ملت رنگین کمان». و با اینحال، این خانواده مرفه، پدر استاد دانشگاه، مادر حقوقدان، قصد دارد به استرالیا مهاجرت کند. نحوه تحول کشورشان مایه نگرانی آنهاست. جنجالی در ارتباط با بازارهای فروش اسلحه موجب شده تا رئیس جمهور، ژاکب زوما، مورد بازخواست قرار گیرد و مشاور مالی اش به یک حبس سنگین محکوم گردد؛ فساد در میان همه رده های دستگاه اداری بیداد می کند؛ یک آشوبگر عوامفریب، جولیوس مالما، در صحنه سیاست ظاهر شده؛ و گودالی بزرگ بورژوازی جدید سیاهپوست را از تهیدستان، که همچنان اکثریت جمعیت را تشکیل می دهند، جدا می سازد. هنگامیکه زن جوان به یکی از شاگردان قدیمی پدرش برمی خورد که او نیز به آزادی کشورش ایمان داشته، ولی اکنون به گدائی افتاده، «از اینکه به آن طبقه جدید سیاهپوستان تعلق دارد که در خیابان زندگی نمی کنند، احساس گناه می کند… این بلائی است که این کشور بر سر ملت اش می آورد. احساس گناه کردن برای خواستن زندگی بهتر برای همه، زندگی که در دسترس همه نیست».

فقر موضوع اصلی رمان دوم است نوشته نویسنده آمریکائی، »جیمز کیگلور»(۲) (پس از کتابWe are all Zimbabweans که در سال ۲۰۰۹ منتشر شد)، که زمانی به خاطر فعالیت های ضد تبعیض نژادی اش به زندان رفت. طرح داستان پیرامون مسئله دسترسی به آب آشامیدنی در یک محله سیاهپوست نشین خیالی می چرخد. از یک سو، ساکنین این محله هستند که انتظار دارند تا مقامات به وعده های خود عمل کنند؛ کنستانتیاست، مشاور تازه وارد و ساده دل شهرداری از کنگره ملی آفریقا که به حزب اعتماد دارد؛ شوهرش، یک فعال سندیکائی که بیکار شده ولی همچنان انقلابی باقی مانده است. از سوی دیگر، یک فعال سابق ضد تبعیض نژادی که از این پس نماینده یک شرکت آمریکائی است و به نماینده های منتخب مردم که بیشتر نگران اجاق های عظیم کباب پزی (braais) شان هستند تا سرنوشت همشهریان خود، کنتورهای آب از پیش پرداخت شده می فروشد.

جستار »مارتین پلوت» و «پل هلدن» (۳)، تلاشی است در روشن شدن دلایل و معضلات وضعیت کنونی : چرا کشور به نقطه عطفی از تاریخ خود رسیده است و چرا می بایست هر چه سریع تر رهبرانی بیابد که قادر باشند بر این درد سه گانه پیروز شوند، فقر، بیکاری و نابرابری ها. نویسندگان این کتاب به اتحاد کنگره ملی آفریقا (ANC) – حزب کمونیست (SACP) – کنفدراسیون سندیکاها (Cosatu) برمی گردند که در اواخر سالهای ۱۹۸۰ شکل گرفت، برای تقویت یگانگی پیشروها و برای از بین بردن تبعیض نژادی، و فائق آمدن بر تشنجاتی که از سال ۱۹۹۴، پیرامون پرسش های تفرقه آمیز، گریبانگیر اوست : چگونه یک سندیکا می تواند در آن واحد در دولتی به رهبری کنگره ملی آفریقا شرکت کند و مدافع منافع کارگران باشد؟ چگونه حزب بر سر قدرت، که به صدای بلند و قاطع لزوم شکل گیری یک بورژوازی سیاهپوست را اعلام کرده، می تواند با یک حزب کمونیست که هدفش سوسیالیسم است، ائتلاف کند؟

پلوت و هلدن روابط بین رسانه ها و قدرت را پیرامون طرح قانونی مورد مناقشه ای در خصوص حفاظت منابع و همچنین قابلیت جامعه در تأثیرگذاری بر سیاست کنونی، مورد مطالعه قرار می دهند. مسئله تفکیک قوا با نگاهی به حملات پی در پی دولت های تابو امبکه (۲۰۰۸-۱۹۹۹) و سپس دولت آقای زوما (از سال ۲۰۰۹) علیه قوه قضائیه و بخصوص علیه دادگاه مشروطه مورد تحلیل قرار گرفته است. در حالیکه این دادگاه یکی از ستون های دمکراسی در آفریقای جنوبی است : و نکته منحصر به فرد آن که، قانون اساسی نه تنها حقوق اجتماعی را تأئید می کند بلکه به عنوان متنی ارائه شده است که به نسبت تحول کشور و پاسخگوئی به نیازهای شهروندان، قابل حک و اصلاح است.

با وجود انبوه مشگلات، نویسندگان کتاب خوشبین باقی می مانند، چون به گفته ایشان، داستان مصیبت باری که نقل می کنند، به ملت آفریقای جنوبی «منبعی حیاتی می دهد که تمام نشدنی به نظر می آید : اراده ای برای مبارزه، برای احقاق حقوق حقه، برای به زیر سؤال بردن صلاحیت قدرت حاکمه و برای شکل دادن به سرنوشت خود».

پانوشت ها :

۱-

Nadine Gordimer, No Time Like the Present, Bloomsbury, Londres, 2012, 421 pages, 18,99 livres sterling.

بخوانید : «ژوهانسبورگ، شهر ما»، لوموند دیپلماتیک، دسامبر ۲۰۱۲.

۲-

James Kilgore, Freedom never rests, Jacana, Johannesburg, 2011, 338 pages, 150 rands.

۳-

Martin Plaut et Paul Holden, Who rules South Africa, Jonathan Ball, Johannesburg, 2012, 410 pages, 14,99 livres britanniques.

این مقاله در چارچوب همکاری بین انسان شناسی و فرهنگ و سایت دوستان لوموند دیپلماتیک منتشر می شود و در فرانسه در ژانویه ۲۰۱۳ به انتشار رسیده است.

پرونده ی «لوموند دیپلماتیک» در انسان شناسی و فرهنگ
http://anthropology.ir/node/15007