معرفی کتاب «فهم فرهنگ: مقدمه ای بر نظریه انسان شناختی»

معرفی کتاب «فهم فرهنگ: مقدمه ای بر نظریه انسان شناختی»

«فهم فرهنگ: مقدمه ای بر نظریه انسان شناختی»

نویسنده: فیلیپ کارل سالزمن، ترجمه ی محمد امین کنعانی.

سال انتشار: ۱۳۸۸

تعداد صفحات: ۲۴۵ صفحه

نشر افکار

فهرست مطالب

فصل اول

مقدمه ای درباره نظریه

فرا نظریه

مکاتب نظریه ی فرهنگ

فصل دوم

وابستگی متقابل در زندگی انسان

کارکردگرایی و تحقیق میدانی قوم نگارانه

تبیین نقش دایی

فهم مراسم مذهبی

جادوگران چه کسانی اند؟

صلح در جنگ

رویکرد کارکردگرایانه

فصل سوم

عاملیت در کنش انسانی

وقایع اجتماعی به مثابه فرایند

فصل چهارم

عوامل تعیین کننده

قبایل تبیین گر

استخراج کنندگان صمغ و شکارچیان دام گذار

فصل پنجم

وابستگی فرهنگ

فصل ششم

دگرگونی در طی زمان

انقلاب علمی

تکامل فرهنگ

تکامل گرایی معصر ۱

تکامل گرایی معاصر۲

فصل هفتم

دفاع انتفادی فمنیسم و پست مدرنیسم

فصل هشتم

تاملی در نظریه انسان شناختی

ضمیمه ۱

تعریف واژه ها

ضمیمه ۲

نظریه پردازان فرهنگ

ضمیمه ۳

برای مطالعه بیشتر

این کتاب از ۸ فصل تشکیل شده است که در فصل اول نویسنده به معرفی نظریه، فرا نظریه و مکاتب نظریه فرهنگ پرداخته است.
مارگارت مید، پیشگام معروف انسان‌شناسی فرهنگی آمریکایی، در سال ۱۹۲۶، زمانی که بیست و سه ساله و انسان‌شناسی مدرن و جوان بود، برای مطالعه ی فرهنگ ساموآیی به کمک روش‌های تحقیق میدانی مردم‌نگاری، یا همان روش مشاهده مشارکتی به ساموآ مجمع الجزایری در دریاهای جنوب پولینزی رفت. وی به مدت شش ماه در میان ساموآیی‌های زندگی کرد و سپس برای نوشتن گزارش مردم‌نگاری خود به آمریکا بازگشت. نویسنده کتاب حاضر بر این باور است که مید برای انجام تحقیقش با ذهنی خالی، مانند یک لوح نانوشته یا صفحه خالی مونیتور به ساموآ نرفت که آن را با توصیف‌های معمولی مبتنی بر مشاهدات بی‌هدف پر کند؛ بلکه با یک برنامه و دستور کار تئوریک به ساموا رفت. یعنی نظریه، وسیله‌ای برای هدایت تحقیق او شده بود و این چیزی است که می‌توانیم آن را حداقل به عنوان ایده‌ای عمومی تعریف کنیم که می‌تواند در بسیاری از نمونه‌های خاص یا موارد ویژه استفاده شود. مید برای مطالعه ی جامعه ی مورد نظرش از نظریه استادش فرانتس بوآس پایه گذار انسان شناسی آمریکایی استفاده کرد. بوآس بر این اعتقاد بود که تفاوت در رفتارهای انسانی از مکانی به مکانی دیگر ناشی از تفاوت های فرهنگی و شرایط محیطی می باشد نه تفاوت های زیست شناختی نژادی. مید این دیدگاه را چنین توصیف می کند : من متابم (بلوغ در ساموآ) را به این دلیل نوشتم تا به شناختمان نسبت به اینکه چگونه استعداد و خوشیختی انسانی جوانان به آنچه یاد می گیرند و به نظلمات اجتماعی جامعه ای که در آن به دنیا می آیند وابسته است، کمک کند. همانطور که ذکر شد مید در تحقیقش درباره ساموآ برنامه تئوریک داشت و نمی توانست به هر روشی عمل کند و مانند سایر محققین برای هدایت مشاهداتش و بیان یافته ها و نتیجه گیری هایش به نظریه و مفاهیم و مقولات متکی بود. در مجموع، افکار، مفاهیم ، مقولات و ایده های ما و آنچه در دنیا مشاهده می کنیم با یکدیگر رایطه ی متقابل داشته و بر روی یکدیگر تاثیر می گذارند و این یکی از دلایل اهمیت نظریه، یعنی چارچوب فکری در تحقیقات است.

انواع نظریه مطرح شده در این کتاب

نظریه گشت و کشفی: نظریه ای که برای جلب توجه مستقیم به عوامل خاصی عمل می کند و یک برنامه تحقیقی فراهم می کند و انتظارات خاصی درباره ی یافته های احتمالی احقیق فراهم میکند. این نظریه به دلیل کلی و غیرصریح بودن رد یا تائید نمی شود و تا زمانی که یک نظریه ی مفید در برانگیختن تحقیقات و سازگار با گرایشات فکری باشد، نفوذ خود را حفظ خواهد کرد. نظریه ی بوآس و مید که معتقدند عوامل فرهنگی بیش از عوامل زیستی تعیین کننده ی تفاوت های جمعیت های انسانی هستند، به دلیل عمومی و غیرصریح بودن جزء نظریات گشت و کشفی می باشند.

نظریه موضوع مند: این نظریه متفاوت از نظریه های گشت و کشفی می باشد و به اندازه کافی خاص و دقیق هستند که بتوان آنها را از طریق بررسی اسناد آزمایش کرد.

فرانظریه: همانطور که در بالا اشاره شده است، نظریه های گشت و کشفی و موضوع مند بر مفروضات خاصی درباره شناخت و چگونگی متکی هستند که مفروضات شناختی نامیده می شوند. بررسی ها و نظریه های لسفی درباره ی شناخت را به طور اخص معرت شناسی یعنی مطالعه شناخت نامیده اند. این بررسی های فلسفی که مقدم بر نظریات گشت و کشفی و موضوع مند هستند، فرانظریه نامید شده اند. فرا نظریه ها نظریاتی درباره شناخت و ساختن نظریه هایی درباره جهان می باشند.

در فصل دوم کتاب نویسنده به مباحث مختلفی از جمله وابستگی متقابل در زندگی انسان، کارگردگرایی و تحقیقف میدانی قوم نگارانه، تبیین نقش دایی، فهم مراسم مذهبی، چادوگران چه کسانی اند؟ صلح در جنگ و رویکرد کارکردگرایانه پرداخته است. سالزمن درباره صلح در جنگ با اشاره به موضوع با اهمیت همبستگی اجتماعی چنین نوشته است: چگونه است که مردم، با علایق فردی متفاوت و یا متضاد، در گروه های اجتماعی و در طول زمان و در برخورد با بسیاری از مشکلات با یکدیگر همکاری کرده و به هم می پیوندند؟ این سوال که همبستگی اجنماعی خوانده می شود، معنای عموی جامعه شناسی و انسان شناسی از قرن نوزدهم به بعد بوده است (سالزمن،۱۳۸۸: ۴۵).

مولف در فصل سوم به دو موضوع عاملیت در کنش انسانی و وقایع اجتماعی به مثابه فرایند پرداخته است. در این فصل نویسنده از موضوعات مهمی مانند تاثیر تصمیمات و تعاملات مکرر جمعی افراد بر تداوم یا تغییر شکل های اجتماعی و ارزش های فرهنگی سخن می گوید و اینکه مردم چگونه آن ها را به عنوان منافع استراتژیک خود برای ادامه انتخاب ها و معاملاتشان مانند گذشته در نظر می گیرند. همچنین مولف کتاب حاضر معتقد است که شکل های اجتماعی و ارزش های فرهنگی از طریق تصمیمات و معاملات مکرر جمعی افراد تداوم یا تغییر می یابند. وقتی تداوم می یابند که مردم آن ها را به عنوان منافع استراتژیک خود برای ادامه ی انتخاب ها و معاملات همچون گذشته در نظر بگیرند؛ و تغییر زمانی رخ می دهد که مردم آن ها را به عنوان منافع استراتژیک خود برای انجام معاملات و انتخاب ها نسبت به گذشته متفاوت ببینند. قواعد و ارزش های هنجاری به موازات تغییر در الگوهای انتخاب و معامله تغییر می یابند. در نظریه و تحلیل فرایندی، نهادهای اجتماعی و ارزش های فرهنگی کنش انسانی را تعیین نمی کنند؛ بلکه بیشتر کنش انسانی است که نهادها و ارزش های فرهنگی را ایجاد می کند (سالزمن،۱۳۸۸: ۷۹).

در چهار فصل پایانی کتاب به مباحثی مانند عوامل تعیین کننده، وابستگی در فرهنگ، دگرگونی در طی زمان، تکامل فرهنگ، تکامل کرایی معاصر، دفاع انتقادی فمنیسم و پست مدرنیسم و تاملی در نظریه ی انسان شناختی پرداخته شده است.
نویسنده در فصول ابتدایی کتاب به معرفی و توضیح رویکردهای نظریه پردازان مختلف مانند نظریه پردازان انسان شناسی ـ کارکردگرایان، فرایند گرایان، مادی گرایان، نمادگرایان و ساختارگرایان، تکامل گرایتن، فمنیست ها و پست مدرنیست ها به زبان خودشان و با آوردن مثال پرداخته است اما در فصل آخر به نقد و بازاندیشی این نظریات و دیدگاه ها پرداخته است. همچنین این کتاب شامل ۳ ضمیمه می باشد که ضمیمه اول به نحو کامل و مفصلی به تعریف واژه های به کار برده شده در داخل متن می باشد. ضمیمه دوم نظریه پردازان فرهنگی را معرفی می کند و ضمیمه سوم به معرفی آثار بیشتری در حوزه انسان شناسی می باشد.