تقابل دهنیت/ عمل( یا ذهنیت / عینیت) بسیار مورد بحث قرار گرفته است و اغلب بر گسست و فاصله عمیقی تاکید شده است که این دو را از یکدیگر جدا می کند. با این وجود، باید اذعان کرد که کنشگران اجتماعی به سختی می توانند این فاصله را درک کنند و هر چند تفکیک را می فهمند، اما این فهم خود امری ذهنی است. به عبارت دیگر آنچه که به مثابه عمل یا واقعیت بیرونی و بیرون از اراده فردی کنشگر و ذهنیت او شکل می گیرد، خود بازنمود یک « موقعیت مفروض» است که در بهترین حالت می توان آن را موقعیتی تصور شده و برساخته دانست که بر اساس تجارب گذشته خود یا دیگران و یا بر اساس اتوپیاها و آرزوهای مثبت خوش بینانه یا بر اساس مفروضات بدبینانه و نومیدانه شکل گرفته و لزوما ربطی به آنچه «اتفاق خواهد افتاد» ندارد.
ایدئولوژی تنها یک شکل سازمان یافته(از لحاظ ذهنی) بر اساس نظمی دهنی است که با عناصر برگرفته از ساختارهای فکر شده و پیشینی شکل می گیرد که درون خود گویای نوعی انسجام یا لااقل فاقد تضاد باشند. این ساختار ها که البته پایه های اساسی آنها را باید در اندیشه هندواروپایی و به ویژه یونانی جست که سپس از خلال عقلانیت اروپایی خود را جهانشمول پنداشتند و خود را به جهان تحمیل کردند، تا پیش از مطالعات مردم نگارانه قرن بیستم و تجربه خونین خود این قرن در کشورهای مرکزی گسترش اروپایی، بی شک و تردید پذیرفته می شدند. اما امروز هر چه بیش از پیش و یک به یک به زیر سئوال می روند و هر چند به دلیل شکل گیری جهان بر اساس این ساختارهای ذهنی، عملا برای زیستن در آن باید از آنها استفاده و تبعیت کرد، تحولات فناورانه و یا بهنر بگوئیم «احتمال بالقوه» چنین تحولاتی و پیش بینی ناپذیر شدن، فازی شدن روابط و مفاهیم و عدم قطعیتی که هر روز خود را بیش از پیش به مثابه ساختار اصلی به جهان تحمیل می کند، عواملی بوده اند که شکل از اشکالی از «دگر زیستن» دراین جهان را هر چه بیشتر بر روی یک طیف «ممکن» قرار می دهند.
نوشته‌های مرتبط
بدین ترتیب می توان قالب های ایدئولوژیک یا اشکال سازمان یافته و نظم گرفته بر اساس قدرت گسترش یافته فناورانه بر الگوی عقلانیت اروپایی جهانی شده را نپذیرفت، با این وصف باید توجه داشت که این «عدم پذیرش» ما را بلافاصله با دو خطر بزرگ روبرو می کند: نخست خطر «اخراج از جهان» یا بهنر بگوئیم «پرتاب شدن به بیرون از جهان یا به بیرون از تاریخ» . این امر می تواند شکلی کاملا فیزیکی و محسوس داشته باشد: «با خاک یکسان شدن»؛ ولی اغلب شکلی ارگانیک دارد: فرو رفتن در نابسامانی واقعیت های غیر قبل مدیریت، زندگی در رنج و حسرت و مرگ در بیهودگی بی آنکه این «اخراج از جهان» لزوما تاثیری مثبت یا منفی بر آینده خود آن جامعه یا جوامع دیگر ، حتی در قالب یک مثال تاریخی داشته باشد( متاسفانه حافظه های تاریخی بسیار کمتر از آنکه ممکن است تصور شود موثر هستند).
خطر دوم اما که پیچیدگی بیشتری هم دارد، تبدیل شدن به بخشی از خود «بازی» است. به عبارت دیگر فاصله گرفتن از ایدئولوژی فناورانه خاکم می تواند خود بخشی از بازی تعریف شده ای باشد که برای تثبیت این ایدئولوژی تبیین شده باشد: آن کس که خلاف جریان آب شنا می کند و تصور می کند با این کار مثالی برای دیگران خواهد شد تا «جریان آاب» تغییر یابد، ممکن است در واقع در حال ناخود آگاهانه سازکاری برای تحکیم قاعده و جهت اصلی آب باشد. در این حالت، کنشگران اجتماعی و یا جامعه در حقیقت ، ناخود آگاهانه بازی «دیگری» را انجام می دهند و خود سهمی در تحکیم نظم حاکم دارند.
از آنچه گفته شد نمی توان نتیجه گرفت که مفهوم «مقاومت» مفهومی بی معنا یا اتوپیایی و همواره سراب گونه است، بلکه بیشتر باید به این نتیجه رسید که مقاومت اولا باید حدود ایدئولوژی (ولو ایدئولوژی ضد ایدئولوژی) را در عمل اجتماعی با شیوه ای بازتابنده ( یا با آزمودن آن در چارچوب های واقعی خود و حال و نه در چار چوب های خیالین دیگری و آینده) به بوته آزمایشی دائم بگذارد و ثانیا باید هر چه بیشتر خود را با این واقعیت نسبی سازگار کرد که اصل بر«سستی» ساختارها و «انعطاف پذیری» و «عدم قطعیت» آنها است. بابراین، تلاش برای مشروط کردن عمل اجتماعی بر قطعیت نتیجه این عمل در آینده ای دور یا نزدیک، کاری عبث است. در عین حال که بدون برخورداری از چنین اتوپیایی، عمل بلافصل و دراز مدت نیز ناممکن است. به عبارت دیگر باید آموخت چگونه هر چه بیشتر در ساختارهای «نومیدی»، امیدوار بود و کنش را سازمان داد، باید آموخت که امید اتوپیایی را صرف به مثابه یک «احتمال» در میان احتمالات دیگر در نظر گرفت. بزرگترین اشتباه در این میان خود شیفتگی ناشی از ایدئولوژی است که درباره آن در اینده سخن خواهیم گفت.
درک و بیشتر از آن، پذیرش این مسئله در تقابلی بیولوژیک با ذهنیت و کنش موجود انسانی قرار دارد، زیرا موجودات زنده اصولا و عمدتا بر اساس اصل «سودمندی بلافصل» عمل می کنند و سودمندی دراز مدت جز در برخی از ریشه ای و اساسی ترین ساختارهای این موجودات، بری مثال ساختارهای ژنتیک و بازتولیدی، قابل مشاهده نیست، فاصله گرفتن فرهنگ از طبیعت به معنایی، اتووپیایی شدن انسان نیز بود: اگر کشاورزی را که عملی اتوپیایی است ( آرزوی دست یابی به محصولی که «قاعدتا» باید پس از انجام گروهی از کنش ها از راه برسد) با گرد آوری که کنشی بلافصل و فوری است مقایسه کنیم می بینیم که فرهنگ در حقیقت پایه ای اتوپیایی دارد و امروز بیش از هر زمانی انسان ها به این پایه های اتوپیایی نیاز دارند و بی شک یکی از دلایل بحرانی که در حال حاضر زیستن در جهان را مشکل کرده است، فاصله گرفتن از ساختارای اتوپیایی فرهنگی برای بازگشت به ساختارهای طبیعی مصرف رایی بلافصل است. ایدئولوزی فناورانه در اینجا نقشی اساسی داشته است، اما همین ایدئولوژی نیز امروز با بن بستی روبرو شده است که خروج آن جز با توسل به ساختارهایی اتوپیایی ممکن نیست.