مد و فرهنگ

مد، لباس و فرهنگ: لباس، پوشش سر، تزئینات بدن و کفش در دوران‌های مختلف

سارا پندرگاست و تام پندرگاست برگردان گلاره نیک‌آیین

فرهنگ­های ابتدایی آسیایی

جوامع آسیایی که در کشور چین امروزی شکل گرفته­­اند، از قدیمی­ترین جوامع انسانی شاخته شده در دنیا هستند.اگر چه جوامع آسیایی به اندازه تمدن­­های اولیه بین النهرین و مصر پیشرفته و توسعه­ یافته هستند، اما در اروپا توجه خیلی کمتری به این فرهنگ­ها می­شد. با گذشت زمان در قرن اخیر با مدرنیزه شدن جوامع چین و ژاپن، مردمان کشورهای اروپا آشنایی و اطلاعات بیشتری در مورد فرهنگ آسیایی کسب کردند. بسیاری از کسانی که در مورد فرهنگ­های باستانی مطالعه کرده­اند، احترام زیادی برای دستاورد­های آسیا در زمینه­های تکنولوژی، حکومتی، هنر و همچنین رسوم متمایز آسیا در نحوه پوشش قائل هستند. برای درک پیشرفت پوشش متمایز در کشورهای چین و ژاپن کهن، ابتدا باید بفهمیم که این تمدن با گذشت زمان چگونه به وجود آمده است.

جوامع ابتدایی چین

شواهد مربوط به سکونت انسان­ها در تاریخ چین نزدیک به ۶۰۰،۰۰۰ سال پیش برمی­گردد. مانند بقیه مناطق در دنیا،  انسان‌های اولیه شکارچی و جمع­کننده بودند، آن­ها حیوانات را برای غذا و لباس و گیاهان و میوه­ها را برای غذا و مواد اولیه جمع می­کردند. بین ۴ تا ۵ هزار سال قبل از میلاد، انسان­ها شروع به توسعه و راه­اندازی جوامع کشاورزی سواحل رود زرد در کشور چین امروزی کردند. با گذشت سال­ها این جوامع پیشرفته­تر شده و نیز تکنولوژی­های نوین و روش­های اولیه را توسعه دادند.

حدود سال  ۱۸۷۵ قبل از میلاد با شروع سلسله یک سلطنت قدرتمند به نام ژیا [۱] همراه بود. چندین نسل از این خانواده برای مدت طولانی بر چین فرمانروایی کردند. اطلاعات د­­قیق ما در مورد تاریخ چین از سلسله خاندان شانگ [۲]  آغاز می­گردد، که در خلال سال­های ۱۰۵۰ تا ۱۵۵۰ پیش از میلاد مسیح  بودند. در دوران حکومت این سلسله، مردم شروع به جمع­آوری نوشته­هایی از تاریخ چین کردند. جامعه باستانی چین به وسیله گروه­های مختلف تقسیم­بندی می­شدند. امپراطور، کسی پنداشته می­شد که از طرف خدا نازل شده و بالاترین درجه را در جامعه داشت.

اطرافیان امپراطور ( مرد و گاهی اوقات زن) را شاه­زادگان ثروتمند و جنگجویان و روحانیون تشکیل می­دادند. غالب افراد دیگر در جامعه کشاورزان و فقرا بودند. همانطور که برای اکثر جوامع باستانی دیگر هم صدق می­کند، تمام اطلاعاتی که ما امروزه در مورد فرهنگ و پوشش به دست آورده­ایم برگرفته از طبقه ثروتمند جامعه می­باشد.

اگر چه چین از یک امپراطوری کوچک در مرکز پیچ بزرگ رود زرد شروع شد، اما با گذشت زمان به یک قلمرو پادشاهی پهناور تبدیل گردید. در حالی که امپراطوری وسعت می­یافت، پادشاهان محلی مناطق هم قدرتمند می­شدند و گاهی در بین خودشان می­جنگیدند. حدود سال ۱۰۵۰ قبل از میلاد پادشاه ژو [۳]  امپراطور شانگ را شکست داد و یک سلسله جدید به نام ژو  را پایه گذاری نمود که تا سال۲۶۵ قبل از میلاد به امپراطوری وسیعی تبدیل شد و چین را وارد نبرد با نژاد دیگری به نام بربرها نمود. ( به همین ترتیب رومیان باستان هم که بیرون از مرزهای چین زندگی می­کردند بربرها نامیده می­شدند. ) از نظر چینی­ها، فرهنگ و پوشش آن­ها بسیار برتر از بربرها بود. دیوار چین، که یک دیوار عظیم سنگی بوده و حدود ۴۵۰۰ کیلومتر در طول چین امتداد دارد، از سال ۲۲۱ قبل از میلاد برای دور نگه داشتن بربرها از چین شروع به احداث گردید و حدود هزار سال به طول انجامید.

پایداری و تغییر در چین

اگر چه سلسله­ها در طول هزاران سال در تاریخ چین تغییر نمودند، اما بسیاری از ارکان زندگی مردم ثابت ماند. مردم چین احترام زیادی برای فرهنگ قائل بودند و این احترام سبب ثابت ماندن ارکان فرهنگ در طول تاریخ شد. احترام به بزرگان، مذهب بودا و لباس­های سنتی خاص، سال­ها پایدار ماند. همچنین پایداری به قوانین توسط امپراطورها به وسیله بروکراسی وسیعی صورت می­گرفت که برگرفته از خواسته آن­ها بود. بیشترین اطلاعاتی که از سبک پوشش لباس مردم چین در دست داریم، مربوط به دوره سلسله کینگ (۱۶۴۴ – ۱۹۱۱ ) است. رهبران این سلسله، چینی­های هانی [۴]که از اصلی­ترین گروه قبیله­ای در چین می­باشد تشکیل نمی­شدند، بلکه از بو­می­های مانچوس [۵] بودند.

مانچوسها با بسیاری از سنت­های نژاد هان وفق پیدا کردند و بسیاری از سنت­های خود را نیز بنیان نهادند. حکمرانی آنها چندین صده ادامه یافت و منجر به ایجاد اولین ارتباطات اساسی بین شرق و غرب چین در تاریخ این کشور شد. آنها سعی کردند تأثیرات غربی را در چین کاهش دهند اما با افزایش داد و ستد با کشورهای اروپایی، تغییرات زیادی در چین ایجاد شد. این تغییرات با انقلابی در سال۱۹۱۱ میلاد مسیح در چین همراه بود که منجر به براندازی قانون امپراطوری شد. رهبر این انقلاب سون‌یات سن[۶]، خواستار این بود که تمامی مردم چین بتوانند رأی داده و از ثروت کشور بهره­مند شوند.

اگر چه او در این انقلاب به طور کامل موفق نشد اما درگیری و جنگ داخلی در سال ۱۹۴۹ زمانی که کمونیست­ها به رهبری موآتسونگ [۷]  قدرت را در چین به دست گرفتند، پایان یافت. (کمونیسم یک سیستم حکومتی است که در آن دولت کنترل اوضاع مالی وتمام اموال و ثروت  را که برای تمام مردم یکسان است را بدست می­گیرد).

همانطور که پیش­تر گفتیم رهبر چین موآ، تغییرات اساسی را در زندگی چینی­ها ایجاد کرد و کشور را به سمت غرب سوق داد. او همچنین تلاش کرد سبک پوشش مردم را تغییر داده و آن­ها را به پوشش­های مشابه به یکدیگر تشویق کند. امروزه هم چین کشوری کمونیستی است، اما به آرامی در حال حرکت به سوی تأثیرپذیری از  مد جوامع غربی است.

پیشرفت و گشایش در ژاپن

ژاپن یک جزیره است که در شمال شرقی چین قرار دارد. شواهدی از سکونت انسان­ها در هزاران سال پیش در ژاپن وجود دارد. ساکنین چین و کره در قرن ششم، قبل از خود مردم ژاپن به آن­جا مهاجرت کرده و یک جامعه تعریف شدنی شکل گرفت. جامعه اولیه ژاپن به شدت در رسوم و سنن  چین در زمینه­های مذهب، کشورداری و پوشش غرق شده بود.

دوره هین  که از سال (۷۹۵ تا ۱۱۸۵) به طول انجامید، اولین دوره شکوفایی فرهنگ منحصر به فرد و ویژه ژاپن بود. مردم ژاپن شروع به توسعه سنن پوشش خاص خود نمودند که از سبک­های موجود در چین رسمی­تر و تشریفاتی­تر بود. با سقوط دوره هِین در سال ۱۱۸۵ میلاد مسیح ، تعدادی از پادشاهان قدرتمند بر سر قدرت و فرمانروایی با هم رقابت داشتند. هر کدام از پادشاهان در اطراف خود جنگجویانی که به سامورایی معروف بودند داشتند. سامورایی­ها شیوه جنگید­ن ویژه خود و نیز قوانین رفتاری و پوشش مخصوص به خود را داشتند. نیرومندترین سامورایی معروف به شوگان بود که با قدرت امپراطور، فرمانروایی می­کرد.  در سال ۱۶۳۷تاکوگوآو شوتگانته [۸] دولت شوگان، جامعه ژاپن را حدوداً به مدت ۲۰۰ سال در مقابل تاثیرات غرب حفظ نموده و فرهنگ سنتی ژاپن را رواج داد در حالی که تمامی همسایگان ژاپن تغییر کرده بودند. در آخر دولت­های قدرتمند انگلیس و آمریکا، ژاپن را مجبور به تجارت با خودشان کردند.

در سال ۱۸۶۷ فرمانروایی شوگان به پایان رسیده و امپراطور برگشت. امپراطور میجی  باور داشت که ژاپن باید کشور پیشرفته­ای شود. او به مردم اجازه رأی داد و همچنین اقتصاد پیشرفته­ای را ایجاد کرد. ژاپن به کشور قدرتمندی تبدیل شد و در جنگ جهانی دوم در مقابل آمریکا و هم پیمانان اروپای­اش ایستاد. اگر چه ژاپن در جنگ شکست خورد اما همچنان یک کشور قدرتمند و صنعتی تا به حال باقی مانده است. در اواخر قرن نوزدهم  مردم ژاپن با لباس­های اروپایی ا­خت پیدا کردند.

همچنین آن­ها پوشش سنتی خود را که قدمت آن مربوط به سال­های اول مدرنیزه شدن ژاپن  برمی­گشت حفظ کردند و پوشیدن این سبک راهی برای ادای احترام و ابراز عشق به سنن قدیمی باستانیشان تبدیل شده بود. لباس­­های سنتی ژاپنی برای موقعیت­های خاص و جشن­ها استفاده می­شد. برخی افراد نگران هستند تا اواخر قرن بیست و یکم لباس­های سنتی ژاپنی کاملاً حذف شوند. چین و ژاپن تنها ملیت­هایی نیستند که در گذشته ریشه دارند بلکه کُره، تایلند، ویتنام و خیلی دیگر از کشورهای آسیایی دارای سنت­های فرهنگی و پوششی با تاریخچه قدیمی هستند.

[۱] XIA

[۲] Shang

[۳] ZHIU

[۴] Hani

[۵]Manchus

[۶] Sunyat-sen

[۷] maotseung

[۸] Tokugawa shoganate