کشور ایران به لحاظ شرایط اقلیمی سرزمینی خشک و کم آب است و مردمان در کنار رودخانه ها و مکان های پر آب سکونت گزیده اند . شواهد تاریخی نشان می دهد برای اداره ی سیستم آبیاری از اشخاصی چون میراب ، سربنه ، سرطاق و آب سالار استفاده می شد که در نهایت نیاز به شبکه های آبرسانی عظیم در جوامع شرقی باعث تمرکز قدرت شد و با تشکیل حکومت سیستم آبیاری را دولت بر عهده گرفت و نیاز بیشتر به آب باعث ایجاد قنات و حفر کانال گردید و همچنین با جوی بندی و احداث سد و بند بستن به استفاده از آب می پرداختند و این روند باعث ایجاد نوعی استبداد در جامعه گردید که در آن آب حرف اول را می زد و به قول ویتفوگل جامعه ی آب سالار به وجود آمد که مشخصه ی اصلی این جامعه استبدادی بودن است و در آن حاکمان اموال مردم را به دلایل سیاسی و اداری مصادره می کردند و بر اقتصاد کشورشان تسلط داشتند و تنها کارکرد مثبت این حکومت برای جامعه اش سازندگی در بخش کشاورزی بوده است . مردمان این سرزمین به دلایل گرایش و داشتن روحیه همکاری ؛ که وجود این نوع جامعه چنین روحیه ای را ایجاد کرده بود در هنگام کاشت و برداشت محصول به همکاری یکدیگر نیاز داشتند و اغلب تولید محصولاتشان هم برای رفع نیاز خودشان بوده است .ضعف مدیریت در چنین جوامعی عامل اصلی نابودی کشاورزی می باشد که با ضعف حکومت ، سازندگی نیز انجام نمی گیرد و کشاورزی رو به انحطاط می رود
از میان جوامع کشاورزی بزرگ جهان تنها جوامع آب سالار توانستند کانال های بزرگ آبیاری بسازند جوامع آب سالار ابتدایی با استفاده از همکاری هم می توانستند ساختمان های دفاعی چشم گیری چون ، جاده ها ، کاخها ، پایتخت ها ، مزارع و پرستشگاه ها به وجود بیاورند که به دستور حکومت ساخته می شد . از جمله فعالیت های آب سالارانه :
الف ) تأ سیات تولیدی ( کانال ، آباره ها ، ذخایر آب ، آب بند ها و نهر ها به منظور آبیاری )
ب ) تأ سیات حفاظتی ( کانال های تخلیه آب و آب بند ها برای مهار سیل)
ج ) آباره ها به منظور فراهم کردن آب آشامیدنی
د ) کانال های حمل و نقل
در شهر گیوی نیز شیوه تولید آسیایی بوده است و به دلیل کمبود آب آبیاری باغات این شهر نیز از طریق آب بند بستن و هدایت نهرها از طریق جوی به باغها به آبیاری می پردازند . باغهای هر آب بند بستگی به قرار گرفتن در مسیر باغها و زمین ها دارد . برخی آب بند ها ممکن است در نزدیکی باغها و برخی دورتر قرار گرفته باشند ، معمولاً این بند ها ۲۵ الی ۱۰۰ باغ دارند و بر اساس مساحتی که هر باغ دارد ساعات آبیاری آن تعیین می گردد . برخی باغها که مساحت بیشتری دارند نیاز بیشتر به آب دارند و بیشتر از سه روز آب می خورند و برخی دیگر که مساحت کمتری دارند کمتر از نصف روز آب می خورند . این بندها را معمولاً با توجه به پربارش و کم بارش بودن سال بین ۲۵ تا ۵۰ روز از فصل بهار که بگذرد آماده آبگیری می کنند باغبانان شروع به آب بند بستن می کنند و هنگامی که دو ماه از فصل پاییز بگذرد آب بند را به نهر می زنند .
۱۳ آب بند در شهر گیوی وجود دارد که این آب بند ها هر کدام دارای میراب می باشند که اهالی باغ های همان آب بند شخص قابل اعتماد را از میان خود به میرابی بر می گزینند تا نوبت آبیاری هر باغ را به اطلاع صاحبش برساند تا اختلافی در بین باغبانان به وجود نیاید و حق کسی ضایع نشود . پول میراب ها در هنگام خارج سازی آب بند ها حساب می شود که هر باغ بر اساس مساحت باغش مقدار پولی به میراب می دهد
میراب هر آب بند را اهالی باغهای همان آب بند تعیین می کنند این اهالی دور هم جمع می شود و یک نفر که قابل اعتمادتر است انتخاب می کنند تا به عنوان میراب به نوبت آبیاری باغها رسیدگی کند و هر سال هم دستمزد وی را می پردازند . پول میراب را هر سال ماه دوم پاییز حساب می کنند و مقدار پولی که هر صاحب باغ به میراب می دهد بستگی به هکتار باغ وی دارد که مثلاَ برای هر هکتار ۲۰ هزار تومان به مبراب پرداخت می کنند .
میراب فعلی میراب قبلی نام آب بند ها به ترتیب
ذوالفقار نبی زاده مالک نبی زاده ازناو آرخی
حبیب آهنگری رجبعلی آذین دشتان آرخی
آقا شکور امجدی صالح رضایی عیسی قهرمانی قوشا آرخی
هاشم ولیزادگان مازان اکبری میراب آرخی
بهرام درویشی حجت طاهری خان باغون آرخی
انعام حاجی لو فرضی یگانه گیرده جوا آرخی
کامران یگانه قاسم اکبری ، فتح اله سلیمی تخته آرخی
حبیب عبدلی برات عبدلی کمربندی آرخی
مظاهر حمیدپور رستم سخن ور گشنیجه آرخی
روح اله رستمی یوسف حقیری قارا آغاج آرخی
در بند ازناو مرحوم مختار نبی زاده و بعد از آن مرحوم قهرمان شجاعی و بعد از او میر حمید امجدی و بعد از آن آقا سراج قمری و بعد از آن مرحوم مشهدی محمد غنی زاده و بعد از آن حسین نبی زاده و بعد از آن مرحوم رشید محمدپور و بعد از آن مرحوم حمزه مداحی و بعد از آن مرحوم عبداله شاه وردی و بعد از او دوباره مرحوم حمزه مداحی و بعد از او عدالت محمد پور میراب بوده است .
در قوشا آرخ میر حمید امجدی با سابقه بیش از ۳۶ سال بعد از او مرحوم احمد آهنگری و بعد از او آقا شکور امجدی و بعد از او صالح رضایی ، عیسع قهرمانی ، ناصر طیب و بعد از او فتح اله تربتی به ترتیب میراب بوده اند
دشتان آرخی با میراب های رجبعلی آذین ، احمد و حبیب آهنگری میراب آرخی با میراب های مازان اکبری و هاشم ولیزادگان . خان باغون آرخی با میراب های حجت طاهری ، بهرام درویشی . گیرده جوا آرخی با میراب های فرضی یگانه ، انعام حاجیلو . تخته آرخی با میراب های قاسم اکبری ، فتح اله سلیمی ، کامران یگانه . کمربندی آرخی با میراب های برات و حبیب عبدلی . گشنیجه با میراب های رستم سخن ور و مظاهر حمید پور . قارا آغاج آرخی با میراب های یوسف حقیری ، روح اله رستمی .
آب بند ها یکسان نبوده و بر اساس محیط زمین و باغات و بارش کم و زیاد می شود . اولین بند در این شهر که آب بدان میریزد ازناو بندی می باشد که به ترتیب بعد از آن آب به دشتان آرخی ، قوشا آرخی ، خان باغی آرخی ، گیرده جوا آرخی ، تاختا آرخی ، کمربندی آرخی ، گشنیجه آرخی ، و قارا آغاج آرخی می ریزد . و نام این آب بند ها را بر اساس نام باغ ها و محیط و منطقه گرفته می شود .
آسیاب های آبی تقریبأ از ۴۵ سال پیش وجود داشتند ولی اکنون از بین رفته اند و تعداد آنها ۹ تا بوده است که از جمله ی آن ، کرم درمانی ، اوغورلو درمانی ، پیر جان درمانی ، قوشا درمانی ، ایوب درمانی ، عباس درمانی ، شاه درمانی که مالک این آسیاب های آبی محمد حسین قهرمانی ، حاجی بالا ، حاج خدالی بوده است . این آسیاب ها در فصل پاییز و زمستان معمولأ آب داشتند ولی در فصل تابستان که فصل برداشت بود آب نداشتند و به عقیده ی برخی باغبانان معمولأ همیشه آب داشتند و از جوی” بوئنوره” آب می گرفت و به آسیاب کرم درمانی می ریخت و به نوبت به آسیابهای دیگر می ریخت . در شهر گیوی با توجه به نظریه ها استبداد نداشته و دلیل اصلی آن مردمی بودن اداره ی سیستم آبیاری می باشد و میراب را از میان خود با رأی خود انتخاب می کنند و دولت در آن هیچ دخالتی ندارد .
