۶ – روش تحقیق
مطالعه پیش رو به طبع رویکرد انسان شناسانه آن، به دنبال فهم جزیی نگر، کل نگر(چند بعدی) و زمینه مند از موضوع مورد تحقیق است. معرفی دختران نوجوان که خود گروهی یکدست و با سبک زندگی مشابه نیستند، مستلزم استفاده از روش کیفی است که فرصت کافی برای بازنمایی پیچیدگی ها و چندگونگی ها را برای محقق فراهم کند. همچنین موضوع تحقیق، که به شکل‌گیری هویت جنسی در نوجوانان دختر می‌پردازد، به لحاظ فرهنگی و اجتماعی دارای حساسیت و رازگونگی می‌باشد که نیازمند تعامل نزدیک محقق با محیط تحقیق است. همچنین با توجه به کمبود مطالعات و اطلاعات در این زمینه، اتخاذ رویکرد کیفی کمک موثری به درک همه جانبه و عمیق از پیچیدگی‌های موضوع، زمینه‌های اجتماعی و سبک زندگی گروه‌های مورد مطالعه خواهد کرد(کرسول ۲۰۰۶).
مردم نگاری شیوه ای برای مطالعه یک گروه با فرهنگ مشترک و مستلزم حضور در میدان(جایی که گروه در آن کار و زندگی می کند) و جمع آوری انواع اطلاعات حول موضوع مورد مطالعه است. این فرایند عموما با مشاهده وسیع گروه، مشاهده همراه با مشارکت، مصاحبه با مشارکت کنندگان در تحقیق و استفاده از سایر داده های کمی و کیفی همراه است(همان ۶۸). این روش برای توضیح عقاید، زبان، رفتار و مفاهیمی مانند قدرت، سلطه و مقاومت، مناسب است(همان ۷۰).
برای درک تفاوت های فرهنگی، نیاز به مطالعات اتنوگرافیک داریم و با مطالعات تطبیقی فرهنگ ها با یکدیگر شباهت ها و تفاوت های زندگی افراد بیشتر هویدا می گردد(اسپرادلی ۱۹۸۰). رویکرد و نگرش مردمشناسی در بخش عمده ی تاریخ و اندیشه اش رویکردی تطبیقی و مقایسه ای بوده است. شناخت «خود» به واسطه «دیگری» و شناخت «دیگری» از طریق مقایسه با «خود» و یا با سایر گروه های فرهنگی، فرایندی ناگزیر است که در مطالعات انسان شناختی به طور صریح یا ضمنی مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده از روش تطبیق به معنی مطالعه نظام مند تفاوت ها و شباهت ها با اهداف مختلف از جمله ایجاد همبستگی ها، نشان دادن تغییرات مشترک، علت یابی، سنخ شناسی و تعمیم (سرانا ۱۳۷۳, ۲۳و۵۱)، در مورد فرهنگ انسانی دارای پیچیدگی ها و دشواری های زیادی است. مشکلات و ظرافت های انتخاب مشارکت کنندگان تحقیق و ویژگی ها و فرایندهایی که برای توصیف انتخاب می شوند، در مطالعه تطبیقی بیشتر نمایان می شود. اما تحقیق تطبیقی چه از آغاز با این هدف انجام شده باشد و چه دو یا چند تحقیق بعد از انجام، مورد مقایسه قرار گیرند، ظرفیت زیادی برای کمک به پاسخ به مسائل اجتماعی و علمی دارد(شنگ ۲۰۱۴).
نوشته‌های مرتبط
در مورد تحقیق تطبیقی چالش های اساسی تحقیق مربوط به تعریف مورد مطالعه و ابعاد آن از یک سو و مواجهه با مساله ارتباطات روزافزون بین فرهنگ هاست که به تبادلات و تشابهات فرهنگی منجر می شود. برای تعریف و تحدید موضوع مورد مطالعه بهتر است روی میدان های اجتماعی تمرکز کنیم که نقطه کانونی موضوع مورد تحقیق باشند و در مورد ابعاد موضوع تعاریف و دسته بندی هایی را مد نظر قرار دهیم که هم در میدان معنادار و هم قابل مقایسه باشند. اما تبادلات و تشابهات فرهنگی که ناگزیر در جریان سریع جهانی شدن اتفاق می افتند، امکانی برای یافتن فرهنگ های کاملا متمایز باقی نمی گذارد. گرچه فرهنگ های کاملا متمایز نیز اگر قابل دسترس باشند، در بسیاری از موارد به دلیل فاصله زیاد فرهنگی از یکدیگر قابل مقایسه نیستند. بنابراین راه حل می تواند تشخیص دقیق تشابهات دو جامعه مورد مقایسه و تشریح علت تشابه باشد. شبکه ها، زمینه ها و هم متغیرها می توانند از علل تشابه در دو جامعه به شمار آیند(همان).
در این تحقیق، رابطه فضاهای شهری با هویت جنسی در دو میدان کاوش می‌شود. علت انتخاب دو میدان، به هدف اصلی تحقیق ارتباط می‌یابد. برای قابل درک تر شدن کیفیت تاثیرگذاری فضاهای شهری بر هویت جنسی، نیازمند واکاوی هویت جنسی در دو گروه با فضاهای شهری متفاوت هستیم. بنابر این محور تمایز این دو گروه تفاوت در فضاهای شهری است. فضاهای خصوصی از جمله خانه که تمایز فضایی و نقش در آن توسط خانواده صورت می‌گیرد و فضاهای نیمه خصوصی که به شیوه ارتباط‌گیری خانواده با بیرون وابسته است، تا حد زیادی در دو گروه متفاوت هستند و در مورد فضاهای عمومی مانند فضاهای آموزش و کاری، از آنجا که تحت تاثیر سیاست‌های فرهنگی کلان و خارج از اختیارات خانواده هستند، امکان تفاوت‌های کمتری وجود دارد. بدین ترتیب تجارب زیسته در فضاهای متفاوت کمک می‌کند، تاثیر فضا بر هویت با وضوح بیشتری قابل شناسایی و توصیف باشد. به طور کلی از تحقیقات کیفی انتظار نمی رود که قابلیت تعمیم داشته باشند و این موضوع در مقایسه بین دو میدان مساله را پیچیده تر می کند. در مطالعه هر یک از دو میدان، تحلیل عناصر و مفاهیم به طور مجزا و همانند دو تحقیق موردی منفک و موازی صورت می گیرد و تفاوت ها، شباهت ها و تقاطع ها بر اساس تحلیل کیفی شرایط در هر یک استنباط و تشریح می شوند.
میدان اول یک گروه فرهنگی در شهر قم است که بیشترین تفکیک فضایی بر اساس جنسیت در فضای خصوصی و عمومی در زندگی روزمره را مورد توجه قرار می‌دهد. میدان دوم، یک گروه فرهنگی در شهر کرج که در حوزه خصوصی و تا حدی که قوانین و هنجارهای شهری ممکن می‌سازد، در سایر فضاهای شهری از تفکیک‌های فضایی بر اساس جنسیت فاصله گرفته‌اند. محقق در هر دو میدان در طول دو سال تحقیق و پیش از آن حضور مستمر داشته و در مجموع با ۴۰ نفر گفتگو و مصاحبه حضوری و مجازی کرده است.
این مطلب دنباله دار، پایان نامه دکترای نویسنده در رشته انسان شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران است که روزهای چهارشنبه هر هفته منتشر خواهد شد.