فاجعه کرونا؛ فریادِ بیداری ما!

نویسنده: دَنی دُرلینگ [۱] برگردان مجتبی لرزنگنه

رشد جهانی درحال حاضر کاهش یافته است اما برای نجات زمین از فجایع طبیعی کافی نیست. اگر به همین صورت پیش برود، خوشنودی از خود شوک زده مان خواهد کرد.

برای مدتی این همه گیری تقریبن تمام توجه مان را به خود معطوف خواهد کرد. این تراژدی در قسمت های مختلف جهان به انحا متفاوتی اتفاق خواهد افتاد؛ جهان فقرا بیشتر از ثروتمندان رنج خواهد برد. ما این امر را به مثابه نقطه عطفی بالقوه، اعلان خطر و نشانه¬ای مبنی بر اینکه بایستی بیشتر مراقب می بودیم و بهتر آماده شده بودیم، فهم خواهیم کرد. پیشرفت های بشر پیش از آغازِ این همه¬گیری در حال کُند شدن بود با اینحال دنیای ما برای مدتها پس از پایان این همه-گیری به رکود خویش ادامه خواهد داد.

منظورم کاهش سرعت به هر روشی است که اهمیت دارد. از آنجاکه این رکود فی نفسه آهسته بود ما به سختی متوجه آن شده بودیم. در واقع، مردمان بسیاری در این تصور بودند که ما هنوز با شتاب پیش می رویم.

برای نسل های قدیمی همه چیز خیلی سریع تغییر کرده بود، اما در واقع این سرعت سریع سالها پیش به پایان رسید. اینکه بدان موضوع بازگشت نماییم امری عادی نیست بلکه حالتِ عادی گونِ رشد اقتصادی یک توهم است.

یک قرن پیش سرعت تغییر سریعتر از امروز بود و مجددن فزونی خواهد یافت. در طول همه گیری جهانی آنفولانزای اسپانیایی در سالهای ۱۹-۱۹۱۸ انتشار کربن تا ۱۴ درصد کاهش یافته بود. تولید و مصرف صنعتی کاهش چشمگیری داشت. سپس تر، درست یک سال بعد (۱۹۲۰) که بیشتر بیماران بهبود یافته بودند میزان تولید و آلودگی تا ۱۶ درصد افزایش یافت. در آن روزها در حال صعود بودیم و شاهد رشد شتابان جمعیت در سراسر جهان. در آن دوران همه-گیری نمی توانست ما را برای مدت طولانی در رکود نگه دارد.

در سال ۱۹۱۸ آنفلوانزا نسبت به جنگ جهانی اول تأثیر به مراتب بیشتری در روندهای جهانی صنعت، تولید و مصرف داشت، جنگی که تقریبن تمامن در اروپا بود. سده گذشته همه گیری آنفولانزایِ جهانی موجب کشته شدن میلیونها نفر شد که هیچکس با اطمینان از تعداد کشته شدگان خبر ندارد. علی رغم این واقعیت زمانی که امروز به روندهای اقتصادی و جمعیت¬شناختی گذشته فکر می¬کنیم آن همه¬گیری بزرگ به مثابه تصویری کوچک همراه با نتایج طولانی مدت ناچیزی پدیدار می شود.

طی دویست سال گذشته میزان جمعیت جهان بارها افزایش دوبرابری را تجربه کرده است؛ از یک میلیارد نفر کمی قبل از ۱۸۲۰ به ۲ میلیارد نفر در سال ۱۹۲۶ افزوده شد و این میزان به ۴ میلیارد نفر در سال ۱۹۷۴ رسید. جمعیت جهان در سال ۲۰۲۳ به ۸ میلیارد نفر خواهد رسید. اما این افزایش به نحوی وخامت بار رو به سوی کنُد شدن دارد. [۲] همانطور که می نویسم میزان جمعیت در حال افزایش به میزان ۸۰ میلیون نفر در هر سال است. در سال آینده این رقم ۷۹ میلیون نفر خواهد بود و سال بعدتر ۷۸ میلیون نفر. ما هنوز به مثابه گونه¬ای در حال رشدیم اما با این وصف که این رشد بیش از پنجاه سال قبل در حال کُند شدن بوده است.

در حال حاضر حتا نمی دانیم که همه گیری کنونی چه تأثیری بر جمعیت شناختی جهانی خواهد گذارد. اما در واقع بیشتر احتمال دارد که جمعیت آینده را افزایش دهد تا از میزان آن بکاهد. اگر اقدامات دولت ها یا دست کم اکثر دولت ها موجب شود مردم احساس ناایمنی بیشتری از منظر اقتصادی و اجتماعی داشته باشند، این امر ممکن است باعث افزایش فرزندان قشر جوان در آینده نزدیک گردد و پَندِمیک بر خلاف انتظار بتدریج بر جمعیت کلی آینده خواهد افزود.

افت چشمگیر غلظت دی اکسید نیتروژن در چین بین ۱ ژانویه و ۲۵ فوریه مربوط به قرنطینه کرونا ویروس است؛ سال نو چینی و رکود اقتصادی سراسری. عکس: Nasa / EPA

مسائل امنیتی اهمیت دارند. در مواقع عادی این نکته باید مورد توجه قرار گیرد چراکه بیشتر خوانندگان روزنامه‌ها در کشورهای ثروتمند نمی‌دانند که شبکه امنیتی برای بیشتر مردم جهان چقدر مخاطره‌آمیز است. درحالیکه امروز آنها همان احساسی را که مردم کشورهای فقیرتر دارند، تجربه می کنند. اینچنین ناامنی نقش پررنگی در ازدیاد جمعیت انسانی در بیش از دو سده گذشته ایفا کرده است. با ارزش تر است به گذشته نگاهی بیفکنیم تا به آینده.

در سال ۱۸۵۹ چارلز داروین پیرامون ” افزایش شگفت آور موارد ثبت شده متعدد از حیوانات مختلف در حالتی از طبیعت هنگامی که شرایط در دو یا سه فصل آینده مطلوب آن‌ها بوده‌است ” مطالبی به رشته تحریر درآورد. داروین نمونه های مشتمل بر نهال های بسیار کوچک تا فیل های غول پیکر را مورد بررسی قرار داد. او معتقد بود موارد بسیار نادر در طبیعت به هنگامه رشدِ جمعیتِ نمایی در یک گونه رخ می دهد. وی راهی برای فهم آن در اختیار نداشت، اما در حال نوشتن بود، درست همان طور که گونه‌های خودش فصول مناسبی داشتند.

کلمه “رکود” برای اولین بار در دهه ۱۸۹۰ به کار رفت و بدان معنا بود که به آهستگی (کُندی) به جلو پیش برود. نظام های اعتقادی کنونی ما اعم از اقتصادی، سیاسی و جامعه¬شناختی همگی برساختی از مفروضات تغییرِ سریعِ تکنولوژیکالِ آینده و رشد دائمی¬اند. با اینحال از دهه ۱۹۳۰ تغییر تکنولوژیکال رو به سوی آهستگی داشته و نرخ رشد اقتصادی دهه های پس از ۱۹۵۰ کاهش یافته است. بطور مشابه رشد جمعیت تا قبل از دهه ۱۹۷۰ نیز کُند شده است و دست-کم از دهه ۱۹۹۰ ما مجددن همانند والدین¬مان رفتار کرده ایم. تا سالهای ۲۰۱۰ ما (دست¬کم در دنیای ثروتمندان) دیگر شاهد این امر که هر نسل بهتر از نسل پیشین است نبودیم.

رکود عمومی که از رهگذرِ آن زندگی می کنیم سودمند می باشد و شناخت این امر مستلزم تغییر دیدگاه اساسی ما پیرامون تغییر، ابداع و کشف به مثابه فوایدی ناب است. ما باید انقلاب های بی پایان تکنولوژیکال را متوقف سازیم. و با این پیش فرض که وقوع رکود محتمل نیست ادامه دهیم که چه اشتباهاتی مرتکب خواهیم شد اگر جهش ها و تغییرات عظیم نوین به ما بسیار نزدیک شوند.

زمان آن فرا رسیده تا به درستی بیاندیشیم که چه خواهد شد اگر همه چیز به مانند امروز باقی بماند در حالیکه نرخ تغییر بسادگی کاهش می یابد.
دورانی در حال پایان است و این امر سالها قبل از وقوع پَندِمیک محرز بود. شتاب بزرگی که در نسل جدید بوجود آمده فرهنگی را پدید آورده که در آن در حال زیستنیم. این مساله توقع کنونی ما را برای نوع خاصی از پیشرفت ایجاد کرده است. منظورم از “ما” اکثریت افراد کهنسالی است که بر روی کره زمین زندگی می کنند، آنهایی که بیشتر بخش های سلامت، مسکن و محل کار خود را می بینند و کسانی که پسرفت فقر مطلق و نسبی را دیده بودند؛ اما اکنون حس می کنند که نسل فرزندانشان بهتر از خودشان نخواهند بود و به سبب رکود احساس نومیدی می کنند.

بدیلِ آهستگی به طرز غیرقابل باوری نامساعد است. اگر سرعت مان را کاهش ندهیم، هیچ راه گریزی از فاجعه بدتر از یک پَندِمیک نیست. ما سیاره ای را که در آن زیست می¬کنیم نابود خواهیم کرد. کاهش سرعت به این معنی است که ما نباید از سناریوی کابوس وار قحطی جهانی که در انتهای کتاب پُل [۳] و اَن اِرلیچ [۴] در سال ۱۹۶۸ به نام “بمب جمعیت” به تصویر کشیده شده است بترسیم. در این کتاب آنها نتیجه می گیرند که باید مردم هند گرسنه بمانند: “تحت لوای سیستم تریاژ[۵] [که توسط نویسندگان پیشنهاد شده] هند دیگر نباید غذا دریافت کند”. از این قبیل نتیجه گیری های سبعانه در گذشته های اخیر متداول بود. تصاویر سرعت و شتاب خارج از کنترل امری عادی شد. این امر دقیقن پنجاه سال قبل در اوج شتاب جمعیت بشر بود.
اگرچه اکنون زمان آن نیست تا این گزاره را متذکر شویم که تکرار و شدت فاجعه توامان در حال کاهش اند. تاثیر قحطی بزرگ چین در سال ۶۱- ۱۹۵۸ نسبت به قحطی های وحشتناک اولیه هند یا قحطی شرق آفریقا در دهه ۱۹۸۰ به مراتب بدتر بود. اما هنوز پَندِمیک آنفولانزا دهه ۴۰ پیش از آن قحطی، از این منظر که میلیون ها کشته داد وخامت بارتر بود.

امروزه تقریبن هرچیزی با سرعت کمتری در حال افزایش است. قبل از همه گیری ۲۰۲۰ ، چهار استثناء مهم عبارت بودند از: فارغ التحصیلان دانشگاهی ثبت شده سراسر جهان، مصرف کالاها، آلودگی کربن و پروازهای هوایی. همه آنها به دلیل پَندِمیک ناگهانی کاهش یافته اند. پیش از ژانویه ۲۰۲۰ همه آنها به نحوی تصاعدی و غیرقابل کنترل در حال افزایش بودند. امروز حتا این امکان وجود دارد که دمای جهان در سال ۲۰۲۰ به شکلی که در سال ۲۰۱۹ افزایش یافت به مثابه واکنشی به کاهش آلودگی، بالا نرود.

خارج از دوره های کوتاه مدت زمان جنگ و پَندِمیک، نرخ جهانی رشد جمعیت از سال ۱۹۰۱ هر ساله تنها یک درصد فراتر رفته است. با این حال طبق آخرین برآوردهای سازمان ملل که در ژوئن ۲۰۱۹ منتشر شد، این میزان قطعن تا سال ۲۰۲۳ از این سطح سقوط خواهد کرد. سپس تر به سرعت رشد سالانه در حدود سال ۲۰۲۷ افتی به میزان ۰.۹ درصد خواهد داشت. همه چیز از پیش در حال آهسته شدن بود. با پایان یافتن این بحران نیز کماکان در حال آهستگی خواهد بود. اما صدای به هم کوفته شدن ترمز قطاری که با آن سفر می کردیم شاید دست‌کم ما را از گیجی مان بیدار کند.

کودکی در سال ۱۹۴۶ در دوران قحطی چینی که آخرین بار از ۶۱- ۱۹۵۸ به طول انجامید. عکس: جورج سیلک / تصاویر زمان و زندگی / گِتی ایمیج

این متن برگردان مقاله ای است به آدرس زیر:

https://www.theguardian.com/books/2020/mar/31/coronavirus-is-a-tragedy-but-it-could-be-the-wake-up-call-we-need

[۱] Danny Dorling؛ نویسنده کتاب رکود: پایانِ شتابِ بزرگ – و چرا برای سیاره، اقتصاد و زندگی ما خوب است.
[۲] دَرِل برِیکِ و جان ایبِتسِن در کتاب خود با نام سیاره خالی: شوک زوال جمعیت جهان؛ که در سال ۲۰۱۹ انتشار یافته است بیان می کنند که تغییر در نرخ باروری موجب می شود تا چشم اندازهای دیستوپیایی و آینده نگاری های سازمان ملل در بابِ آینده پر ازدحام سیاره زمین به چالش کشیده شود. در این¬باره نظراتی گسترش یافته که بر اشتباهات مطالعات سازمان ملل صحه می گذارد. به نحوی که جمعیت جهان تا سال ۲۱۰۰ به ۱۱ میلیارد نفر نخواهد رسید. در عوض جمعیت انسانی کره زمین چیزی در حدود ۹-۸ میلیارد نفر تا اواسط قرن حاضر خواهدافزودن نوشته بود و پس از آن روبه افول خواهد گذارد. مترجم
[۳] Paul
[۴] Anne Ehrlich
[۵] Triage : پروسه ای است در بابِ اولویت بندی بیماران برای درمان؛ عمدتن در مواقع بحران همچون فجایع طبیعی و مصنوع صورت می پذیرد. مترجم