شکلک های اینترنتی: واژه و همزادش

رافائل آنتوون برگردان آریا نوری

امروزه ما از شکلک ها به میزان زیادی در پیامک ها و پست های الکترونیکی خود بهره می بریم. این استفاده که در ظاهر ممکن است بیش از اندازه به نظر برسد ، برای ما امکان بیان ناگفته هایمان را ممکن می سازد…

امروزه ما از شکلک ها (۱) به میزان زیادی در پیامک ها و پست های الکترونیکی خود بهره می بریم. این استفاده که در ظاهر ممکن است بیش از اندازه به نظر برسد ، برای ما امکان بیان ناگفته هایمان را ممکن می سازد.

استفاده از شکلک ها ، امروزه بیش از آنکه یک تنها استفاده ای ساده باشد ، به یک رسم بدل گشته است. از زمانی که دو شخصی که شناخت کمی هم نسبت به هم دارند ، به رد و بدل کردن پیامک می پردازند ، نوشته هایشان مملو از گروه های نحوی یا عبارت هایی (۲) می شود که در آن ها شکلک هایی به کار برده می شود که به طور تحت اللفظی (۳) نشان دهنده ی احساسات ، هیجانات و شرایط روحی ای هستند که معنیشان تنها با چرخش نود درجه ای ذهن به سمت چپ میسر می شود.

چه خوشحال باشید J ، سرگشته باشید :S ، بیمار باشید :~( ، خیلی خوشحال باشید J) ، ناراحت باشید L ، مبحوت باشید :-O ، احساس غرور کنید 😛 ، احساس شیطنت بکنید 😉 ، نسبت به چیزی احساس تحسین داشته باشد ۸۰ ، عصبانی شده باشید K ، احساس اطمینان داشته باشید :} و یا کاملا احساس بی تفاوتی نسبت به مساله ای داشته باشید :۰ ، دیگر تقریبا همه ی افراد در پیام های خود ، برای ابراز این گونه احساسات از این علامت ها در آخر جمله هایش استفاده می کنند ، در وهله ی اول به علت راحتی استفاده از آن ها و در وهله ی دوم اینکه می توانند در بر دارنده ی معانی بسیاری باشند. من برای اشاره به این نمادها ، از عنوان اموتیکون بهره می برم ، شکلک ها نماد های بسیار بیشتری از آنچه که من برای مثال ذکر کرده ام را در بر می گیرند.

حضور گسترده ی شکلک ها در زبان به واسطه ی پوچی آن هاست. شکلک ها بیش از آنکه در بر دارنده ی توضیح باشند ، بر گفته ای صحه بگذارند و یا دلیل و منطقی را به سخن اضافه کنند ، سخنی که قبل از استفاده از آن ها ادا شده است را بازتاب می دهند (البته در مواردی هم به طور کل جای سخن را می گیرند). شکلک ها اغلب می توانند برای ادای تاکید بیشتر به نحوی متفاوت ، به جای عباراتی که برای تاکید بر جمله ی قبلی در جمله نگارده می شوند، به کار برده شوند. دیگر حتی فکر این مساله هم دور از ذهن به نظر می رسد که کسی در پیامی بگوید من خوشحال یا ناراحت هستم و در آخر جمله اش از علامت های J یا L استفاده نکند.

شاید این مساله به این علت باشد که مشکلی که قابل دیده شدن نیست ، خیلی سریع با ظن صادق نبودن گوینده مواجه می شود و به همین سبب ، همانطور که در حین سخن گفتن ما از ژست های متناسب با سخن خود بهره می بریم ، در آخر نوشته هایمان هم از شکلک ها استفاده می کنیم : خوشحالیمان باید همراه با خنده باشد و ناراحتی بدون علامت اشکهایی که به دنبال آن بیاید اصلا معنا ندارد . . . چیزی درباره ی خود گفتن ، اگر همراه با ژست و یا شکلک ها نباشد ، ممکن است به نوعی دوگانگی در ذهن مخاطب برسد. شدت بخشیدن به سخن با به کار گیری ژست های فراوان ، درست مثل استفاده از شکلک ها در پیامک، برامده از الزامی ضمنیست (۴) : الزام به شباهت به آنچه که درمورد خودمان به مخاطبمان می گوییم. شکلک ها در اصل نشانه ای بر صداقت شخص هستند. استفاده ی مرتب از آن ها اصلا امر بیهوده ای نیست و هدف آن از بین کامل هر گونه سوء تفاهم و سوء برداشت است. در اصل هدف از به کار بردن آن ها این است که مخاطب ، اصل منظور ما را برداشت کند. (۵) استفاده از شکلک ها ، از بین بردن هر گونه واسطه بین آن چیزیست که ما به مخاطبمان می گوییم و هر چیزی که وی برداشت می کند. به همین علت است که اغلب شکلک ها در آخر عبارات به کار برده نمی شوند ، نویسنده با استفاده از آن ها در نظر دارد تا درست در لحظه ی نگارش جمله ، احساس خود را به تصویر بکشد و نه در پایان آن.

در واقع ، تمامی صورتک هایی که من از آن ها با عنوان اموتیکون یاد کرده ام ، زمانی در یک نوشته ایفای نقش می کنند که به واسطه ی شوق فراوان ، غضب و یا میل به خوب فهمیده شدن ، احساسات شخص به نوعی تغییر شکل می دهد : خشم به غضب تبدیل می شود ، شوخی به صورت چشمک نمایش داده می شود و غم و ناراحتی به همراه عینکی سیاه می آید. در دنیای سیاه و سفید شکلک ها ، هیچ چیز حقیقتا درست نیست ، اما حداقل آشکار و واضح است.

بر خلاف حروف تصویری (۶) ، شکل نگاری یا کالیگرام (۷) هایی هستند که برای نگارششان تنها به کارگیری ۲ یا ۳ نشانه کافیست. آیا باید این جایگزینی معنا به وسیله ی نگاره (۸) و یا پیروی تحت اللفی (۹) از نشانه که استفاده ی آن را تنها به شکلش محدود می کند را نوعی پسروی (۱۰) زبانی قلمداد کرد؟ هیچ چیز دیگر مشخص نیست چرا که این بازگشت زبان به سمت ترسیم به صورت متناقض از ظرفیت انسان در تالیف یا سنتز (۱۱) نشئت می گیرد ، یعنی توانایی او در تبدیل کردن یک نشانه به معنا و به این ترتیب شناسایی یک صورت در مجموعه ای از نقطه ها و ویرگول ها.

معنا شناسی (۱۲) نشانه ها الزاما دوحنبه ایست (۱۳) : نشانه ها که احساسات را به صورت کاملا ساده جلوه می دهند ( چرا که پیچیدگی احساسات را به نشانه ای ساده محدود می کنند) ، در جهتی وارونه ، عمومیت (۱۴) و صنعت انکار (۱۵) زبان را به انگاره هایی ساده و تک بعدی تبدیل می کنند.

شکلک ها شخص را از صحبت کردن معاف می کند یا به او امکان بیان کردن می دهد؟ استفاده از شکلک ها را باید پیروزی در بیان حقایق آشکار (۱۶) دانست و یا شکست در ادای تفاوت ها جزئی (۱۷) ؟ این مساله هنوز هم مشخص نشده است: یک اموتیکون در عین حال هم آنقدر طریف (۱۸) است که نمی توان آن را با نمادهایی ساده بیان کرد و هم آنقدر ساده است که نیازی به ادای آن با توسل جستن به لغات نیست. شکلک ها در عین حال توضیح دهنده و کاهش دهنده ی معنی هستند ، در هر دو عرصه ایفای نقش می کنند و به ما امکان پی بردن به این مساله را می دهند که زمانی که یک هوش (۱۹) به وسیله ی تصاویر فکر می کند، سادگی (۲۰) الزاما ساده انگاری (۲۱) نیست.

Emoticon , Smily Face
Syntagme
Littéralement
Tacite
Ne pas lire entre les lignes
Hiéroglyphe
Calligramme
Esquisse
Littéralisme
Involution
Capacité de synthèse
Sémantique
Ambivalent
Généralité
Palinodie
L’évidence
Nuance
Subtile
Intelligeance
Simplicité
Simplification

نویسنده : رافائل آنتوون ( Raphael Enthoven) ، فیلسوف و نویسنده

منبع : مجله ی فلسفه ی فرانسه ، شماره ی ۸۴ ، ماه نوامبر سال ۲۰۱۴