شهر ها در فرایند جهانی شدن

گزارش جهانی سکونتگاههای انسانی / مرکز سکونتگاه انسانی سازمان ملل (۱۳۸۸)،«شهر ها در فرایند جهانی شدن» ،پورخردمند،رضا،مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران،تهران.

مشخصات ظاهری کتاب:۵۹۵ صفحه،جدول های آماری ، غیر مصور

با توجه به اهمیت فزاینده جهانی شدن در جهان معاصر و تأثیر عمیق آن بر شهرها ،ترجمه و چاپ کتاب «شهرها در فرآیند جهانی شدن»صورت گرفت و این کتاب در قالب گزارش جهانی سازمان ملل متحد در باب سکونتگاه های انسانی در سال ۲۰۰۱ انتشار یافته است.شاکله اصلی این کتاب از دو موضوع راهبردی کلیدی«سرپناه مناسب برای همه»و «توسعه¬ی سکونتگاه های پایدار انسانی در دنیای در حال جهانی شدن» تشکیل شده است.کتاب حاضر پیامدهای مثبت جهانی شدن، مانند «گسترش آسان دانش،تبادل فزاینده¬ی دانش،عرضه¬ی راحت معیارهای حکومت مردم سالارانه،عدالت محیطی و حقوق بشر،تجربه،آموزه ها و کارکردهای میان شهرها و آگاهی روزافزون شهروندان و مدیران شهری در مورد ظرفیت های تحصیل برابر » را تبیین می کند. به عبارت دیگر،این کتاب ، اهمیت سکونتگاه ها در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی در دنیای در حال جهانی شدن را منعکس می کند و بر راهبردهای کلیدی پیشبرد و تسهیل فرایند اجرایی کردن منشور «زیست بوم» سازمان مل به عنوان سند و برنامه ی «سیاست اصلی اجرا» که در جریان نشست دوم زیست بوم به امضای ۱۷۱ کشور عضو رسید، تمرکز می نماید.

این کتاب در شش بخش ، مشتمل بر ۱۷ فصل ، تدوین گردیده که در ابتدا، «مسائل مهم و پیامدهای اصلی» این کتاب به طور خلاصه مرور شده است. در ادامه ،«سرآغاز»و «سخن آخر» قسمت های آغازین و انتهایی کتاب را تشکیل می دهند.مطالعه¬ی این دو قسمت که مقوله های با اهمیت را به صورت موجز مطرح می سازد،می تواند خواننده را با آنچه که این کتاب در شش بخش عنوان نموده آشنا کند.

شیوه ارائه مطالب به گونه ای طرح ریزی شده که در هر فصل موضوعات ارئه شده با استناد بر مراجع گوناگون مطرح گردیده است. در پایان هر فصل ،قسمتی با عنوان «پی نوشت»آورده شده است که طی آن ،علاوه بر ارجاع مطلب به مراجع اصلی ،توضیحات تکمیل کننده موضوع نیز ارئه شده است.برای این منظور تمام مراجع مورد استفاده ،در آخر کتاب فهرست شده اند.
شایان ذکر است در خصوص برخی قسمت های کتاب،به منظور جهت دهی اولیه به موضوع،مقالاتی توسط تعدادی نویسنده به رشته تحریر در آمده است.این گونه مقالات ،شالوده قسمت مربوطه را در کتاب تشکیل داده است و در آخر کتاب تحت عنوان «پیش مقالات »فهرست شده اند . بخش پایانی هم به ارائه جدول های آماری اختصاص داده شده است.در این بخش، اطلاعات خانوارها و شاخص های جمعیتی ،شاخص های مسکن و زیر ساخت و شاخص های مکانی (محیطی)،اقتصادی و اجتماعی در سطح کشور و شهر مطرح گردیده اند.
به تصویر کشیدن شرایط و روند توسعه در سکونتگاه های انسانی ،یکی از فعالیت های بس دشوار در مجموعه کتاب های «گزارش جهانی»به شمار می رود.کتاب مذکور به سکونت پذیری سکونتگاه های انسانی و نیز چشم اندازهای توسعه آنها در جریان جهانی شدن می پردازد.این کتاب بر کمک های مهمی که فقرا می توانند در بهبود اوضاع خویش بنمایند،تأکید می کند. با این حال باید اذعان نمود که کمبود منابع ،نبود سازمانی کافی وفساد دیر پای ماندگار،از جمله عوامل مهمی هستند که توانایی حکومت ها در حل مسائل را شدیداً محدود می¬نماید. بخش های پنجم و ششم این کتاب نشان می دهد با وجود این محدودیت ها ،شکل گیری چارچوب ها و راهبردهای مناسب برای همکاری میان حکومت ها ،جامعه مدنی و بخش خصوصی بسیار حیاتی است.
مسئله ای که در این کتاب توجه ویژه به آن شده عبارت است از :درک بهتر از سیاست های حمایت از فقرا و کمک به پرورش و توسعه توان های انسانی شناخته نشدۀ آنها، که برای کل جامعه نافع می باشد . حال پرسش این است که نوید بخش ترین راهبردها کدامند؟پرسش مذکور در این کتاب در چارچوب جهانی شدن بررسی می شود . ابتدا شواهد مربوط به اینکه جهانی شدن منافع ارزشمندی را به ارمغان آورده ولی این منافع به صورت یکسان توزیع نشده مطرح می گردد.مطالب کتاب به این نکته تأکید دارد که توزیع نابرابر منافع تصادفی نبوده بلکه حاصل منطق حاکمی است که هم اکنون فرایندهای جهانی شدن را پیش می برد.کتاب حاضر این بحث را مطرح می کند که جهانی شدن باید در کنار رشد اقتصادی به اهدداف دیگری نیز بپردازد ، به خصوص زمانی که منافع رشد اقتصادی تا حد زیادی بیش از بقیه باشد . اهداف دیگر از خط مشی های اصولی مشتق می گردد که زاییده «طرح های اقدام» است که در دهه۱۹۹۰،در همایش های سازمان ملل تنظیم شده و در فصل سوم مطرح می شود. در این اهداف تدارک نیازهای اولیه کمتر بر توانایی پرداخت و بیشتر بر حقوق بشر استوار گردیده است. اولین و مهم ترین نکته آن است که این اهداف بر عدالت اجتماعی تأکید داشته و از تقویت توسعه پایدار حمایت می نماید.

در این کتاب بیان می شود که سکونت پذیری شهری به سودمندی و تأثیر گذاری اقداماتی وابسته است که به منظور محافظت جمعیت شهری از محرومیت ،بیکاری،بی خانمانی ، بی سوادی ، بی عدالتی و از هم پاشیدگی اجتماعی و همچنین از جرم و خشونت اتخاذ می شوند. سکونت پذیری سکونتگاههای انسانی وابستگی شدیدی به وضعیت مسکن دارد . در نهایت ، این کتاب جهانی شدن را فرآیندی با پیامدهای مثبت و منفی معرفی می کند.
فهرست مطالب این کتاب:
مسائل و پیام های اصلی
سرآغاز:سکونتگاههای انسانی در فرایند جهانی شدن
بخش اول
توسعه:تغییرات و چالش ها
فصل اول _ تفاوت های توسعه در سکونتگاههای انسانی
فصل دوم- اثرات جهانی شدن بر شهرها
فصل سوم -تدوین خط مشی های اصولی سیاست گذاری
بخش دوم
رویکردهای نو پدید سیاست و حکمرانی شهری
فصل چهارم- تغییر شرلیط و دستور عمل های حکمرانی شهری
فصل پنجم- خط مشی های شهر جهانی :مطالبه حقوق فضاهای شهری
بخش سوم
تغییرات اخیر در نظام تأمین مالی و عرضه سر پناه
فصل ششم -کشورهای در حال توسعه
فصل هفتم -کشورهای با اقتصاد در حال گذار
فصل هشتم- کشورهای صنعتی

بخش چهارم
پیشرفت های به وقوع پیوسته در زیرساخت و محیط زیست شهری
فصل نهم – سلامت شهری در کشورهای در حال توسعه
فصل دهم -ارزیابی محیط شهری : سامانه آبرسانی و خدمات بهداشتی
فصل یازدهم- پیامدهای روند اخیر جهانی شدن بر حمل و نقل شهری
فصل دوازدهم -تقاضا و مصرف انرژی
فصل سیزدهم- تمرکززدایی و ظرفیت مدیریت زیر ساخت شهری
بخش پنجم
تضمین چشم انداز توسعه
فصل چهاردهم- ظرفیت سازی
فصل پانزدهم- تقویت بازسازی سکونتگاههای انسانی پس از وقوع بلایا و حوادث غیر مترقبه
بخش ششم
ساخت آینده ای مشترک
فصل شانزدهم- سرپناه مناسب برای همه: کانون توجه راهبردی
فصل هفدهم- توسعه پایدارسکونتگاههای انسانی:کانون توجه راهبردی
سخن آخر:سکونت پذیری شهرها در فرآیند جهانی شدن
بخش هفتم
پیوست آماری
اطلاعات در سطح کشور
اطلاعات در سطح شهر