سفرنامه جنوب هند (۹)

تصویر: بخشی از معبد باستانی هزار راما منطقه باستانی هامپی

عکس‌ها از نسیم کمپانی ۲۰۱۷

یک روحانی هندو که به او پوجاری Pujari  گفته می شود و به معنی کسی است که مراسم  عبادی پوجا Puja  را به جا می آورد در حال چرخاندن آتش به دور معبد و اجرای مراسم عبادت صبحگاهی یعنی پوجا Puja  بود  با چشمهای بسته اوراد و اذکاری به زبان سانسکریت می خواند این پوجا در تقدیس خدا یا الهه ای انجام می شود هم چنین آتش در مراسم پوجا نماد آگنی Agni  خدای آتش در هندویسم می باشد ,میمون های شیطان نیز در حال جست و خیز کردن  از این درخت به آن درخت بودند  روبروی مسافرخانه دشت وسیعی قرار داشت و پشت آن کوه های عظیمی خودنمایی می کرد ,در کل منظره بدیعی بود ولی باید عجله می کردم و به تور هامپی گردی  خود می رسیدم از راجیو یک موتور کرایه کردم و سوار شدم از آنجا که قبلا تجربه موتور سواری در هند و کشورهای دیگر را داشتم می دانستم مشکلی پیش نخواهد آمد ولی نمی توانستم از دیدن این مناظر زیبا دست بردارم  به کوه های بلند و صخره ای روبرویم نگاه کردم که در خود عظمتی وصف ناپذیر پنهان کرده بودند باید به یک نکته اشاره کنم که کلا سفر در کوهستان یا مناطق کوهستانی را دوست ندارم و مناطق ساحلی کنار دریا را ترجیح می دهم و منطقه هامپی کوهستانی و صخره ای است اما چیزهایی را در خود جای داده که منبع گرانقیمتی برای تحقیق و بررسی درباره ساختار اجتماعی و فرهنگی هند باستان می باشد بالاخره راه افتادم و از همان راه دیروزی به سمت رودخانه راهی شدم مناظر زیبا دوباره یکی پس از دیگری جلوی چشمم نمایان شدند

مسیر دهکده سناپور به منطقه باستانی هامپی

 بالاخره پس از پیمودن حدود یک ربع به نزدیک رودخانه رسیدم پیاده شدم و موتور را پارک کردم.

بخشی از معبد باستانی هزار راما منطقه باستانی هامپی

 با عجله به سمت جاده خاکی روان شدم ساعت هشت بود طبق معمول از همان راه خشک قبلی گذشته از کنار رودخانه رد شدم و خود را به بالای پله ها رساندم به چند گردشگر برخوردم  که راهی معبد اصلی بودند فهمیدم که آن ها هم در تور با من خواهند بود همه از کشورهای مختلف کره خاکی به این منطقه آمده بودند تا از نزدیک زیبایی ها هامپی را ببینند به در جلویی معبد رسیدیم راجو منتظر ما بود کم کم همقطاران به ما می پیوستند فکر می کردم عده کمی همراه ما باشند ولی تا ساعت نه حدود چهل نفر شده بودیم دوچرخه ها کنار معبد پارک شده و راجو مانند فرمانده ای بزرگ فرمان  سوار شدن داد  ما هم اطاعت کرده سوار شدیم و ارتش دوچرخه سواران به دنبال او حرکت کرد البته فرمانده موتور داشت که منطقی هم بود  موتور وسیله ای که جز جدایی ناپذیر از زندگی یک هندی است  چه فقیر و چه غنی چه زن و چه مرد چه تحصیل کرده و چه بیسواد یک موتور در گوشه خانه هر هندی پیدا می شود  زیرا خرید ماشین برای هر کسی در هند امکان پذیر نیست و ضمنا بنزین هم گران است پس بهترین راه برای انجام کارهای روزمره داشتن یک موتور ارزان است که به راحتی می توان آن را در هر جایی استفاده کرد پس از طی مسافتی  راجو فرمان ایست داد  همه پیاده شده و او شروع به توضیح دادن درباره  پادشاهان سلسله ویجی نگرا Vijayanagara Empire  کرد این سلسله در بین قرون ۱۰ تا ۱۴ میلادی بر این منطقه حکمرانی می کردند  و شهر ویجی نگر که به معنی شهر پیروزی می باشد  بسیار پر رونق و زیبا بوده هم چنین در آن زمان مرکز تجاری جنوب هند نیز محسوب می شده  است و تجار از کشورهای عربی,چین ,ایران و حتی روم به اینجا برای داد و ستد  به این شهر می آمدند این شهر درواقع بدست پادشاهان سلسله هندوی سنگام Sangam  بنا نهاده شد و در کل شهر زیارتی و مقدس بشمار می آمد این شهر در قرن ۱۰ میلادی به شیوا Shiva  یکی از خدایان سه گانه در دین هندو تقدیم شده بود   ولی در اوایل   قرن ۱۴ میلادی نخست سلسله پادشاهان ترک – افغان معروف به “دهلی سلطنت Delhi Sultanate ”  که نخستین آنها علاء الدین خلجی  از سلسله خلجیان و آخرین آنها  یعنی محمد بن تغلق از سلسله تغلقیان  به ویجی نگر حمله کرده و ثروت آن را به تاراج بردند پس از ایشان پادشاهان مسلمان و ایرانی الاصل جنوب هند که به سلسله بهمن شاهیان و هم چنین  به” بهمنی سلطنتBahmani Sultanate  “نیز معروف هستند به ویجی نگر حمله کرده و آن را به تصرف  خود در آوردند البته بهمنی سلطنت بعدها به پنج سلطنت به نام های احمد نگر سلطنت ,بیرار سلطنت ,بیدار سلطنت ,بیجاپور سلطنت و گولکوندا سلطنت تقسیم شد که هر کدام از آنها در بخشی از جنوب هند و فلات دکن حکمرانی می کردند و در تاریخ هند به دکن سلطنت Deccan Sultanate  معروف هستند   اما واقعه به اینجا ختم نشد پس از افول قدرت آنها  در قرن ۱۶ میلادی حمکرانان منطقه جنوب هند  به نام عادلشاهیان که اصلا ایرانی الاصل و شیعه بوده  و به “عادل شاهی سلطنت Adilshahi Sultanate  ” معروف هستند دوباره به ویجی نگر حمله و آن را به تصرف خویش درآوردند و مکان هایی چون  مسجد هامپی را بنا نهادند در بسیاری از کتب تاریخی فارسی و پرتغالی از این شهر به عنوان شهری بزرگ و آباد یاد شده است , در آن لحظه فکر کردم طبق معمول همه جنگ های عالم از ازل تا ابد این شیوه ادامه خواهد داشت و مهم نیست که طرفین جنگ چه کسانی هستند یا از کجای عالم آمده اند اصل مهم همه جنگ ها پول و قدرت طلبی است در سفرهای متعددی که به کشورهای مختلف داشتم به این نتیجه رسیدم و بار دیگر با مطالعه تاریخ هند این مساله بر من ثابت شد البته یکی از دلایل مهم حمله همه کشورها در طول تاریخ به هند ثروت قابل توجه این شبه قاره بوده است از یونانیان گرفته تا ترکان آسیای میانه و از محمود غزنوی تا نادر شاه افشار هند همیشه کشور ثروتمندی محسوب می شده و همین مساله باعث شد تا انگلیسی ها نخست به بهانه تجارت و سپس با تسلط کامل بر آن حدود ۲۰۰ سال  بر این خاک حکومت کنند و پس از خروج ایشان هند به کشوری کاملا فقیر با جمعیتی زیاد تبدیل شده بود پیش از ورود انگلیسی ها کشورهای دیگری چون فرانسه ,پرتغال و هلند نیز برای دستیابی به ثروت هنگفت هند راهی این سرزمین شدند و بخشی هایی از این شبه قاره مانند منطقه پوندیچری در جنوب و گوا در جنوب غرب را به تسلط کامل خویش در آوردند در کل داستان تاریخ عظیم هند را می توان به مجموعه  قصه های کوتاهی از ورود مهاجمان از سرتا سر جهان به این بخش از دنیا تشبیه کرد مهاجمانی که هر کدام مدتی بر هند حکومت کرده و هر مهاجم  به شیوه خود قصه خویش را آفریده مکان های منحصر  به فردی در سر تا سر هند خلق کرده و سپس صحنه را ترک کرده و جای خود را به دیگری داده است

معبد باستانی گانشا منطقه باستانی هامپی

راجو در پیش و ما در پشت او روان بودیم مانند لشکری که به فتح جایی می روند غرش کنان با دوچرخه مشغول پیشروی در قلمرو منطقه باستانی هامپی بودیم البته لشکری شاد و پر انرژی برای فتح دوباره شهر ویجی نگر در قرن بیست و یکم  آن هم از ملل مختلف, در جلوی مجسمه ها و کنده کاری زنان عریان که قبلا به آن ها اشاره کردم متوقف شدیم  راجو توضیح داد که در هر شهری و در معابد متعدد هندوها برای نگهداری و محافظت از آن شهر در برابر چشم بد این کنده کاری ها را نقش می کردند تا آن شهر در امان باشد زیرا به اعتقاد پیشینیان در هند بدن زنان مهمترین وسیله برای حفاظت در برابر حملات دشمنان,سیل ,زلزله و حتی طوفان بوده ,پس بدین ترتیب بدن زن در هند باستان مقدس و جادویی تصور می شده است  ,خوب معما حل گشت  این مجسمه ها فقط برای تزیین این جا نبودند خاصیت دیگری نیز داشتند البته این نظری بود که راجو داشت و واقعا نمی دانستم از کجا این اطلاعات را بدست آورده  است

معبد باستانی گانشا در منطقه باستانی هامپی ایالت کارناتاکا جنوب هند

واقعیت مساله این است که کنده کاری ها و تندیس هایی که در تمام شبه قاره هند از بدن زنان در معابد ,قصرها و قلعه ها وجود دارند بر طبق کاوش های باستان شناسی و نظر محققان تاریخ هند به سه علت بوده یکی زنان در هند باستان اگر از کاست های پایین و کنیزان بودند معمولا لباسی بر تن نداشتند و پوشاک آنان حداکثر شامل تکه ای پارچه بوده که بخش پایینی بدن را می پوشانده و اگر از کاست های بالا بود بخش های بالایی بدن یعنی ,دست ها , انگشت ها , مو ,  گردن , سینه ها , کمر و بازوها  را معمولا با جواهرات و زینت آلاتی زیبا و نفیس تزیین می کرده اند تا هم ثروت و تمول خویش را به رخ بکشند و هم نشان دهنده طبقه اجتماعی ایشان بوده باشد البته لازم به ذکر است که  مچ پا و انگشتان پا نیز با زینت آلاتی نفیس تزیین می شده است یعنی درواقع هر کجا از بدن که برهنه بوده آن را با زیورآلات می پوشانده اند  پس این کنده کاری ها نشان دهنده نحوه زندگی و پوشاک واقعی زنان در آن دوران بوده  دوم در هندویسم تاکیدی بر پوشاندن بدن چه زن و چه مرد نشده است زیرا و حتما در آب و هوای بشدت گرم , مرطوب و پر باران هند کسی قادر به این کار نبوده  مساله دیگری که لازم به  یادآوری است در هند باستان علم خیاطی تا مدت ها  وجود نداشته و همه البسه ” نادوخته    Unstitched” و به شکل “پیچیده شونده Warped  ” به دور بدن بوده است  و دو مثال منحصر به فرد برای این گونه پوشاک یکی ساری است که همه زنان هند هر روزه بر خود می پیچند  و دیگری پارچه ای که معمولا در تمامی مجسمه های بودا مشاهده می شود پارچه ای که او به دور بدن خویش پیچیده است نکته مهم دیگری که در اینجا باید یادآوری کنم بدن زن در نهایت نماد باروری و فرزندآوری محسوب می شده است و  در تمامی تندیس های معابد و قصرهای باستانی در هند زنان را با سینه های بزرگ ( نماد فرزند آوری و شیردهی ) ,باسن برجسته و بزرگ ( نماد باروری مداوم ) ,کمر باریک ( نماد زیبایی زنانه) و ران های مخروطی شکل ( نماد قدرت زنانه در کارهای روزمره خانه داری و کشاورزی) تصویر کرده اند زنانی که هر روزه  مجبور به کار در مزارع و باغات می باشند و برای تامین آب خانواده باید کیلومترها راه را بپیمایند  هم چنین در هندویسم برای انسان ها چهار هدف عمده  در زندگی تعریف شده است نخست تقوا و پرهیزگاری یا دارما Dharma   دوم  ثروت و تامین زندگی مادی یا  آرتا Artha  , سوم روابط جنسی و فرزندآوری یا کاما Kama  و چهارم رستگاری یا موکشا Moksha  در هر دو جهان می باشد بدین ترتیب الهه ( ایزدبانو) های متعددی در همین زمینه در هندویسم وجود دارند ایزدبانو هایی چون لکشمی Lakshmi  الهه ثروت و پول ,سرسوتی Saraswati  الهه ادبیات ,هنر ,موسیقی , شعر و رقص و پروتی Parvati  الهه باروری ,ازدواج , عشق و کودکان می باشد در زبان سانسکریت به الهه یا ایزد بانو دوی Devi  گفته می شود  بر طبق نظریات مردم شناسی انسان ها بر طبق محیط زیست خاصی که در آن زندگی می کرده اند  پوشاک ,خوراک و معماری خویش را انتخاب می کردند و در عهد باستان بدون وجود تکنولوژی این کار نیازی ضروری برای بقای نسل بشر در هر نوع شرایط آب و هوایی محسوب می شده است و سومین علت نشان دهنده این موضوع است که بیشتر این کنده کاری ها نشان دهنده آپسرا Apsra   یا فرشتگان آسمانی در هندویسم بوده اند که نماد زیبایی مطلق زنانه است کلمه آپسرا در زبان سانسکریت به معنی کسی است که  در میان ابرها یا در میان آب ها راه می رود زیرا در هندویسم این زنان آسمانی بدین گونه تفسیر شده اند  که در بین ابرها یا آب ها راه می روند این فرشتگان بر دو نوع بوده اند یکی زمینی و مادی که لوکیکا Laukika  نامیده می شوند و دیگری دیویکا Daivika  که آسمانی و الهی بوده اند مهمترین خواص این فرشتگان جوانی و زیبایی جاودانی بوده است آنان هرگز پیر یا زشت نمی شوند و همواره در حال رقص و پای کوبی در آسمان ها و نزد خدایان می باشند