کتاب زنان داستان نویس نسل سوم، کتابی است شامل ۶۵ داستان کوتاه از زنان نسل سوم که توسط جمال میرصادقی گزینش و تفسیر شدند؛ کتاب در پاییز ۱۳۹۷ از سوی نشر مروارید به بازار آمد. در یادداشت اولیه کتاب جمال میرصادقی می‌نویسد که فکر به آثار زنان نسل سوم زمانی به سرش افتاد که خواست به دنبال دو کتاب «جهان داستان، ایران» جلد اول و دوم، به «جهان داستان، ایران» جلد سوم بپردازد. هنگامی که مقدمات کار را فراهم می‌کرد، با واقعیتی روبرو شده است که کمتر انتظار آن را داشت؛ واقعیت انفجاری داستان‌نویسان زن بعد از انقلاب. میرصادقی در ادامه می‌نویسد که در نسل اول نویسنده‌ها، از سال ۱۳۰۰ تا ۱۳۳۲، تنها یک نویسندۀ نام‌آور زن یعنی سیمین دانشور را داشتیم و در نسل دوم که نویسنده‌های بعد از ۱۳۳۲ تا وقوع انقلاب را شامل می‌شوند تعداد آنها به پنج نفر رسید: گلی ترقی، مهشید امیرشاهی، مهین بهرامی، شهرنوش پارسی پور و غزاله علیزاده.
بعد از انقلاب به تعداد زنان داستان‌نویس به طرز چشم‌گیری افزوده شد و از این‌رو میرصادقی اولویت داستان‌نویسان نسل سوم را برای زنان داستان‌نویس قائل شد و با انتخاب داستانی از مجموع داستان‌های آنها، به ارزش هنری و ساختاری آنها پرداخته و اساس کار را هم بر نویسنده‌هایی گذاشته که دست‌کم یک مجموعه داستان یا رمانی چاپ‌شده دارند. میرصادقی همچنین اذعان دارد که انتخاب این داستان‌ها نه موید این است که آنها را به‌عنوان نویسنده‌ای تثبیت‌شده قبول دارد و نه نام‌آوری آنها را رد می‌کند. داستان‌ها ارزش هنری یکسانی ندارند، بسیاری از آنها در حد متوسطی هستند و بعضی‌ها داستان‌های خوبی هستند و تعداد اندکی هم از ارزش بالایی برخوردار هستند؛ اما همۀ آنها از ویژگی‌های داستان کوتاه برخوردار هستند. و از انواع دیگر ادبی چون «طرح»، «گزارش»، «وقایع پردازی» و «سرگذشت» متمایزند.
نوشته‌های مرتبط
او معتقد است داستان‌ها رنگارنگ است. انواع بسیاری دارد، انواع داستان‌های گی‌دو‌مو پاسانی، چخوفی، گورکی‌وار، همینگویی و… و با کیفیت مکتب‌های مختلفی چون، واقع‌گرایی، ناتورالیستی، تمثیلی و نمادین، اکسپرسیونیستی و… .
میرصادقی در مطالعۀ داستان‌های زنان نویسندۀ نسل سوم، اغلب با ویژگی مشترکی از روبرو می‌شود که این ویژگی این داستان‌ها را از داستان‌های زنان نسل قبل و همچنین از داستان‌های مردان هم‌نسل (نسل سوم) متفاوت می‌کند. او این ویژگی مشترک را، آرمان‌گرایی زنان در قلمرو ادبیات داستانی می‌نامد که دربرگیرندۀ مبارزه‌ها و فعالیت‌های اجتماعی زنان برای از میان برداشتن تبعیض‌ها و محرومیت‌ها و رهایی از قید و زنجیر سنت مرد- پدرسالاری است.
میرصادقی بر این باور است که شاید گزاف نباشد که موضوع هشتاد درصد داستان‌های این مجموعه و میدان توجه آنها را مربوط به مسائل زناشویی و اختلاف‌ها و بی‌عدالتی و نابرابری میان زنان و مردان و اعتراض به قانون‌های تبعیض‌آمیز و شرعی و عرفی بدانیم.
بر همین اساس، میرصادقی نقدی دارد بر این توجه زیاد به این مسائل و معتقد است که پرداختن به مسائل و اختلاف‌های زناشویی حوزۀ عمل داستانی آنها را محدود به اتاق‌خواب و امور مربوط به آن می‌کند و نویسنده‌ها از جریان‌های حاکم بر جامعه غافل می‌مانند و همین موضوع باعث می‌شود جامعیت از داستان‌ها گرفته شود و در حکم خطری است که داستان‌نویسان زن را تهدید می‌کند و از ارزش آثار آنها می‌کاهد.
شیوه میرصادقی در ارائه داستان‌ها بدین گونه است که ابتدا بیوگرافی خیلی کوتاهی، در حد یک پاراگراف از نویسنده و بعد از آن داستان کوتاهی را که از نویسنده انتخاب کرده است، می‌آورد. سپس داستان را در صفحه بعد تفسیر و ژانر داستان را بیان می‌کند و ارتباطش را با مکاتب ادبی توضیح می‌دهد و به طور کلی داستان را واکاوی می‌کند؛ سعی می‌کند اگر راز و رمزی در متن باشد آن را بشکافد، و ارتباط جزئیات داستان را موشکافانه بیان کند، بافت داستان را باز کند که داستان در چه شرایط زیستی، فرهنگی، اجتماعی نوشته شده است. یکی از ویژگی‌های مهم این تفسیرها تلاشی است که میرصادقی برای نشان دادن مشابهت داستان به داستان‌های نویسندگان به‌نام دنیا می‌کند، به عنوان مثال اگر نویسنده از زبان گفتاری استفاده کرده است، میرصادقی ابتدا چند خط درمورد این زبان و وضعیت آن توضیحی می‌دهد و سپس از نویسندگانی که از این زبان استفاده کرده‌اند یاد می‌کند و یا حتی چند خطی از کتاب آن نویسندگان به‌نام (مثلا همینگوی) می‌آورد تا توضیحاتش برای خواننده قابل فهم‌تر شود.
هرچند که تفسیر هر داستان به طور متوسط سه صفحه است، ولی میرصادقی تصویری جامع و مفید از داستان برابر مخاطب می‌کشد و با ریزبینی به نکاتی اشاره می‌کند که ممکن است مخاطب توجه چندانی به آنها نداشته باشد و گاه میزان تفسیر از میزان داستان هم فزونی می‌یابد. در خلال تفسیر داستان، میرصادقی مکررا از نویسندگان و فیسوفان و اندیشمندان معروف نام می‌برد و یا آثار آنها را معرفی می‌کند و یا شیوه کار آنها توصیف می‌کند و این عمل باعث می‌شود ضمن اینکه خواننده با آن داستان خاص آشناتر می‌شود، درس‌هایی در زمینه داستان‌نویسی و ادبیات می‌آموزد و جرقه‌ای برایش می‌شود تا به مطالعه بیشتر در این زمینه بپردازد.
ویژگی مهم دیگر تفسیرها، نگارش میرصادقی است، هر تفسیر در جای خود نمونه‌ای مفید و آموزنده برای تفسیرنویسی یا واکاوی داستان است؛ درواقع، خواننده این کتاب ۶۵ نمونه تفسیر داستان را پیش‌رو دارد که با ظرافت و دقت نوشته شده است و غنای هر تفسیر حاکی از تجربه گرانبار نویسنده آن در حوزه ادبیات داستانی است. خواننده می‌آموزد چگونه می‌توان در سه صفحه به تفسیر یک داستان کوتاه پرداخت و به نکاتی کلیدی اشاره کرد و داستان را از لحاظ ساختار و محتوا لایه لایه گشود و به تفاوت‌ها و شباهت‌ها با دیگر آثار پرداخت و در میان همین لایه‌ها، تجربیات بزرگان این حوزه را نیز جای داد.
معرفی داستان‌نویسان زن نسل سوم خود در کاری مجزا آن هم توسط نویسنده‌ای مرد جای بسی مسرت و امیدواری دارد هرچند بر مسئولیت زنان داستان‌نویس می‌افزاید تا علاوه بر گسترش ادبیات زن‌محور، عمقی معنایی بر آن ببخشند. جمع‌آوری و تفسیر هر داستان، گواهی است بر صبر و حوصله نویسنده کتاب و توجه به داستان‌نویسان زن شاید شاهدی بر احترام و امیدی است که او بر آینده بانوان این سرزمین دارد.
میرصادقی داستان‌ها را برحسب آشنایی نسبی‌اش با بعضی از آثار نویسنده‌ها و پرداختن زودتر به خصوصیت‌های داستانی آنها فهرست‌بندی کرده است:
۱. انسیه ملکان: سیب
۲. سارا سالار: سبزِ سبز
۳. نیلوفر نیاورانی: آسانسور شیشه‌ای
۴. نیکو خاکپور: صد تا دم قرمزِ ماهی کوچولوی من
۵. گیتی رجب زاده: مورچه‌ها
۶. زهره حکیمی: درد
۷. راشین مختاری: چمدان
۸. ترانه صادقیان: دونوازی
۹. نصرت ماسوری: رنگ نامعلوم دلتنگی
۱۰. عشرت رحمان پور: جوجه‌ها
۱۱. مریم ابراهیمی: جهت باد
۱۲. تکتم توسلی: نسکافه شیرین
۱۳. سهیلا عرفانیان: دلم پوسیده
۱۴. فریبا وفی: دو روز
۱۵. زهره واعظیان: چشم‌های سبز سبز
۱۶. فرخنده آقایی: راز کوچک
۱۷. خاطره حجازی: تنت را بچسبان به زندگی
۱۸. پری منصوری: هفت هدیه
۱۹. پیمان روشن زاده: دد
۲۰. سونا نجاتی: مردی در باران
۲۱. فهیمه فرسایی: هفت تابلو
۲۲. میترا داور: قفسۀ دوم
۲۳. روح انگیز شریفیان: سال های از دست رفته
۲۴. فرشته احمدی: هیولا
۲۵. منصوره شریف زاده: یک عکس فوری
۲۶. منیرو روانی پور: شب بلند
۲۷. آذر رشیدی: خانوادۀ من
۲۸. نوشین سالاری: تصویری در آیینه‌ها
۲۹. پروین مختاری: قرار نبود عاشق بشوم
۳۰. زویا پیرزاد: مثل همۀ عصرها
۳۱. ماه منیر کهباسی: نامه‌ها
۳۲. لادن نیکنام: سرخ اما سرد
۳۳. فرخنده حاجی زاده: PIR
۳۴. محبوبه میرقدیری: شاپرک
۳۵. مهسا محب علی: هفت پارۀ دانای کل
۳۶. میترا الیاتی: پناهنده
۳۷. فرشته ساری: زمان گمشده
۳۸. ناهید کبیری: اتاق روی پشت بام
۳۹. شهلا پروین روح: سبز مورد
۴۰. بنفشه حجازی: بازی
۴۱. فریده خردمند: اِرِن
۴۲. فرشته مولوی: طبل نیمه شب
۴۳. ناتاشا امیری: آن‌که شبیه تو نیست
۴۴. فریده رازی: آنان که می‌روند
۴۵. آذردخت بهرامی: قله
۴۶. فرزانه کرم پور: راهرو
۴۷. ناهید طباطبایی: کبوترهای سفید
۴۸. مرجان شیرمحمدی: بعد از آن شب
۴۹. مه‌کامه رحیم زاده: دیدار
۵۰. طاهره علوی: ایستگاه
۵۱. بهنار علی پور گسکری: ترس جای دیگری است
۵۲. شیوا مقانلو: عطش
۵۳. راضیه تجار: شعله و شب
۵۴. بی‌تا ملکوتی: دنیال نبی
۵۵. مهشیر مشیری: هرّزو
۵۶. بهار صادقی: عبور
۵۷. اکرم محمدی: مریم بارانی
۵۸. مهرنوش مزارعی: ماهی
۵۹. سودابه اشرفی: بیلی
۶۰. عصمت حسینی: آلبوم
۶۱. مرجان بصیری: شهر یک‌نفره
۶۲. غزال زرگرامینی: نشانه‌گذار
۶۳. شهره احدیت: سیامو
۶۴. فریبا صدیقیم: دنیا از تکثیر من دست برنمی‌دارد
۶۵. آتوسا زرنگارزاده شیرازی: حلقه‌ها
سیده فاطمه آقامیری
۳۱/۴/۹۸