معرفی رمان پیرشالیار
نویسنده: محمد کریم هورامی
زبان: کردی
سال انتشار: ۲۰۱۳ اربیل
انتشارات: روژهلات، اربیل
رمان پیرشالیار رومانی تخیلی- تاریخی است که حول محور قهرمان کتاب یعنی پیر شالیار میچرخد. پیرشالیار در دنیای امروز نامی است بسیار آشنا در میان مردم کرد و همچنین منطقه هورامان. بنابر روایات وی شخصیت دینی بزرگی بوده است که امروزه همه ساله در روستای اورامان تخت دو مراسم به یاد وی و منسوب به وی برگزار میشود و مردمان بسیاری برای شرکت در این مراسم به این منطقه می روند. یکی از این مراسم در زمستان و دیگری در بهار در ماه اردیبهشت برگزار میشود. یکی از این مراسم عروسی پیرشالیار و دیگری کومسای نامیده میشود. این مراسم که بنظر میرسد یک مراسم پیش از اسلام باشد دارای عناصر و مناسک خاص خود است. چندین کتاب به زبان فارسی در این باره نگاشته شده است از جمله کتاب پیرشالیار نوشته ی رئوف محمدپور(۱۳۹۴) و کتاب پیرشالیار هورامان نوشته سارا محمودی (۱۳۹۴). همچنین فیلمی مستند تحت عنوان “عروسی مقدس” توسط فرهاد ورهرام در سال ۱۳۷۵ این باره ساخته شده است.
رمان پیرشالیار، سعی میکند که با استفاده از قوه تخیل و داده های اندکی که در مورد پیرشالیار و نیز روایات امروزی از این شخص و دو مراسمی که هرساله برگزار می گردد، حال و هوای آن روزهای کردستان و اورامان را زنده کرده و در کنار ترسیم زندگی روزمره آن روزگاران، داستان زندگی و ظهور پیرشالیار را برای ما بازگو کند. نویسنده داستان را به زبانی ساده بازگو میکند و اتفاقات بصورت خطی روی میدهند. عنصر تعلیق بسیار کم بکار گرفته شده است. ابتدا و انتهای داستان مشخص و واضح است و نتیجه گیری بر عهده خواننده واگذار نمیشود.
آنچه این رمان را دارای ارزش خواندن میکند آن است که در ادبیات کردی رمانهای بسیاری نوشته شده اند اما بسیار اندکند رمانهای تاریخی که به رویدادهای منطقه در قالب داستان بپردازند (در فولکلور کردی شاهد روایت رویدادهای تاریخی در قالب ترانه هستیم که تحت عنوان نامهای بیت و بالوره، حیران و … شناخته می شوند). خواننده در حین خواندن این رمان میتواند یک روستای کردستان در دوران حدود صد سال پیش از اسلام را در ذهن خود تجسم کند و اینها به کمک توصیفاتی است که نویسنده کتاب از روستا، روابط روزمره، کار و فعالیتهای مردم آن روزگار بدست میدهد. یکی از قویترین بخشهای کتاب آنجایی است که به توصیف وجود و کارکرد و ارتباط مردم روستا به آتشکده و محل عبادتشان بدست میدهد. در همین راستا وی گاه مصطلحات و کلمات اورامی را بکار میبرد، اما کل رمان به زبان کردی سورانی نوشته شده است. << در این رمان تا جای ممکن سعی کرده ام که به تعقل و اعتقادات و منش و آداب و رسوم و سنن منطقه هورامان آن دوران نزدیک شوم>> (هورامی، ۲۰۱۳ ص۷).
نویسنده بر این اعتقاد است که وجود تاریخی پیر شالیار در حدود صد سال پیش از آمدن اسلام به منطقه است و اینکه وی یک شخصیت دینی مهم در دین زرتشتی بوده است. اما باید یادآور شد که بدلیل عدم وجود هیچ تحلیل تاریخی و باستان شناختی و زبانشناختی و همچنین مردم شناسانه که با روشهای علمی انجام شده باشد، تا به امروز دوره تاریخی حضور این فرد مشخص نشده است. از طرف دیگر بر زرتشتی بودن پیرشالیار شبه وارد است وبررسی و توجه به عناصر مناسک پیرشالیار بیشتر میترایی بنظر میرسد تا زرتشتی.
نویسنده رمان معتقد است که پیرشالیار در اصل نامش “سیمیار” بوده است و بعدها به پیر شالیار معروف میشود. وی در مقدمه رمانش می نویسد که در مصاحبه با اشخاص کهنسال هورامان و بررسی اشعار پیرشالیار به این نتیجه رسیده است که نام اصلی پیرشالیار، سیمیار بوده است. او میگوید که سیمیار فرزانه از طرف پادشاهان ساسانی برگزیده میشود تا بخشهای اوستا را که پراکنده و تاراج شده بود را یافته و دوباره نویسی کرده و برایشان یک زَند بنویسد که تاریخدانان این زند را “دین کُرد” به معنای دین کردها، نامیده اند. بنظر میرسد در اینجا مقصود نویسنده از دین کُرد آن کتاب زرتشتی است که در زبان فارسی با تلفظ دینکَرد (دین کَرد)و گاه دینکَرت (دین کَرت) شناخته شده است.
این رمان تا به امروز به هیچ زبانی ترجمه نشده است.
