ددم قورقود- بیرینجی بوی- دیرسه خان اوغلو بوغاج(۲)

تلخیص: محمد رزاقی

«اوغوز» ائللرینین خانی «باییندیرخان»، ایلده بیر یول شنلیک(جشن) ائدردی. بو شنلیکده بوتون بگلری، خانلاری بیر یئره توپلاردی. باییندیرخان، اوغلو اولانلاری آغ، قیزی اولانلاری آل(قیزیل)، ائولادی اولمایانلاری قارا چادیرا ییغیب؛ دئیردی: آللاه ائولادی اولمایانی قارغیییب، بیز ده قارغییاق.

اوغوز ائلینین «دیرسه‌خان» آدلی بیر پهلوانی‌نین باشیندا قیرخ ایگیدی واریدی. آنجاق اونون ائولادی یوخ‌ایدی. باییندیرخان، دیرسه‌خانی چاغیریب؛ قارا چادیرا یوللادی. دیرسه‌خانا، قارا چادیردا قارا قویون شورباسی وئردیلر. دیرسه‌خانا، بو ایش آجیق گلمیش؛ ایگیدلریله اؤز اوباسینا دوروب گلدی. حایات یولداشینین یانینا گئدیب؛ باشیندان گئچه‌نی سؤیله‌دی.

قادین دئدی: سن تانری یولوندا، چیلپاق آداملاری گئییندیر. آج قارینلاری دویوزدور. اولسون بو ایشلرله تانری سنه بیر اوغول وئرسین.

بو ایشلری گؤرندن سونرا، تانری دیرسه خانا بیر اوغول وئردی. اوغلانی، دایه‌یه وئردیلر.

گونلر گئچیر. اوغلان یاشا دولور. ۱۵ یاشیندا بیر گنج(جاوان) اولور.

دئییرلر: باییندیرخانین بیر بوغاسی(ارکک اؤکوز) بیر ده بوغراسی(ارکک دوه) وار‌ایمیش. بوغا داشا، بوینوز وورسایمیش، داشی دلرمیش. هر بیر شنلیکده، بونلاری بیر بیرلریله دؤیوشدورردیلر. بیر گون اونلاری دؤیوشدورورکن، بوغا زنجیری قیریب، قاچیر.

مئیداندا اوشاقلارلا آشیق اویونو اوینایان دیرسه خانین اوغلو قاچمیش بوغانی اؤلدورور.

باییندیرخان بو ایشه گؤره، دده قورقودو چاغیریب او اوغلانا «بوغاج» آدی قویورلار. بوغاجا کورسو(مقام) وئریرلر. آنجاق دیرسه خانین ایگیدلری اؤز ایچلرینده دئییرلر: بو اوغلان بیزی دیرسه‌خانین یانیندا گؤزدن سالیب؛ عزتیمیز آزالار. بو اوغلان اؤلمه‌لیدیر.

دیرسه‌خانا، اوغلانی چوغوللاییب، دئییرلر: اوغلون اؤز ایگیدلری ایله اوغوز ائللرینه باسقین(هجوم) ائدیب، هر یئرده گؤزل گؤرسه اونو آلیر. آغ ساققال کیشیلره، آغ بیرچک قاریلارا یامان دئییر. بو ایشلری باییندیرخانا یئتیرسه‌لر، نه اولار؟

دیرسه خان دئدی: گرک اوغلان اؤله. ایگیدلر دئدیلر؛ اونو نئجه اؤلدورک؟ او بیزی سایمیر، یاخشی‌سی بودور، بیرلیکده اووا ( شیکارا) چیخاندا، سن اؤزون، اونو اوخلا.

بئله‌لیکله دیرسه‌خان اؤز اوغلونو وورور. بوغاج یارالی- یارالی، آتین بوینون قوجاقلاییب؛ داغا ساری گئدیر. دیرسه خان ائوه دؤنه‌رک، آناسی بوغاجی سوروشور. دیرسه خان جاواب وئریر: یان دؤوره ده اوینور.

آنا قیرخ اینجه قیزلارلا، بوغاجی آختارماغا باشلاییرلار.

بوغاج آتدان ییخیلارکن، بوز آتلی «خیضیر» باشی اوسته گلیب؛ دئییر: قورخما بو یارا سنی اؤلدورمز. بو یارانین مرهمی آنا سوتو ایله، داغ چیچگی‌دیر. آنا گلیب اوغلونو تاپارکن، اونو اؤز آتالیق اوباسینا آپاریب، گیزلینجه اونو توخدادیر.

بویاندان بوغاجین دیری اولما خبرینی ایگیدلر ائشیدیب، بئله فیکیرلشیرلر: بیز دیرسه خانی ائلی ایله بیرلیکده، قولو باغلی کافیر اؤلکه‌لرده ساتا بیله‌ریک.

بو ایشی بوغاج بیلیب، گلیر آتاسینی بوراخدیریر. ساتغین ایگیدلری اؤلدورور.

خلاصه: «کتاب ددم قورقوت علی لسان طایفه اوغوزان»میراث مشترک ترکان محسوب می گردد. این کتاب شامل یک مقدمه و دوازده داستان می باشد. دو نسخه خطی از این کتاب در کتابخانه دئرسدن و واتیکان نگهداری می‌شود. نسخه واتیکان یک مقدمه و شش داستان می‌باشد. کتاب به زبان ترکی و با رسم الخط عربی نوشته شده است. در این مجال خلاصه داستان اول ارائه می گردد.

ایمیل نویسنده:

axarsu.bulanmaz@gmail.com

صفحه ی نویسنده در انسان شناسی و فرهنگ:

http://anthropology.ir/node/23671

از همین نویسنده پیش از این در انسان شناسی و فرهنگ منتشر شده است:

http://anthropology.ir/node/14952

http://anthropology.ir/node/23802

http://anthropology.ir/node/23935

http://anthropology.ir/node/18508

http://anthropology.ir/node/19899

http://anthropology.ir/node/24041