خواندن با کیندل

اریک دوسرت برگردان ساناز مقیمی

بیش از پانزده سال است که صاحبان صنعت الکترونیک انواع و اقسام تبلیغات را برای تحمیل کیندل وکتابهای الکترونیک براه انداخته اند ، ابزاری که قراراست روشهایی برای مطالعه ارائه دهند که متناسب با شهروند آینده که همواره متصل به اینترنت است باشد .ظهور پلاستیک در دنیای قابل حس کاغذ و بی ثباتی اقتصادی در زمینه ی صنعت کتاب سبب شد برخی افراد نگرانی های شدیدی مبنی بر ترس از دست رفتن مالکیت میراث فرهنگی را مطرح کنند: کتاب و همراه آن فرهنگ مورد تهدید هستند. در « قتل کتب توسط کسانیکه به مادی زدایی از جهان مشغولند» اثری که توسط سدریک بیاجینی (۱) نظارت و تدوین شده است، شاهدیم که پدیده های مختلف مربوط به سیاست عمومی ، مالی یا صنعتی به نحوی آشفته در تحلیلهایی که اندکی فاجعه گرا هستند گرد آوری شده اند.

اولیویه لاریزا که پیشتر در سال ۲۰۱۲ « نبرد کتابها . رساله ای کوتاه در باره کتاب در عصردیجیتال » (بوشه-شستل) را نوشته بود ، جهت افشای « دروغ » دموکراتیک دیجیتال ، محض نمونه ، تفکری را بسط می دهد که به طرزی مشوش موضوعاتی چون انواع مطالعه و عادات خوانندگان یا حتی متن الکترونیک ، کتاب و آفرینش ادبی یا نشر و توزیع تجاری را در هم می آمیزد. البته یکی دیگر از همکاران ژان لوک کودره که نویسنده و کاریکاتوریست است به درستی کپی الکترونیک کتاب را بعنوان جایگزینی بی کیفیت برای کتاب محکوم میکند. مسلما جریانی تکنوکرات از ایده کتاب مجازی بهره میبرد تا کتابخانه ها را به سمت مفهوم « سومین مکان » مطالعه (پس از خانه و محل کار) که محل استراحت بدون حضور فیزیکی کتاب است سوق دهد. ولی آیا باید ریشه مشکل را در کتاب-الکترونیک جستجوکرد؟ جای بسی تردید هست . وانگهی هرگز اینهمه در فیس بوک از کتاب و نوشته حرف زده نشده بود و وبلاگها از ادبیات لبریزند.

ژرار اونژه حروف چین هلندی در رساله ای در مورد آنچه « درروال مطالعه » (۲) نقش دارد نشان می دهد امروز تا چه اندازه کتاب و همراه آن تایپوگرافی ، این پری مسحور کننده و همیشه حی وحاضر که گمان میبردیم در خواب است ، نقش اصلی را ایفا می کنند. از انتشارات ساندر تا ایپسیلون و یا فورنا که آثاری ارزشمند به موضوع تایپوگرافی اختصاص داده اند ، همه موجب شده اند که تایپوگرافی دوباره موضوع مورد توجه شود ، چاپ مجدد چندین جلدی عظیم « فرهنگ جامع کتاب» (…) و چهار جلد « تاریخ نوشتار چاپی » گواهی بر این مساله هستند. رساله ژرار اونژه به موقع ظهور می کند: او که آفریننده ی حروف چاپی ومعلم است ، تمامی افکارش درباب حروف الفبا و روابطی که ما با آن برقرار می کنیم را در این اثرخلاصه کرده است.

آیا درباره فراوانی فونتهایی که هر سال تولید می شوند شکی وجود دارد؟ «طراحان حروف هر سال تجاربشان را دنبال می کنند و به طورمنظم حروفی خاص و متفاوت به پالت چاپی اضافه می شوند. این حروف عجیب و غریب توجه را بر می انگیزانند و سروصدا و جنبش ایجاد می کنند. توجهات را تحریک می کنند و موجب شگفتی می شوند.» برای مثال به فونت «بوبون» اشاره کنیم که برای فیلم ریاد ساتوف « ژکی در سرزمین دختران» در سال ۲۰۱۴ طراحی شد. فونتی که خالقش فنت ملیه اینطور توصیفش می کند: « حروف از برخی نوشته های غیر لاتینی الهام گرفته شده اند (…) ایده این بود که شگفتی در برخی حروف دمیده شود تا کلمات ( در حالی که همچنان خوانا هستند)غریب به نظر برسند . تارهای عنکبوت و حتی گیس بافته شده دختران نیز به کارآمدند. پایانه های گرد شده حروف چاپی هم به نوبه خود به بعدی طنز آمیز تر و بومی تر باز میگردند. »

اورژه با پرداختن به توصیف روند فیزیولوژیک مطالعه ، هفت هزار نشانه بنیادین واژگان گرافیکی ما، تاثیرات بینایی و صفحه سفید، در مورد آنچه خواننده با حروفی که می بیند انجام می دهد و نقشی که فرم این حروف بازی می کنند سوالاتی مطرح می کند. فراتر از بحث مضحک متخصصان در باب سریف (قسمت پایانی حروف و کشیدگی آن) وغیاب آن ، و هرچند بسیاری از تاثیرات حروف بر ذهن هنوز اسرارآمیزمانده اند، به خوبی میدانیم که سلاح حقیقی و مخفی کتاب چیست : ضخامت آن. این همان جایی است که آنچه میتوان جی پی اس کتاب نامید در آن قرار دارد، عنصری کهن مانند دفتر نامه (مجموعه برگهای دست نوشته صحافی شده) . ضخامت فیزیکی کتاب به مغز اجازه میدهد آنچه خوانده شده است را به نحوی موثر به خاطر بسپارد. به نظر میرسد که ذهن بدون آن کار نمی کند. اسناد و مدارک الکترونیک هنوز باید پیشرفت زیادی کنند تا مفید و … مطلوب شوند.

۱-

Cédric Biagini (sous la dir. de), L’Assassinat des livres par ceux qui oeuvrent à la dématérialisation du monde, L’Echappée, Paris, 2015, 400 pages, 25 euros.

۲-

Gerard Unger, Pendant la lecture, B42, Paris, 2015, 232 pages,26 euros.

لوموند دیپلماتیک، آوریل ۲۰۱۶

انسان شناسی و فرهنگ ناشر رسمی نسخه فارسی لوموند دیپلماتیک در ایران است.

صفحه لوموند دیپلماتیک در انسان شناسی و فرهنگ
http://www.anthropology.ir/cooperation/566