تعریف انسان: امری سیاسی

اوژنیو رنزی

برگردان عاطفه اولیایی

آیا فلسفه ی سیاسی می تواند به اندیشیدن نسبت به طبیعت انسان بی تفاوت باشد؟ سؤالی کهنه که موضوع سه کتاب اخیراست. چامسکی که آوازه ی بلندی برای پژوهش های زبان انسان و کنش سیاسی اش به هم زده ، در کتاب « چه نوع جانوری هستیم؟» به این موضوع پرداخته و با برخوردی نظام مند، توضیح می دهد که زبان در وحله ی اول برای تفکر و نه به منظور ایجاد ارتباط، مورد استفاده است. هدف وی در این نوشته کوتاه، اثبات آن است که انسان با همه محدویت های ادراکیش توانایی درک ایده عامِ منافع همگانی را دارد.

مارکرِپُن و فدریک ورمز برخوردی متفاوت در « فلسفه رودر روی خشونت» اتخاذ می کنند. مفهوم خشونت که از برنامه درسی فلسفه در سال آخر دبیرستان حذف شده است، به حوزه اخلاق و نیز سیاست تعلق دارد. به عنوان مثال، آیا دولت حق استفاده از خشومت را دارد؟ مقاومت در برابر خشونت از چه زاویه ای حق است؟ اندیشه در این موضوع قاعدتا به مفهوم آزادی کشانده می شود که اساسأ به ذات انسان مربوط است. اما به منظور محدود کردن دامنه پژوهش، نویسندگان این موضوع را در دو برهه زمانی بررسی می کنند: ۱۹۴۸ و۱۹۶۸. با انتشار هستی و نیستی ( اننشارات گالیمار) در ۱۹۴۸، سارتر پرسشی در باره هستی و وجدان مطرح ساخت که خود سرآغازی بر تعهدات آینده وی بود. تفسیر اوضاع دنیای پس از جنگ، از زاویه دید این فلسفه ( چه با قبول و چه با رد آن) صورت خواهد گرفت: استعمارزدایی، عصر اتم، انقلاب… اهمیت کتاب در گفتگوی بین فلاسفه ی مدرن ( سارتر، آلبرت کامو، موریس مرلو پونتی)‌، سپس پسا مدرن ها ( ژیل دلوز، ژاک دریدا، میشل فوکو، امانویل لِوینَس) می باشد. توجه نظرات هر کدام در مورد هستی و موضع گیری سیاسی، و درک این که به عنوان مثال چرا سارتر، بر عکس کامو، شکنجه و تروریسم را در یک قالب نمی گنجاند، از اهمیت بالایی برخورداد است.

فلسفه اگزیستانسیالیسم سارتر و تمایز difference) ) دریدا هر دو حال ملهم از فلسفه مارتن هایدگر اند. موضوع یهودی ستیزی هایدگرکه از مدت ها پیش مطرح شده بود، در سال ۲۰۱۴،‌ با انتشار «دفاتر سیاه » (Cahires noirs) وی که در حدود چهل سالگی در ۱۹۳۰ نگاشت و تقریبا تا آخر عمرش در ۱۹۷۶ حفظ شده بود، سر و صدای زیادی کرد. در «دفاتر سیاه»، هایدگر به روشنی نظرش را در باره نقش یهودیان در تاریخ وجود بیان می کند و آن ها را متهم به استقرار پایه های توتالیتاریسم تکنیکی، از طریق اندیشیدن و مداقه در باره ی آن، می نماید. هایدگر اضافه می کند که در نهایت این امر یهودیان را قربانی خود کرد. به زبان دیگر هایدگر معتقد است که یهودیان خود باعث نابودی خود شدند.

یهودی ستیزی هایدگر و تعهدش به نازی ها، انگیزه ی انکار و یا محکومیتش شد؛ دو برخوردی که شخص هایدگر را از آثارش جدا می کند و بدین طریق پرسش فلسفی در باره ی رویداد ها ( اعمال؟) و نوشته ها را دور می زند. این امانویل لوینس بود که در «اندیشه هایی در باره ی فلسفه هیتلریسم »Quelques réflexions sur la philosophie de l’hitlérisme ) ) به این موضوع پرداخت (Payot et Rivages ١٩٩٧) . دوناتلا دی سزار، مداقه در مورد یهودی ستیزی هایدگر را با استفاده از مطالب «دفتر های سیاه» ادامه داد. وی هایدگر را در روند تاریخ فلسفه ی آلمان از مارتین لوتر تا نیچه، کانت و هگل قرار داده؛ سپس با تکیه بر «دفتر های سیاه» با جبهه گیری شدید، به روشنی و مستدل ، به تحلیل و نظر دهی می پردازد. حتی بی تفاوتان به فلسفه ی نگارنده ی « زمان و هستی » مجذوب نوشته دی سزار (هایدگری با سابقه) شدند، زیرا وی موفق به آشکار ساختن ته مانده های متافیزیسم در افکار استادش، هایدگر شد، که فلسفه فریبورگ توانایی زدودن آن را نداشت.

١-

http://www.anti-rev.org/textes/Levinas34a/

٢-

https://www.facebook.com/donatella.dicesare Donatella Di Cesare