تحلیلی بر دوگانه کار-فراغت زنان خانه دار در توسعه محلات

تحلیلی بر دوگانه کار-فراغت زنان خانه دار در توسعه محلات با مقایسه تجربه های شبکه بین المللی مادر و انجمن مادران محله سیزده آبان

چکیده

ریشه تاریخی تقابل کار و فراغت به یونان باستان و نظریات ارسطو بازمی‌گردد، که در آن کار بدنی در مقابل کار هنری و فکری تعریف شده بود و بر اساس آن شهروند از غیرشهروند جدا می‌شد. اما به نظر می‌رسد که تقسیم‌بندی فراگیر زندگی هرروزۀ مردم به دو بازۀ عمدتاً متعارض کار و فراغت به دوران مدرن اختصاص دارد و مهم‌ترین نمود آن منشور آتن و تفکیک قلمروی شهر به محدوده‌های سکونت (یا ضرورت)، فراغت، کار است. در این میان از مهم‌ترین ناقدان این تقسیم‌بندی، پژوهشگران حوزه جنسیت هستند و استدلال می‌کنند که در جامعه مدرنِ سرمایه‌داری کار زنان خانه‌دار تولیدی تلقی نمی‌شود، و در نتیجه به رسمیت نشناختن این کار سبب می‌شود که فراغت زنان نیز نادیده گرفته شود. بر این اساس برخی به اقداماتی دربارۀ کار و فراغت زنانه در محلات شهرهای مدرن دست زده‌اند. هدف مقالۀ حاضر آن است که علاوه بر بررسی نظریات موجود، با مروری بر تجربه‌های توسعه محلی برای زنان، به مطالعه‌ای تطبیقی میان دو تجربۀ داخلی و خارجی شکل دهد. بدین منظور دو نهاد «شبکه بین‌المللی مادر» که ریشه اروپایی دارد و «انجمن زنان محله سیزده آبان» در تهران به عنوان تجربه‌های موفق انتخاب شدند. بررسی این دو تجربه نشان می‌دهد که هریک از آن‌ها در زمینۀ مفاهیم کار و فراغت رویکردهای متفاوتی در برای توانمندسازی زنان دنبال کرده‌اند. در واقع هدف این پژوهش فهم آن است که چرا در توانمندسازی زنان، تجربه اروپایی مورد مطالعه بر فراغت زنانه و تجربه‌ ایران بر اشتغال‌زایی برای زنان تأکید داشته است. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که فراغت و کار در هر دوی این تجربه‌ها به مثابۀ یک طیف در نظر گرفته شده، و برحسب مسائل واقعی موجود اقدامات به یک سوی این طیف میل می‌کنند؛ اما هیچ‌گاه تمایز قطعی میان مقوله‌های کار و فراغت وجود نداشته و این دو مقوله یکدیگر را بازتولید می‌کنند. همچنین از مهم‌ترین علت شناسایی شده برای موفقیت این دو تجربه توجه به دغدغه‌های زنانه در قلمروی خصوصی خانه است. رویکرد این پژوهش کیفی و روش آن مطالعه تطبیقی بوده و گردآوری اطلاعات در آن با مطالعه اسناد موجود صورت گرفته است.

کلید واژگان: زنان، کار، فراغت، شبکه بین‌المللی مادر، انجمن زنان محله سیزده آبان، توسعه محلی

این مقاله در سال ۱۳۹۵ به همایش بین المللی زنان و زندگی شهری ارائه شده است.

برای دیدن مقاله تحلیلی بر دوگانۀ کار-فراغت زنان خانهدار در توسعه محلات کلیک کنید.