نویسندگان و طراحان پروژه: لاله رمضانی، مهدیار نظام
موقعیت: تهران، ایران | قدمت: دوره قاجار | کاربری قدیم / جدید: کارگاه فلز کاری/ کافه گالری فرش | تاریخ شروع پروژه: ۲۰۱۷ | کارفرما: مالک شخصی
نوشته‌های مرتبط
ارزش‌های بنا
محله عودلاجان در گذشته یکی از محله‌های بسیار مهم در مرکز شهر تهران بود که افراد مشهور و متمول در آن زندگی می‌کردند. بازار عودلاجان یکی از بخش‌های مهم این محله بود که در زمان قاجار رونق بسیار زیادی داشت. پس از گذشت ده‌ها و توسعه شهر تهران محله و بازار عودلاجان رونق خود را از دست داد و رو به ویرانی رفت. بازار تاریخی عودلاجان در داون تاون تهران در سال ۲۰۱۴ با مشارکت سازمان میراث فرهنگی، شهرداری تهران، و کسبه بازار مرمت شد. اصول کلی مرمت آن، حفظ شواهد تاریخی- معماری و بازسازی بدنۀ کلی بازار با تویزه و تاق‌های چهار بخش بر اساس قالب ارجاع و همچنین رعایت حدود مالکیت کنونی بازار می‌باشد.
بسیاری از مغازه‌های این بازارچه یا کاربری گذشته خود را از دست داده بودند و تبدیل به انبار شده بودند و یا خالی بودند و تقریبا در حال فروریختن بودند. این مغازه قبلا یک فرش‌فروشی بوده است که کاربری خود را از دست داده بود و تبدیل به انبار شده بود. این مغازه قدمتی حدود ۱۵۰ سال دارد که در گذر اصلی بازارچه عودلاجان و در نزدیکی یکی از چارتاق‌های اصلی آن می‌باشد. و از بالا دید بسیار زیبایی به تاق‌های خطی بازار دارد.
تاق‌های آجری زیبا و بازار سرپوشیده خطی یک الگوی با اصالت در معماری ایران است. بازار عودلاجان یکی از نمونه‌های نفیس این نوع بازار است. تمرکز میراث فرهنگی، شهرداری و خود مردم محله برای احیای این محله سبب شد که کسبه این بازار دوباره به این محله بازگردند و تصمیم بگیرند مغازه‌های خود را دوباره به زندگی بازگردانند.
ایده‌های خلاق و جدید برای تولدی دوباره
از گذشته تا به امروز فرش یکی از مهمترین صنایع دستی ایران در سطح بین المللی بوده است. بخش تجارت فرش یکی از بخش‌های مهم و اصلی بازارهای ایران بود و یکی از ارکان اصالت به شمار می‌رود. فرش ایرانی با هویت خانواده و خانه‌های ایرانی عجین است بنابراین ما تصمیم گرفتیم که کاربری پیشین و تاریخی این مغازه را به آن برگردانیم. دادن احساس هویت با حضور در یک مکان تاریخی و با خرید یک کالای نفیس و با اصالت همان احساسی بود که باید به مشتری می‌دادیم.
در گذشته مغازه‌های فرش‌فروشی جایی بوده است که مردم زمان زیادی را در آن برای انتخاب و ارزیابی خریدشان صرف می‌کردند زیرا فرش دست‌باف یک کالای گران قیمت است که شاید فرد و یا یک خانواده یک بار در زندگی آن را خریداری کنند. بنابراین پذیرایی از مشتری‌ها با چای یکی از آداب تاجران فرش بوده است. در طراحی جدید سعی شد تا تمامی این الگوها با شیوه ای جدید پیاده شود. یک فضای آماده‌سازی برای کافه در نظر گرفته شد و در تمام طبقات میزها و صتدلی‌هایی جهت سرو نوشیدنی قرار داده شد تا خانواده‌ها و افراد بتوانند زمان زیادی در این مغازه توقف کنند و با دقت فرش انتخاب کنند و یا با کارشناسان آن صحبت کنند. علاوه بر این افرادی که به فرش علاقه دارند نیز می‌توانند از فضای کافه استفاده کنند و از دیدن فرش‌ها لذت ببرند.
روبه‌روی ورودی پرده بزرگی از فرش بافته‌شده با تار و پور سفید طراحی شد تا به وسیله پروژکتور تصویر فرش‌های مختلف بر روی این فرش سفید قرار بگیرد و هر بار یک طرح و الگو را نمایش دهد. این فرش بزرگ از بیرون مغازه نیز قابل دیدن است و می‌تواند افراد را جذب کند. در پایین همین فرش سفید یک دارقالی قرار داده شد تا افراد بتوانند بنشینند و با کمک یک راهنما فرش ببافند و این یک خلق تجربه بی‌نظیر برای گردشگران است.
تمامی دیوارها در مسیرها و یا فضاهای اصلی نمایشگاهی از تابلوفرش‌های نفیس هستند و این استفاده فضای مغازه را به یک گالری همیشگی تبدیل می‌کند. در طبقه آخر فضایی برای برگزاری مزایده فرش‌های نفیس طراحی شد که باعث می‌شود از سراسر ایران افراد در آن شرکت کنند و این کاربری می‌تواند جاذب گردشگر و مشتری‌های زیادی باشد.
در مسیرتغییر
با مصاحبه با مردم محلی و بقیه کسبه‌های همسایه متوجه شدیم در طبقه زیر زمین یک آب انبار وجود داشته است و توانستیم با خاکبرداری مجدد آن را پیدا کنیم. در طراحی این قنات دوباره احیا شد.
دیدن تاق‌های آجری و ممتد بازار یکی از صحنه‌های زیبا است که می‌تواند زمان زیادی یک فرد را برای توقف و نگاه کردن و لذت‌بردن از آن تشویق کند و حس غرور و هویت به او بدهد. به همین منظور بالای در ورودی مغازه که قبلا با یک دیوار آجری ساده پوشیده شده بود باز شد و یک پنجره شیشه‌ای ساده برای آن طراحی شد. در واقع هر فردی از داخل مغازه روبه‌روی در قرار بگیرد یک تابلوی زیبا از تاق‌های بازار مشاهده می‌کند و این فوق العادست. این قاب زیبای تاریخی یکی از مهمترین بخش‌های گالری این پروژه است.
تمامی دسترسی‌های مغازه به طبقه بالا از بین رفته بود و پله‌های فلزی موقتی جایگزین آن‌ها شده بود. سقف مغازه بسیار بلند بود بنابراین تصمیم گرفته شد که یک نیم‌طبقه با دسترسی‌های جدید و مسیرهایی دور تا دور مغازه ایجاد شود. وقتی فردی از طبقه پایین بخواهد به طبقه بالا برود مسیری را دور تا دور مغازه طی می‌کند و طی این مسیر از گالری دیدن می‌کند. برای سرویس‌دهی کافه به طبقات بالا و زیرزمین در گوشه ته مغازه یک آسانسور کوچک تعبیه شد که می‌تواند برای افراد پیر یا ناتوان هم برای رفتن به طبقات بالا یا پایین کاربری داشته باشد.
چگونه با آینده سارگاز است؟
هیچ بخشی از یک محله یا بازار به تنهایی کار نمی‌کند. این ساختار یک مجموعه پیچیده، چند لایه و به هم مرتبط است. احیا کردن این مغازه با همان کربری تاریخی و به شیوه ای جدید که منطبق با نیازهای امروزی است می‌تواند انگیزه ای برای سایرین کسبه باشد که به این بازار برگردند و مغازه‌های خود را مجدد بازگشایی کنند. نسبت به چند دهۀ گذشته بازار و محله عودلاجان امروزه رونق بیشتری گرفته است و این امید هست که مانند گذشته پر هیاهو، رنگارنگ و سرزنده باشد. تاثیرگذاری بسیار مثبت مشارکت کسبه و مردم محله در راستای احیای مجدد بازار نشان‌دهنده این واقعیت است که مسئولیت جمعی، هویت و غرور یک محرک توسعۀ جدی برای بافت‌ها و ساختمان‌های تاریخی و میراثی است.
