«بیر اوجاقدا ایکی کول توپاسی» آدلی کیتاب ایلکین باسیمی ۱۳۹۰ گونش ایلی تبریزده «یاران» یایین ائوی وریندن تورک اوخوجولارینا سونولدو. بو شعر کیتابینی «روقیه کبیری» ایله «کییان خییاو» اورتاق اورون اولاراق آذربایجان تورکجه‌میزه قازاندیریبلار. یوز ییرمی دؤرد یارپاق اولان کیتاب آلتی آنا بؤلومدن اولوشوب. بؤلوملر اؤز ایچلرینده، ایکی دالا آیریلیرلار. بیر دال اسلی، بیر دال کرمدیر.
محمد رزاقی[۱]
نوشته‌های مرتبط
«بیر اوجاقدا ایکی کول توپاسی» آدلی کیتاب ایلکین باسیمی ۱۳۹۰ گونش ایلی تبریزده «یاران» یایین ائوی وریندن تورک اوخوجولارینا سونولدو. بو شعر کیتابینی «روقیه کبیری» ایله «کییان خییاو» اورتاق اورون اولاراق آذربایجان تورکجه‌میزه قازاندیریبلار. یوز ییرمی دؤرد یارپاق اولان کیتاب آلتی آنا بؤلومدن اولوشوب. بؤلوملر اؤز ایچلرینده، ایکی دالا آیریلیرلار. بیر دال اسلی، بیر دال کرمدیر.
بو کیتابی قیسا اولاراق اوزمان اوخوجو[۲] گؤزویله دیرلندیرمک ایسته‌دیک.
بیز، اوزمان اوخوجونو بئله تانیتماق ایسته‌ییریک: اصلی ایله کرم داستانینی بیلن. بونون یانیندا کیتابدا آدی گلن آشیق دستانلارینی اوخوموش، تورک ادبییاتیلا تانیش، دوغو ایله باتی میتولوژیسین دوشونن اوخوجونو، «اوزمان اوخوجو» ساییریق.
اؤزللیک‌لرینی وئردیگیمیز اوخوجو بو کیتابدان نه‌لر آلا بیلیر؟
اصلی ایله کرم بیزیم آشیق داستانلاریمیزدان بیری ساییلیر. سئوگی قونوسو اولان بو داستان تورک دونیاسی نین ۴ بوجاغیندا اوزانلارین دیلیندن سؤیله نیلمکده دیر.
بیر تیکینتی[۳]نین توپراغینی دوشونون، توپراق تورک فولکلورو، اسلی ایله کرم بو توپراقدا بللی بیر یاپی، ایندیسه شاعیر بو یاپی[۴]نین یئنی آنلاتی[۵]سینی بیزلره سونماق ایسته‌ییر.
گئچمیش یاپینی توپراقلا بیر ائدن یازار، ان ساغلام کرپیچ، ان گوجلو سیمان، اَییلمز دمیر، بیر یاپییا گرکن بوتون نسنه[۶] لرین لاپ اوستونونو بیر آرایا گتیریر. آنجاق یئنی تیکینتی‌نین یارانماسی بوردا گؤرونمور. یالنیز نسنه لر توپراغین اوزرینده قایداسیزجا سپیلیب قالیر. ایندی یئنی یاپی‌نین اولمامازلیغی بیر یاندان اسکی تیکینتی‌نین ده اوچوشو آغیر بیر دوروم یارادیر. آچیخجاسی اصلی ایله کرمین گئچمیش دورومونو دا یئریندن اویناتمیش اولوروق. اصلی ایله کرم دونونا گیرن شاییر بوردا نه ایشه یارار؟ اصلی ایله کرمین گؤرو[۷]لری بوردا ندیر؟
شعرده آدلاری بیر آرایا گلن تورک آدلیملاری ایله تورک اولمایان یونان تانریلارینی تانییان بیر اوخوجو، بو کیتابی اوخویوب بیتیردیگی چاغ، سونوچ نه اولا بیلر؟ ۳ یول کیتابی اوخویوب چیخاندان سونرا بیزجه اورتادا بیر سونوچ گؤرونمور.
ایلک اوخونوشدا سئویندیم. دوغو، باتی، تورک داستانلاری‌نین ایزلری، یونان تانریلاری، اسکی تورکچه نین سؤزجوکلری کیتابدا اؤزلرینه یئر آییرمیشلار.
ایکینجی اوخونوشدا چالیشدیم دوغو، باتی، اصلی ایله کرم، قریب ایله شاه صنم، کوروغلو نون بیر بیریله ایلیشگیلرینی تاپام. آنجاق ایلیشگی اورتادا یوخ. آیریجا آغیر سورون بودور: آچیخلامالاری وئریلمیه رک شعرده ایشلنن سؤزجوکلر/ شعرلر. اؤرنک:
” ایبراهیم گولوستانیندان باش قالدیریب
بارداق- بارداق ” حلب ” باغیشلاییر
یولچولارا، قوناقلارا…! ” (س ۸۰ )
بارداق- بارداق، بورانی اوزمان آشیق اوخویوجوسو دوشونه بیلر. آچیقلاماسی بئله دیر:
… خاجه، شاه صنمین کاغازین آلیب، یولا دوشدو. گلیب یئتیشدی حلبه. خاجه احسان ائلیر. جمات گلیرلر، یئییرلر گئدیرلر. خبر آلیردی، خاجه باغیر: هر کس ِزو قریب، آدی قریب اولا آلسین مندن بو جامی ایچسین. شاه صنم وئرن اوزویو ده جامین ایچینه سالمیشدی.
چوخلو احسان ائله یندن سونرا، بیر نفر دئدی: خاجه! بو نه سؤزدور دئییرسن؟ بو جامدا نه وار؟
خاجه دئدی: من قریب آدیندا بیر آدامی آختاریرام. بو احسانلار اونا گؤره دیر.
دئدی: ایستیه سن اونو تاپاسان، گرک قریبلر محلله سینه گئده سن. اوردا احسان ائیله یه‌سن. آختاردیغینی تاپارسان.
خاجه باغیر گلیب قریبلر محلله سینده احسان ائیله مه یه باشلادی….
بیر گون قریبین یولو، بوردان دوشوب. خاجه باغیر جامی دولاندیریردی، دئییردی: هر کس اؤزو قریب، آدی قریب اولا آلسین بو جامی منیم الیمدن ایچسین.
قریب جامی آلیب، ایسته ییردی ایچسین. گؤردو بیر اوزوک جامین ایچینده وار. الین سالیب چیخارتدی، گؤردو شاه صنمین اوزویودور. (عسگری: ۷۷-۱۹۷۵)
***
بو اورونو[۸] بیر باشقاسییلا توتوشدورماق ایسته‌ییرم. سایین محمد تقی زهتابی «سارا و محمد اویون اثری و ملیک محمد یا روبابه خالانین ناغیلی» آدلی کیتابیندا ملیک محمدین ناغیلینی یازیبدیر. ناغیل بو کیتابدا شعر بیچیمینده اوخوجولارا سونولوبدور. سایین زهتابی ناغیلین آنا قورولوشونو ساخلایاراق، اؤز دوشونجه‌لرینی ده ناغیلین اویغون قاتلاریندا یئرلشدیریب.
گونوموزون سورونلارینی[۹]، گئچمیش تاریخیمیزی ناغیللا بیرلیکده آچیقلاییر.
ملیک محمد ناغیلیندا ۳ قارداش ۳ گئجه آلما آغاجینا قوروقچو اولمالیدیرلار. قارا ناغیلدا ایکی قارداش گئجه‌نی اویاق قالا بیلمه‌ییرلر. دئو گلیر آلمانی دریب آپاریر. ۳.جو قارداش بارماغینی کسیب یئرینه دوز باغلاییر. یارانین سیزیلتیسی اونو اویاق ساخلاییر.
زهتابی، قارداشلارین گئجه آلما گؤزتلمه‌لرینه شاه ایله اولوس[۱۰] آراسیندا اولان ایلیشگینی آرتیراراق قارداشلارین گؤزویله آچیقلاییر. اؤرنک:
ملیک جمشیدین آلمانی گؤزتله مه سی
….
دوشونوردو او هم ده مصلحتین،
کی صاباح شاهییام بو مملکتین،
خلق هارا، شاه باغینا گیرمک هارا!!
ال اوزادیب دا، آلما درمک هارا!!
ائده جورأت اگر رعیتلر
وئره جک اوز صاباح فلاکتلر
…
قویون اولسون گرک شاها، میلت
سود وئریب، ایشله سین، او قولدو فقط.
***
ناغیلین باشقا بؤلومو بئله دیر:
…. ان بؤیوک سؤیله‌دی: بیز اوچ باجیییق
تورکمن خالقی‌نین گؤزل تاجیییق
….
اؤزبک ایله قازاخلا قارداشیدیق،
یاد یولوندا بینالی سیرداشیدیق
بیزله همدردیدی تاتار، قیرغیز
آذربایجانلا بیر یاشاردیق بیز
…
آوروپا، چین، ژاپون تانیردی بیزی
…
(س ۱۰۰- ۱۰۳)
ناغیلین آنا قورولوشوندا اوستده یازدیغیمیز شعرلر یوخودور. آنجاق سایین زهتابی باشاریلی اولاراق یئنی آرتیرمالاری یئرینده یارارلانمیش گؤرونور. زهتابی اؤز دوشونجه‌سینی ناغیلا آشیلایاراق اویغون یئرلرده اوخویوجویا چاتیریبدیر. بو باشاری اصلی ایله کرم کیتابیندا گؤرونمور.
اوچونجو اوخونوشدا بو سؤز یاراندی: کیتاب ایچهریک[۱۱] باخیمیندان نه دئمک ایسته‌ییر؟
**
کبیری، رقیه، خیاو، کیان، بیر اوجاقدا ایکی کول توپاسی، یاران یایین ائوی، بیرینجی چاپ ۱۳۹۰، تبریز.
زهتابی، محمد تقی، سارا و محمد اویون اثری و ملیک ممد یا روبابه خالانین ناغیلی، اختر یایین ائوی، بیرینجی چاپ، ۱۳۸۹، تبریز.
عسگری، مسلم، آشیق قریب ایله شاه صنم داستانی(۷۷-۱۹۷۵)، توپلایان رزاقی محمد، اؤزل آرشیو
فراخوان نوشتن به زبان مادری در انسان شناسی و فرهنگ
http://anthropology.ir/node/22920
[۱] . کارشناسی الهیات و معارف اسلامی گرایش تاریخ فرهنگ ملل.
[۲] . اوزمان اوخوجو: خواننده حرفه ای
[۳] .تیکینتی: ساختمان
[۴] .یاپی: ساختار
[۵] . آنلاتی: روایت
[۶] .نسنه: شئی، زات
[۷] .گؤرو: وظیفه
[۸] . اورون: محصول
[۹] . سورون: مشکل
[۱۰] . اولوس: ملت
[۱۱] . ایچهریک: محتوی
