انسان شناسی و فزهنگ
انسان شناسی، علمی ترین رشته علوم انسانی و انسانی ترین رشته در علوم است.

به سوی اقتصاد سیاسی فرهنگی: قراردادن فرهنگ در جایگاهش در اقتصاد سیاسی

«با این استدلال که جهان اجتماعی ویژگی‌های نشانه‌شناختی (فرهنگی) و ساختاری (اجتماعی) دارد، نسخه‌ی ما از اقتصاد سیاسی فرهنگی تغییر، انتخاب و حفظ کردارهای نشانه‌ی معنایی و نشانه‌شناختی، نقش آن‌ها در تقلیل پیچیدگی، و مفصل‌بندی آن‌ها با تکنولوژی و عاملیت را مطالعه می‌کند.»

در این کتاب، با نگاهی تاریخی، با نام بردن از مراحل: پیشا‌رشته‌ای، رشته‌ای، چند رشته‌ای، فرارشته‌ای، پسا رشته‌ای و ضد رشته‌ای به نقد رویکردهای خشک رشته‌ای با مضامین تخصصی و قالب‌بندی شده می‌پردازد و ناکارآمد بودن این رویکرد را در بررسی پدیده (مثلاً در تحلیل‌های اقتصادی «تخصصی و ریاضی زده» بدون توجه به ابعاد اخلاقی-سیاسی) توضیح می‌دهد و با حفظ فاصله از رویکرد ضد رشته‌ای که «محتمل‌ترین نتیجه‌ی آن التقاط گرایی و/ یا عدم انسجام است.»، به دفاع از نگرش‌های:

چندرشته‌ای: با تأکید «بر مضامین واقع در نقاط تقاطع دو یا چند رشته‌ی متعارف»

فرارشته‌ای: که «بر موضوعات یا مضامین منتخب تمرکز می‌کند که با مقولات چندین رشته‌ سازگاری دارد.»

پسارشته‌ای: «مسایل ویژه را مستقل از این‌که رشته‌های گوناگون چگونه آن‌ها را طبقه‌بندی می‌کنند، تعیین و مطالعه می‌کند.»

پرداخته ­است و اقتصاد سیاسی فرهنگی را در جهت رویکرد فرارشته‌ای و رو به رشد به سمت «افق‌های پسارشته‌ای» می‌داند.

این کتاب هم‌زمان با سخنرانی دو نویسنده‌ی کتاب؛ نایلینگ سووم و رابرت جسوپ، در ایران و به دعوت انجمن جامعه‌شناسی منتشر شده‌است. جسوپ و سووم، از اساتید و پژوهشگران دانشگاه لنکستر، ‌فعال در زمینه‌ی نظریات اقتصاد سیاسی و جامعه‌شناسی و به همراه هم، مدیر مرکز پژوهش اقتصاد سیاسی فرهنگی هستند.

«به دلیل عدم ترجمه‌ی کتاب‌ها و آثار اصلی این نظریه‌پردازان به زبان فارسی لزوم تدوین کتابی برای معرفی بیشتر آراء آنان وجود داشت. به همین دلیل برنامه‌ریزی تهیه‌ی کتاب از طریق سفارش ترجمه‌ی تعدادی از مقالات این دو اندیشمند اجتماعی به همکاران گرامی آغاز شد و سرانجام به دلیل محدودیت‌های زمانی برای ویرایش و آماده‌سازی نهایی ترجمه‌ها تصمیم گرفته‌شد که انتشار کتاب اصلی به تعویق بیفتد.»

از مجموع ۱۷۲صفحه‌ی این کتاب، شمل پنج فصل؛ ۸۵ صفحه‌ی آن برای استفاده در سمینار، ترجمه نشده‌است که سه فصل را در برمی‌گیرد.

در مقدمه‌ی ترجمه‌ شده‌ی کتاب بر جنبه‌های فلسفی شامل: هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی، روش‌شناسی و اخلاقی اقتصاد سیاسی فرهنگی متمرکز است و با توضیح نوعی «چرخش فرهنگی هستی شناسی» در رابطه با برساخت‌های ذهنی، معناسازی و ساختاریابی در جهت تقلیل پیچیدگی جهان و در پیوند با اقتصاد سیاسی فرهنگی، مبحث هستی‌شناسی را آغاز می‌کند. با معرفی کردن دانش به‌عنوان امری «جزیی، موقتی و ناکامل» و تأکید «بر زمینه‌ای بودن و تاریخیت دعاوی دانش درباره ی نظم‌های اقتصادی»؛ معرفت شناسی اقتصاد سیاسی فرهنگی را به واقع‌گرایی انتقادی و روندهای تولید دانش پیوند می‌دهد که پس از توضیحی درباره‌ی روش منطقی-تاریخی و طرح مدخل اخلاقیات، درباره‌ی واقع‌گرایی انتقادی نیز بحث می‌کند.

در بخش ترجمه نشده‌ی کتاب عناوین، مطالب کوتاه (غالباً نیم صفحه‌ای) را شامل می‌شوند. فصل سوم کتاب با عنوان: «ارزش افزوده‌ی فکری، یک چرخش فرهنگی در اقتصاد سیاسی»، بیشتر به موضوع چرخش فرهنگی اختصاص دارد. چهار نوع چرخش فرهنگی؛ مضمونی، روش‌شناختی، هستی‌شناختی و بازتابنده را توضیح داده و سپس به ارتباط این چرخش‌ها با اقتصاد سیاسی فرهنگی می‌پردازد.

«اقتصاد سیاسی فرهنگی بر اساس چرخش‌های موضوعی و روش‌شناختی برای ایجاد یک چرخش عمیق هستی‌شناختی بنا شده‌است.

این چرخش‌ها شاید چرخش بازتابنده را ایجاد کنند. بازتابندگی در تبارشناسی دانش‌ها و رویکردهای مختلف اجتماعی؛ شامل اقتصاد سیاسی فرهنگی، روش‌های آن‌ها، پذیرش اجتماعی و تأثیرات اجتماعی»

از مفاهیم پربسامد این فصل می‌توان به «پندار اقتصادی» و «پندار اجتماعی» اشاره کرد که البته در فصل بعد بیشتر به آن‌ها پرداخته می‌شود. برای وارد کردن فرهنگ در اقتصاد سیاسی؛ موضوع نشانه‌شناختی، نقش نشانه‌ها در تقلیل پیچیدگی واقعیت و متعاقباً، تقلیل پیچیدگی واقعیت اقتصادی، معنا سازی در ارتباط با ویژگی‌های ارتباطی زبان و تفسیر دهی‌های گوناگون از ویژگی­های نمادین جهان اجتماعی مطرح می‌شود.

در فصل بعد با عنوان «چگونه دانشمندان می‌توانند اقتصاد سیاسی فرهنگی را به کار بندند؟»، یکی از مفاهیمی که در این قسمت به آن توجه می‌شود «تجربه‌ی زیسته» است که گرچه در ارتباط با پندار اجتماعی، ولی متفاوت با آن معرفی می‌گردد. تجربه‌ی زیسته حاصل از موقعیت‌های شخصی، تجارب و آموخته‌های فرد است؛ حال آن‌که «پندار اجتماعی (۱) به قالب‌های شناختی و احساسی نیرو‌های اجتماعی (برای مثال، گروه‌های کوچک، شبکه‌ها، جنبش‌های اجتماعی و ارگان‌ها) که تجربه‌ی زیسته‌ی به اشتراک گذاشته‌شده را در بر دارند و (۲) پشتوانه‌های اجتماعی و مادی که به این قالب‌ها کمک کرده و تکثیرشان می‌کنند؛ مربوط می‌شود.»

در ادامه دو مطالعه‌ی موردی بررسی می‌شود: «اقتصاد دانش‌بنیان» و «ساخت بی.آر.آی.اس» (بی.آر.آی.اس: سرواژه‌ی نام کشور‌های برزیل، روسیه، هند و چین). که در آن شمایی کلی از اقتصاد و «پندار» این کشورها طی سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۸ ترسیم شده‌است.

فصل پایانی کتاب باز هم با تکیه بر فرایندهای کاهش پیچیدگی و معناسازی از جهان اجتماعی به حوزه‌ی بحران وارد می‌شود تا پیوستگی میان بحران، پندارها و برساخت‌های ذهنی را بررسی کند. این فصل از کتاب «اقتصاد سیاسی فرهنگی و بحران: نقش و حدود برساخته‌های ذهنی در مدیریت بحران» نامیده شده‌است و پس از صحبت درباره‌ی چیستی بحران؛ اهمیت مباحث نمادشناختی، ادراکی و رسانه‌ای در بررسی بحران بیان شده، آرا گوناگون درباره‌ی وقوع بحران آورده ‌شده و از بحران مالی آتلانتیک شمالی در رابطه با سرمایه‌داری صحبت شده است.

به طور خلاصه، این کتاب با رویکردی پسارشته‌ای و با تکیه بر مفاهیمی فرهنگی از جمله: پندار اجتماعی، نمادشناسی، معناسازی، برساخت‌های ذهنی و… سعی در رابطه گرفتن با مباحث اقتصاد سیاسی مانند کاپیتالیسم و بحران اقتصادی دارد. و گامی‌ است به‌سوی «قراردادن فرهنگ در جایگاهش در اقتصاد سیاسی».

سووم، ن.، جسوپ، ر.، ۱۳۹۳، ترجمه‌ی محمدامین قانعی‌راد، تهران: مؤسسه‌ی اطلاعات (شرکت ایرانچاپ)