بزرگ کردن کودکان (۲) : تاریخچه ی طولانی توصیه به والدین

کلود مارتن برگردان آریا نوری

چگونه باید وظیفه‌ی پدر یا مادر بودن را ادا کرد؟ از یک قرن پیش تاکنون، روانشناسان، متخصصان کودک و سایر متخصصان در این مورد صحبت کرده‌اند، امروزه نیز رسانه‌ها و مسئولان سیاسی با ادامه‌ی همین صحبت‌ها، سعی در حمایت از مقوله‌ی پدر یا مادر بودن دارند. در طول نیم‌قرن اخیر، شرایط والدین بودن تغییرات عمیقی را به خود دیده است. تغییراتی که سبب شده گروهی نتوانند این وظیفه را به‌خوبی انجام بدهند و حتی گروهی از بر عهده گرفتن آن سرباز زنند.

چگونه باید وظیفه‌ی پدر یا مادر بودن را ادا کرد؟ از یک قرن پیش تاکنون، روانشناسان، متخصصان کودک و سایر متخصصان در این مورد صحبت کرده‌اند، امروزه نیز رسانه‌ها و مسئولان سیاسی با ادامه‌ی همین صحبت‌ها، سعی در حمایت از مقوله‌ی پدر یا مادر بودن[۱] دارند.

در طول نیم‌قرن اخیر، شرایط والدین بودن تغییرات عمیقی را به خود دیده است. تغییراتی که سبب شده گروهی نتوانند این وظیفه را به‌خوبی انجام بدهند و حتی گروهی از بر عهده گرفتن آن سرباز زنند. گروهی نیز معتقدند باید تعریف جدیدی از مفهوم والدین بودن ارائه شود. در ایالات‌متحده صحبت از والدین به‌مثابه چرخ‌بال[۲] به میان آمده است، یعنی آمادگی دائمی پدر و مادر به‌منظور دور کردن کوچک‌ترین خطر احتمالی از فرزند خود.

این‌چنین دغدغه‌هایی سبب شده تا از چند دهه‌ی گذشته، بازاری رسانه‌ای شکل بگیرد. برنامه‌های فراوان رادیویی و تلویزیونی و نیز مطبوعاتی که بخشی از مقاله‌های خود را به پدر، مادر، کودک و خانواده اختصاص می‌دهند. برای مثال می‌توان به برنامه‌ی رادیویی معروف فرانسوآز دولتو[۳] اشاره کرد که در فاصله‌ی سال‌های ۱۹۷۶ تا ۱۹۷۸ از شبکه‌ی فرانس انتر[۴] پخش می‌شد. از سال ۲۰۰۵ به بعد نیز برنامه‌ی تلویزیونی تحت عنوان مترنل[۵] از شبکه‌ی فرانس ۵ پخش می‌شود. بسیاری از کشورها نیز خیلی سریع برنامه‌هایی در تقلید از برنامه‌ی موفق سوپر نانی[۶] که از سال ۲۰۰۴ به بعد در انگلستان روی آنتن می‌رود ساختند. برنامه‌های بسیار دیگری نیز هستند که در همین زمینه پخش‌شده و می‌توان از آن‌ها نام برد.[۷]

ماجرای بلند توصیه به والدین

بدون شک فضای مجازی نقش به سزایی در توصیه به والدین ایفا می‌کنند، سایت‌های بسیاری وجود دارند که به شما می‌گویند وقتی فرزندتان زیاد گریه می‌کند، نمی‌تواند بخوابد و یا می‌خواهد در تخت شما بخوابد، هرقدر بزرگ‌تر می‌شود بیشتر تلویزیون نگاه می‌کند، با ورود به نوجوانی تلفن همراه خود را به‌ندرت کنار می‌گذارد، به شبکه‌های اجتماعی وابسته می‌شود، به کشیدن سیگار روی می‌آورد، مواد مخدر مصرف می‌کند و یا تعطیلات آخر هفته‌ی خود را به مهمانی می‌گذراند، چه‌کاری باید انجام دهید. توصیه‌هایی که در فضای مجازی وجود دارد به نسبت سن فرزندان و والدین متفاوت است و تعدادشان نیز بسیار زیاد.

فراوانی توصیه‌های موجود در دنیای امروز نباید ما را بر آن فکر بدارد که فراموش کنیم توصیه‌های آموزشی به والدین برای کودکان تاریخچه‌ای طولانی دارد که از اوایل قرن بیستم و به‌خصوص در ایالات‌متحده شروع‌شده و بنیان‌گذاران آن متخصصان روانشناسی و کودک بوده‌اند.

آن هولبر[۸]، در کتابی تحت عنوان ریزینگ آمریکا[۹] که در سال ۲۰۰۳ منتشر کرد، ماجرا را از ابتدا شرح می‌دهد و نشان می‌دهد که چگونه متخصصان گوناگون آثار بسیاری را منتشر کرده و کتاب‌هایشان نیز فروش زیادی کرد. او همچنین در کتاب خود به اختلاف‌نظری که از آغاز قرن بیستم بین استنلی هال[۱۰] (یکی از روانشناسی که نقش بسیار پررنگی در معرفی فروید به آمریکایی‌ها در سال ۱۹۰۹ ایفا کرد) و لوتر امت هول[۱۱] (متخصص کودک که روی مسئله‌ی نیازهای کودک در امر تغذیه کار می‌کرد) شکل گرفت نیز اشاره‌کرده است. هول اعتقاد داشت که بیشتر باید به تغذیه‌ی کودک رسیدگی شود و هال معتقد بود بیشتر باید به عواطف و احساسات او و نیز رابطه با اطرافیان توجه نشان داد.

موفقیت دکتر اسپوک[۱۲]

هولبر در کتاب خود به مقوله‌ی رفتارگرایی محض که ژان واتسون[۱۳]، نویسنده‌ی کتاب مراقبت روانی از نونهالان و کودکان[۱۴] که در سال ۱۹۲۸ بیش از ۱۰۰۰۰۰ جلد فروخت، از آن صحبت کرده بود نیز اشاره می‌کند. در دهه‌ی ۳۰ میلادی، آرنول ژزل[۱۵]، شاگرد هال و یکی از چهره‌های شاخص روانشناسی توسعه در دهه‌ی ۳۰ میلادی با انجام مشاهدات بسیار دقیق روی کتاب واتسون سایه انداخت. در نظر واتسون، شخصیت کودک به‌طور خاص به ویژگی‌های محیط پیرامون او بستگی دارد. ژزل هم مانند والون در فرانسه، طرفدار یک روانشناسی طرقی گرای بنا شده روی فیزیولوژی اعصاب[۱۶] بود. ژزل از رفتارگرایی[۱۷] و نیز نظریه‌های بازبستگی[۱۸] نیز به‌شدت انتقاد می‌کرد و مهم‌ترین عامل در رشد کودک را روابط انسانی می‌دانست. وی که در بادی امر آموزگار بود، سپس روانشناس و درنهایت پزشک، در سال ۱۹۳۰ کلینیک کودکان را پایه‌گذاری کرد. وی با مشاهده‌ی دقیق رفتار کودکان زیر ۶ سال و نیز بهره بری از عکاسی، فیلم‌برداری و نیز فن مقایسه‌ی دوقلوها، نظریه‌ی خود در مورد رده‌های مختلف رشد کودک را ارائه داد.

بدون شک باید بنژامین اسپوک[۱۹] را موفق‌ترین شخص درزمینهٔ ی توصیه به والدین در دوره‌ی پس از جنگ جهانی دوم در نظر گرفت. کتاب وی در سال ۱۹۴۶ بیش از ۷۵۰۰۰۰ جلد فروش کرد. شیوه‌های جدیدی که ارائه می‌داد و نیز توصیه‌های وی به پدر و مادر در این مورد که برخورد خوبی با فرزند خود داشته باشند و نیز به‌جای تلاش برای نشان دادن اقتدار با آن‌ها مهربان‌تر باشند سبب شد تا شهرت وی فراتر از ایالات‌متحده برود و پس از جنگ جهانی ۲ بازتاب بی‌سابقه‌ای در دنیا پیدا کند. بسیاری از افراد متعلق به نسل بی‌بی بومرها[۲۰] از توصیه‌های او بهره می‌بردند. برای مثال اسپوک به مادران توصیه می‌کرد: «شما در مورد تربیت فرزندتان بسیار بیش از آنکه فکر می‌کنید توانایی دارید.»

متخصص‌های دیگری نیز در عرصه‌ی توصیه به پدر و مادرها پای به عرصه نهاده‌اند. برای مثال می‌توان از توما بری برازلتون[۲۱] و یا پنلوپ لیچ[۲۲]، روانشناس بریتانیایی و نظریه‌ی ایشان دال بر این‌که باید به حرف‌های کودک گوش فراداده و با وی به مهربانی برخورد کرد[۲۳] اشاره‌کنیم. این مسئله جالب‌توجه است که در دهه‌ی ۷۰ میلادی، برونو بتلهیم[۲۴]، روانکاو، انتقادات فراوانی را متوجه اسپوک کرده و گرایش خود را به خط فکری دونالد وینیکو[۲۵] و کتاب مشهور[۲۶] او اعلام کرد.

بااین‌وجود، از دهه‌ی ۱۹۹۰ میلادی به بعد، طرفداران آموزش سخت‌گیرانه بار دیگر پای به عرصه نهادند. برای مثال می‌توان از ژون روزمون[۲۷]، پزشک خانوادگی و اثر مشهور او که بیش از یک میلیون نسخه فروخت[۲۸] نام برد.

بازار توصیه به والدین مدت‌هاست که روندی رو به رشد را طی می‌کند. این بازار نتیجه‌ی اضطراب و نیز نگرانی والدین در آموزش فرزندانشان است. مسئله‌ای که با توجه به هر نسل و مشخصه‌های آن تغییر می‌کند؛ اما بااین‌حال تنها نباید سیاستی بازاری را مدنظر قرارداد بلکه در این میان رد پای میلی سیاسی نیز به چشم می‌خورد. در حال حاضر بسیاری از کشورها توجه خاصی به تربیت فرزندان در جامعه نشان می‌دهند و این ایدئولوژی بر جامعه حاکم شده که والدین بد باید تنبیه شوند و به پدر و مادری که در امر فرزند داری ضعیف عمل می‌کنند آموزش بیشتری داد.

هدف از این برنامه‌ها آموزش والدین و نیز اجتماعی کردن ایشان است چراکه اولین اهرم در آموزش فرزندان به شمار می‌روند. کودکان امروزی مثل گذشته نیستند، ایشان نسبت به دنیای اطراف و نیز محیط پیرامون خود کنجکاوتر شده‌اند و درعین‌حال و در شرایطی متضاد، وابستگی بیشتری به پدر و مادر خود پیداکرده‌اند. سیاست‌های آموزشی امروز به والدین، حول دو محور کنترل و اختیار دهی در نوسان است.

روند توصیه به والدین از طریق اهرم‌های مختلف جریانی نیست که به‌تازگی شروع‌شده باشد و شواهد نشان می‌دهد که به این زودی‌ها متوقف نخواهد شد…

کلود مارتن، نویسنده‌ی این مقاله، جامعه‌شناس و مدیر بخش تحقیقاتی در مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه است. او به‌تازگی در نگارش کتاب پدر و مادر خوبی بودن، التزامی معاصر[۲۹]، همکاری کرده است.

[۱] Parentalité

[۲] parents-hélicoptères

[۳] Françoise Dolto

[۴] France Inter

[۵] Les Maternelles

[۶] Super Nanny

[۷] Parents, mode d’emploi, ou Fais pas ci, fais pas ça

[۸] Ann Hulbert

[۹] Raising America

[۱۰] Stanley Hal

[۱۱] Luther Emmett Holt

[۱۲] Docteur Spock

[۱۳] John Watson

[۱۴] Psychological Care of Infant and Child

[۱۵] Arnold Gesell

[۱۶] neurophysiologie

[۱۷] béhaviorisme

[۱۸] Théories de conditionnement

[۱۹] Benjamin Spock

[۲۰] Baby-boomers, دوره‌ی افزایش شدید جمعیت

[۲۱] Thomas Berry Brazelton

[۲۲] Penelope Leach

[۲۳] learning-by-loving-and-listening child-rearing ethos

[۲۴] Bruno Bettelheim

[۲۵] Donald Winnicott

[۲۶] Pour être des parents acceptables, ۱۹۸۷

[۲۷] John Rosemond

[۲۸] A Family of Value(1995)

[۲۹] dirigé « Être un bon parent ». Une injonction contemporaine, Presses de l’EHESP, 2014

قسمت اول: http://www.anthropology.ir/node/28900

پرونده ی آریا نوری در انسان شناسی و فرهنگ : http://www.anthropology.ir/node/24940