India- Kathakali dance
مقدمه:
نوشته‌های مرتبط
بهتر است پیش از هر چه تمامی تعاریفی از آن چه ما در باره رقص یا حرکات موزون در ذهن داریم را درباره رقص های سنتی و کلاسیک شبه قاره هند به دور افکنیم چه این رقص ها نه تنها برای ایجاد هیجان و لذت آنی بلکه برای هدفی والاتر یعنی توضیح و تشریح حماسه های بزرگ هند یعنی ماهابهارتMahabharata و رامایانا Ramayana اختراع و ایجاد شده اند و هم چنین رقص در هند نوعی از عبادت و ستایش می باشد .لازم به ذکر است که پایه تمامی رقص های کلاسیک هند حرکات ورزش یوگا می باشد .بهتر است بدانیم که در هند رقص و موسیقی ریشه آسمانی و االهی دارد,داستانی در بسیاری کتب مذهبی هندوان ذکر شده که نشان دهنده این امر می باشد بدین مضمون که زمانی که جهان از ظلم و جنایت پر شده بود برهما Brahma خدای آفریینده در دین هندو رقص و موسیقی را آفرید تا روح مردم را تطهیر و تلطیف کند و آنان را از بدی و شرارت بازدارد.,او حکیم بهارت مونی Baharat Muni را مامور کرد که کتابی در باره کتاب ناتیا شاسترا را بنویسد تا مردم آن را فرا گرفته و به آن عمل کنند.از میان خدایان هندو شیوا Shiva به خدای رقص یا ناتا راجNataraja یا تندوا نرتیو TandavaNrtyuمشهور است او در عین حال خدای ویران کننده و نابود کننده نیز می باشد.در تصاویری که از این خدا وجود دارد او را در حال رقص بر روی کوتوله ای شیطانی به نام آباسمراApasmara نشان می دهد با این کار شیوا بر گناه و بی عدالتی پیروز شده و هم چنین نماد گذار روح از جهان مادی به وجودی خدایی است.تمامی اشارات و حرکات اولیه این رقص ها از رقص کیهانی خدایان مشهور هندو چون شیوا,کالیKali و کریشنا Krishna گرفته شده ,رقص شیوا یعنی تندوا ,رقص آفرینش و نابود کننده کالی و در نهایت رقص گوپی کا Gopikaکه کریشنا با دختران گاو چران انجام می داد همگی اشاره به اسطوره شناسی هند برمی گردد.
کاتاکالی چیست:
یکی از مشهورترین و شناخته شده ترین رقص تاترهای سنتی در هند و جهان کاتاکالی می باشد.این رقص سنتی مذهبی تاتر گونه متعلق به ایالت کرلا Kerala در جنوب هند می باشد درواقع طبیعت این رقص مذهبی و دینی است.کاتاکالی با رنگ آمیزهای زیبا ,آرایش های سحر انگیز چهره,لباس های خاص زیبا ,موسیقی زیبای جنوب هند به یکی از پر طرفدارترین و محبوب ترین رقص تاترهای مشهور در شبه قاره هند و جهان تبدیل شده است.معنی این کلمه در زبان تامیلی تاتری برای تعریف یک داستان است. تاریخ این رقص با تاریخ مردم دراویدین یا ساکنان اولیه سرزمین هند پیش از ورود آریایی ها که در جنوب هند می زیستند پیوند خورده است. دراویدین ها , نوهر Nuhar,باگاواتیBhagavati یا الهه مادر –زمین و هم چنین مارها را می پرستیدند.پایه این رقص از رقص پرستش مار که دراویدین ها انجام می دادند گرفته شده ,هم اکنون در ایالات جنوبی هند نیز رقص مار یا پن پین تولل PampinTullal هر ساله اجرا میشود که در نزد مردم دراویدین از ارزش و مقام خاصی برخوردا رمی باشد.پس از ورود آریایی ها به هند این رقص نیز تحت تاثیر فرهنگ آنان قرار گرفت ,کهن ترین سندی که از این رقص در دست می باشد کنده کاری ها و مجسمه های معبد ماتان چریMattancheri در ایالت کرلا است که به قرن ۱۵ میلادی تعلق دارد بر می گردد.می توان گفت که اساس این رقص متعلق به مردمان جنوب هند می باشد ولی عناصر بسیاری از فرهنگ هندویی –آریایی به آن وارد شده است. در کاتاکالی در مجموع ۱۰۱ داستان از ماهابهارت و رامایانا نشان داده میشود.بنا برگفته برخی محققین تاتر کاتاکالی از کتب متعددی چون کریشنا ناتام Krishnanatham که در واقع درباره زندگی و اعمال کریشنا یکی از خدایان هندو است و این کتاب را سری مانودن راجا Sir Manavdan Raja پادشاه منطقه کالی کوت Calicot در قرن پانزده میلادی نوشته و کتاب کودی یاتام Koodiyathamکه کتابی به زبان سانسکریت درباره تاتر سنتی در کرلا است و کتاب آشتاپادی یاتام Ashtapadithatam که کتابی در باره تاتر جنوب هند است و کتاب گیتاگویندام Gitagovindam که در واقع سنت موسیقایی قرن ۱۲ میلادی جنوب هند می باشد گرفته شده است.
اصول کاتاکالی :
رقص –تاتر کاتاکالی بر پنج اصل استوار می باشد که عبارتند از:
۱-ناتیام Natyam( روش بازی)
۲-نری تام Nritham(رقص)
۳-نریت یام Nrithyam(قوانین تاتر هندی)
۴-سنگیتام Sangeetham(موسیقی)
۵-وادیام Vadyam(وسایل تکمیلی تاتر مانند آرایش صورت و لباس)
کاتاکالی فقط در طول شب یا صبح خیلی زود اجرا میشود که در حقیقت بیش از چهار یا چنج ساعت به طول نمی کشد, براساس قوانین سنتی این رقص تنها مردان اجازه اجرای آن را دارند,حتی نقش های زنانه را نیز مردان با پوشیدن لباس های زنانه ,آرایش و رنگ آمیزهایی که نشان دهنده این نقش ها می باشد اجرا می کنند,ولی در سالهای اخیر زنان نیز به حوضه این رقص-تاتر وارد شده اند.لازم به ذکر است که به تمامی حرکات دست هاو انگشتان دست در کلیه رقص های کلاسیک و سنتی هندی مودرا Mudra گفته میشود که کلمه کامل آن هست مودرا Hasta Mudra است که به معنای نشانه ,نماد و اشارات دست ها است, زیرا کلمه هست در زبان سانسکریت به معنای دست می باشد .دو کتاب کهن ناتیا شاسترا NatyaShastra و آبی نایا درپن AbhinayaDarpana به توضیح و تشریح هنرهای نمایشی عهد باستان هند می پردازند در ناتیا شاسترا به ۲۴ نوع مودرا ودر آبی نایا درپن به ۲۸ مودرا اشاره شده است .تعداد مودراها در هر کدام از رقص های کلاسیک و سنتی هند بسته به نوع داستان و موضوع تغییر می کند مثلا در رقص بهارت ناتیام ۳۲ نوع مودرا و در رقص اودیسی ۲۰ نوع مودرا و در رقص کاتاکالی ۲۳ نوع مودرا وجود دارد.در برخی اوقات مودرا تنها به حرکات دست ها و انگشتان بسنده نیست بلکه حرکات بازوها , آرنج,صورت و حتی بدن و پاها را نیز در بر می گیرد.در تقسیم بندی باستانی علم تاتر و رقص در هند دو نوع مودرا وجود دارد ۱-آسانا یوکتا مودرا Asanayukta Mudra که حرکات و اشارات یک دست می باشد ۲- سن یوکتا مودرا SanyuktaMudra که حرکات و اشارات دو دست هم زمان است.در کاتاکالی در مجموع حدود ۹۰۰ مودرا برای بدن,صورت,دست ها,انگشتان,بازوها,آرنج و پاها وجود دارد.
پوشش :
چندین نوع لباس در کاتاکالی وجود دارد که بستگی به نقش شخص در این رقص-تاتر تقسیم شده است ,پوشاک این رقص سنگین و بزرگ می باشد:
۱- ستویکا Sathwika(قهرمان داستان)
۲- کاتی Kathi(آدم شریر و شیطانی )
۳- مینوکوMinukku(زن)
۴- تاتی Thatti(خدایان)
کلاه ها و تاج ها که به آن مودیMudi گفته میشود نقش بسیار مهمی در نشان دادن و معرفی نقش ها و شخصیت های داستان بازی می کند,آنها معمولا از چوب یا فیبرهای نیشکر ساخته میشود,مردان کلاهایی با طره بر سر می گذارند که به آن جاتاموکتا Jatamuktaگفته میشود
احساسات در کاتاکالی :
در رقص کاتاکالی هم چنین ۹ حالت یا احساس وجود دارد که هنرمند باید آن را با مودراها نشان دهد به این نه حالت نو رسم Navarasam یا نو رس Navarasa گفته میشود و به ترتیب عبارتند از :
۱- سرینگرام Sringaram( عشق )
۲- هسیام Hasyam(شوخی و استهزا)
۳- بیاناکام Bhayanakam(ترس)
۴- کارونام Karunam (ترحم)
۵- رودرم Roudram(عصبانیت و خشم زیاد)
۶- ویرام Veeram (شجاعت)
۷- بیباتسم Beebhatsam(نفرت ,بیزاری)
۸- آدبوتام Adbhutam(تعجب و حیرت)
۹- شانتام Shantam(آرامش و صلح)
هر شخصیت در کاتاکالی با لباس خاص, نوع آرایش صورت , رنگ آمیزی خاص خود و هم چنین آرایش سر و کلاه شناسایی میشود.
موسیقی در کاتاکالی :
موسیقی کاتاکالی را موسیقی جنوب هند یا کارناتیکSangeetCarnatic همراهی می کند,آلات موسیقی که در موسیقی جنوب هند برای رقص کاتاکالی استفاده میشود عموما عبارتند از : چیندا Chenda یا نوعی سنج کوچک,ایداکا Idakkaیا نوعی طبل کوچک که با چوب نواخته میشود و در نهایت شودا مادالم ShuddhaMadalam که نوعی طبل بزرگ می باشد .
آرایش و پیرایش در کاتاکالی :
رنگ ها و ریش نیز در این رقص-تاتر نقش بسیار مهمی در شناسایی و درک نقش بازی می کند,که به آن چوتی Chutti گفته میشود ,بازیگران صورت خود را برای نشان دادن شخصیت های داستان رنگ آمیزی می کنند ,مهمترین رنگ ها که برای رنگ آمیزی صورت بکار میرود عبارتند از :
۱- رنگ سبز – پاچو Pacho
۲- رنگ قرمز – کاتی Kathi
۳- رنگ سیاه – کاری Kari
۴- رنگ سفید – چوتی Chutti
۵- رنگ زرد – مینوکو Minukku
۶- ریش – تادی Thadi
۱- رنگ سبز یا آرایش سبز PachaVesham معمولا برای نشان دادن نقش های مردان شریف و اصیل بکار میرود و یا هر کسی که پارسا و دیندار است
۲- رنگ قرمز معمولا برای نقش های هیجان انگیز و دشمنان و نقش های شریر
۳- رنگ سیاه یا آرایش سیاه Kari Veshamبرای نقش های شریر و شیطانی
۴- رنگ سفید برای نشان دادن نقش های الهی و خدایی
۵- رنگ زرد برای زنان ,کنیزکان , یا خدمتکاران ,مرتاضان ,تارک دنیا ها و روحانیون هندو
۶- ریش بر سه دسته تقسیم میشود ۱- ریش قرمز یا ChuvannaThadiچووام تادی که برای مردمان شریر ,مردان عصبانی و خشمگین و هم چنین بدکاران بکار میرود ۲- ریش سفید یا VellaThadi ویلا تادی یا ویولو پو تادی VelluppuThadiکه برای نشان دادن ابر انسانها و خدای میمون هانومان استفاده میشود و ۳- ریش سیاه یا KaruthaThadi کروتا تادی که برای نشان دادن شکارچیان و راهبان جنگل نشین و غار نشین کاربرد دارد. رنگ سبز که همراه با راه راه سرخ بر روی گونه ها باشد نشان دهنده دیوان و اهریمنان مانند راون پادشاه سری لانکا در حماسه رامایانا,معمولا آرایش و رنگ آمیزی صورت در کاتاکالی حدود چهار ساعت طول می کشد و شخصی که این کار را انجام می دهد چویو تی کارا Chouttikkaraنامیده میشود ,رقصنده به پشت دراز کشیده و شخص آرایشگر کار رنگ آمیزی صورت را شروع می کند,رنگ پیشانی بر طبق شخصیت داستان فرق می کند و طراحی چشمان که به طراحی (چشمان نیلوفر آبی)مشهور است باید بسیار ماهرانه انجام گیرد,رنگ های آرایشی معمولا از مصالح طبیعی ساخته شده مثلا رنگ سفید از مخلوط گرد برنج با آب لیموی تازه تهیه میشود
مودراها در کاتاکالی :
مودرا Mudra به معنی حرکات خاص دست ,پا, سر,صورت,موها و کل بدن که برای نشان دادن یک نماد یا علامت و یا حتی یک نشانه در رقص های کلاسیک و سنتی هندی وجود دارد, می باشد .
در واقع ۲۴ مودرای اولیه برای دست می باشد ,کتابی باستانی به نام هست لکشانا دی پیکا HasthlakshanaDeepika و جود دارد که درباره مودراها ,توصیف و تفسیر آنهاست,در این کتاب حرکات دست بر دو نوع تقسیم شده ۱- آسم یوت Asamyutha حرکات برای یک دست ۲-سم یوت Samyutha حرکات برای هر دو دست در یک زمان ,در رقص کاتاکالی ۴۷۰ مودرا وجود دارد.بهترین و اصیل ترین تکنیک های رفتاری و حرکتی را در کاتاکالی می توان مشاهده کرد چه این حرکات و سلوک در نشان دادن نقش شخصیت ها در داستان و القای آن به تماشاگر که به آن رسا بینایا Rasabhinaya گفته میشود ,نقش اساسی در بیان کل تاتر ایفا می کند.تاتر باستانی هند در کل دارای ۹نورسم Navarasam یا اشارت می باشد,در واقع مجموع حرکات دست ها (مودرا),حرکات بدن(زبان بدن) و حالات صورت ارتباط معناداری با بیینده برقرار می کند,آموزش های یک بازیگر کاتاکالی بین ۸ سال تا ۱۰ به طول می انجامد ,او در طول این مدت باید هماهنگی بین حرکات دست ها و حالات صورت را به خوبی بیاموزد و به کار ببندد,نکته جالب در کاتاکالی این است که مردان باید نقش زنان را نیز ایفا کنند چرا که این تاتر کلا تاتری مردانه است که همه بازیگران آن مردان هستند ,از این رو مردان باید حرکات زنانه را نیز فرا بگیرند .
منابع :
۱-Khatakali ,The Dance Theatre /KalamandalamGovindanKutty /Asiatic Society 1999
۲-Kathakali Dance –Drama :Where gods and domons come to play /PhllipZarrilli /Routledge 2003
