مفهوم بخش بندی برای نخستین بار توسط اسمیت[۱] در سال۱۹۵۶ مطرح شد. مقصود وی از بخش بندی، در نظر گرفتن بازار ناهمگن، به صورت تعدادی از گروه های کوچک تر است که در ویژگی ها، خواسته ها و پاسخ به محصولات متفاوت اند.گرچه این مفهوم توسط سایر پژوهشگران و نظریه پردازان توسعه داده شده است اما پایه بحث های بخش بندی بازار در صنعت گردشگری بر مبنای نظریه اسمیت است.بخش بندی بازار گردشگری، ارزیابی فعالیت های بازاریابی و معرفی تکنیک ها و فنون مناسب آن با تمرکز بر تلاقی اهداف عینی و بلند مدت است که سبب افزایش کارآرایی بازاریابی می شود.در بخش بندی بازار گردشگری، تلاش می شود شرایط مخاطبین و مقاصد بر اساس معیارهای مورد نظر مطالعه و بررسی شود و بر این اساس برنامه ریزی و اجرای بهتر و مناسب تری در رابطه با تقاضا و نیاز مخاطبین صورت گیرد.
در واقع لازمه ی بازاریابی و برنامه ریزی موفق برای توسعه گردشگری، تحلیل جامع اطلاعات و داده های به دست امده از گردشگران به منظور بخش بندی بازار است.چرا که با بخش بندی، مشتریان خود را بهتر می شناسیم و بهتر می توانیم نیاز های انان را برآورده کنیم.همچنین توجه به این امر مانع از اتلاف بسیاری از منابع موجود بالاخص در رابطه با آمیخته های بازاریابی و ارتباطی خواهد شد(شمس آبادی، ۱۳۹۵)
نوشته‌های مرتبط
برای بخش بندی بازار گردشگری می توان معیار ها و مبانی مختلفی را در نظر گرفت اما عمده ترین مبانی مورد استفاده برای بخش بندی بازار گردشگری عبارت اند از:جغرافیایی، جمعیت شناختی، اجتماعی،اقتصادی، روانشناختی،الگوهای رفتاری، الگوهای مصرف و تمایلات مشتری.برخی از ویژگی های معیارهای مذکور، در جدول زیر قابل مشاهده است: 
Kotler,2003
معرفی انواع متداول بخش بندی در گردشگری:
۱-بخش بندی بر اساس مزایا: این نوع از بخش بندی که در ابتدا بازاریابی کالا های ملموس تعریف شده است،از این تصور بر گرفته شده که مصرف کنندگان ممکن است شرایط مختلفی برای قضاوت در مورد یک محصول داشته باشند.
چرا این کار صورت می پذیرد؟تحلیل مزایا می تواند مزایای اصلی یک مقصد را برای بازدید کنندگان و مزایای مشخص تری را که بخش ها به دنبال آن هستند، روشن سازد.
چگونه این کار صورت می پذیرد؟روش های متفاوتی برای تعیین مزایا وجود دارد که از جمله آن ها می توان به روش ترسیم مزیت و تحقیق کیفی اشاره کرد.
مزیت این زوش چیست؟از آن جایی که بازاریابی درصدد برطرف کردن نیازهای مشتری است، به نظر منطقی می آید که باید ایده ای روشن از مزایایی که توقع می رود یک مقصد ارائه دهد و توقعات بخش های مختلف بازار از آن مقصد داشته باشیم.این امر تصمیم گیری در مورد تثبیت موقعیت مقصد و ارزیابی عملکرد آن را در ابطه با مزایای مورد نظر را تسهیل می کند.اما نباید فراموش کرد که مزایا می توانند با یکدیگر تناقضات زیادی داشته باشند.
۲-بخش بندی بر اساس فعالیت ها:شامل شناسایی حدود فعالیت هایی است که بازدیدکنندگان یک مقصد انجام می دهند.
چرا این کار انجام می شود؟فعالیت های همگانی که می توانند بخش های مجزای بازار را تشکیل دهند، معمولا فعالیت هایی هستند که مقصد برای آن ها امکانات ویژه یا مخصوص دارد و ممکن است اساسا در برند یا هویت اصلی مقصد نقش داشته باشند.
این کار چگونه انجام می شود؟این روش معمولا از طریق سوال هایی دربررسی بازدیدکنندگان پی گیری می شوند که پاسخ هایی انتخابی برای فهرستی از فعالیت هامی خواهد.
مزیت:
- این کار به سازمان ملی گردشگری اجازه می دهد گروه ها را به خوبی شناسایی کند.
- نظارت بر فعالیت هایی که گردشگران در یک مقصد انجام می دهند، سازمان ملی گردشگری را قادر می سازد که طبیعت تجربه سفر را ارزیابی و درک کند و امکانات را برای فعالیت های اصلی که بخشی از اجزا را تشکیل می دهند،بهبود بخشد.
۳-بخش بندی بر اساس قیمت:در دسته های مصرف کنندگان کالا این باور وجود دارد که بخشی از بازار را خریدارانی تشکیل می دهند که نسبت به قیمت محتاط اند و تصمیماتشان نسبت به تغییرات قیمتی بستگی دارد.
چرا این کار انجام می شود؟بخش بندی بازار توسط سازمان ملی گردشگری بر اساس قیمت، معمولا کاری موقتی و مرتبط با شرایط رقابتی یا وضعیت بحرانی است.
چگونه این کار صورت می پذیرد؟ در صورتی که بخش بندی بر اساس قیمت صورت پذیرد، تنها شامل شناسایی بازار های هدفی است که تصور می شود به ایجاد انگیزه نیاز داشته باشند و تعیین رسانه های در دسترس برای تماس با ان ها و تهیه پیام تبلیغاتی لازم برای آن ها خواهد بود. دو روش مشاهده راز مهمان[۱] و به کار گیری دیدگاه ادراکی[۲] از جمله روش های مورد استفاده در این نوع از بخش بندی است.
مزیت این نوع از بخش بندی چیست؟قیمت های پایین و تخفیفات غالبا در جذب کوتاه مدت مشتریان تاثیر به سزایی دارند به این دلیل که محصولات جایگزین بسیاری وجود دارند.
۴-بخش بندی بر اساس مخاطبان رسانه ها: در برخی از کالا ها و خدمات ازجمله گردشگری، رسانه های مخصوصی می توانند به مصرف کنندگان مربوطه دسترسی پیدا کنند.
چرا این نوع از بخش بندی انتخاب می شود؟
استفاده از یک رسانه در جذب مخاطبین روند بخش بندی، تبلیغات و جذب را تسهیل می کند.
این نوع از بخش بندی چگونه صورت می پذیرد؟بخش بندی بازار گردشگری بر اساس مخاطبین رسانه ها،شامل تصمیم گیری و انتخاب نشریات، پوشش و تکرار پیام است.در این نوع از بخش بندی، فرض بر این است که بدون هدر رفت منابع و با مترین هزینه، مقصد تبلیغ می شود و این خود از مزایای بخش بندی بر اساس مخاطبان رسانه ها محسوب می شود.
منابع:
رضایی،ناصر.رحیم پور، علی(۱۳۹۲)،بخش بندی بازار گردشگری،پژوهشگاه میراث فرهنگی و شهرداری: تهران
شمس آبادی، مرجان(۱۳۹۵)،بخش بندی بازار صنعت گردشگری ورزشی کشور و شناسایی بازار هدف با رویکرد جغرافیایی،پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه حکیم سبزواری
Kotler,p.(2003)Marketing Management 11th Edition: prentice-Hall:New york
[۱] Mystery Guest Observation
[۲] perceptual
[۱] smith
