مجتبی سلطانی
استان لرستان پر است از جلوه‌گری‌های طبیعت که به صورت کوه‌ها، دشت‌ها، رودخانه و آبشارهایی در دره‌های زاگرس خودنمایی می‌کنند. تعداد این دست آثار در این استان به قدری زیاد است که معرفی همۀ آنها یک کتاب وزین و قطور لازم دارد. بخشی از این دیدنی‌ها در محدودهای میان شهرستان‌های دورود و بخش پاپی خرم آباد قرار گرفته‌اند که در این نوشتار به معرفی تعدادی از آنها خواهیم پرداخت. از جمله اماکن زیبایی که در این گزارش شرح داده می‌شوند شامل دریاچه گهر، آبشار بیشه، طبیعت سپید دشت (گازه و دره اناران) و آبشار زیبای تله‌زنگ یا شوی هستند. راه دسترسی به این آثار از دو طریق قطار و جادههای محلی است. وجود قطار امکان سفر برای مسافرانی که خودرو شخصی ندارند و یا در پی مسافرتی لذیذ و کم هزینه‌اند را مهیا می‌کند. از سویی دیگر قطار شمال به جنوب که از این منطقه می‌گذرد می‌تواند مسافرانی از تهران در شمال و خوزستان در جنوب را به این منطقه برسانند.
نوشته‌های مرتبط
گفته بودی خسته‌ای از تکرار روزهایی که در پی هم می‌آیند و می‌روند بی‌آن‌که با هم تفاوت داشته باشند. از این‌که گاهی فکر می‌کنی ساعت شبیه یک جنگ‌جو با شمشیر و خنجرهایی در دست به تو حمله می‌کند. تو نمی‌دانی چگونه با آن مقابله کنی پس سریع از خانه بیرون می‌زنی تا شب که دوباره برگردی، تن خسته‌ات را روی زمین رها کنی و روانت را که از ترکشِ تنش‌ها متشنج شده به‌خواب بسپاری. گفته بودی خسته‌ای از اسارت میان این همه هیاهوی بی‌نصیب! کمی نفس بی‌دغدغه می‌خواهی، دلت هوای روزهایی را کرده که عقربه تیز ساعت‌ها و لحن تند قبض‌ها نتوانند آنها را قبضه کنند. می‌خواهم جایی را به تو نشان دهم که هر وقت احساس کردی هوای تازه می‌خواهی، کوله‌بارت را برداری و به راه بیفتی. جایی همین نزدیکی که هیچ‌گاه از دیدن تو خسته نمی‌شود، بدون کارت دعوت و تشریفات، تنها خودت را فراموش نکن و آن را میان بلوک‌های سیمانی جا نگذار.
آن‌جا که رسیدی کوه‌ها و دره‌ها تو را به درون خود دعوت می‌کنند تا رودروی آنها بِایستی و کسالتی را که از زندگی در میان ماشین‌ها و سیمان‌ها بر روانت رسوب کرده‌اند، با تمام وجود و فراغ بال فریاد کنی، بعد کوه با نجوایی مکرر تو را پاسخ می‌گوید و تو را به آرامشی عظیم دعوت خواهد کرد. پس آن‌گاه فروتن باش و با بلوط‌ها حرف بزن، بگذار تا درختان برایت از مادرت بگویند، از طبیعتی که با تمام بی‌رحمی‌ها هنوز تورا به دامن خود می‌پذیرد و با انگشتان نسیم نوازشت می‌کند. او تو را به دست آب‌های روان و آبشارهای سرودخوان می‌سپارد تا سیاهی‌های وجودت را با خود شسته و به دوردست‌ها ببرند. باور نمی‌کنی کوله‌بارت را بردار و بیا، خالی و سبک، این‌جا پر خواهی شد از سرور و نشاط و خالی از حجم سنگین زمان! یک لحظه به خودت نگاه کن؛ زباله‌های بی‌مصرفی که به خودت وصل کرده‌ای گام‌هایت را سنگین کرده‌اند. بعد خالی خواهی شد و البته سرشار از چیزهایی که تو را به وجد می‌آ‌ورند، پُر شدنی بی‌وزن، برای شروعی دوباره و آغازی لذیذ.
می‌خواهم شما را به منزلگاه کوه‌ها، رودها و بلوط‌ها دعوت کنم. به خوابی شیرین بر چین دامن گلدار دشت‌ها. به بیدار شدن با دست نرم نور و هی‌هی چوپانان که همیشه زودتر از خورشید به راه می‌افتند، به بخش‌هایی از زاگرس که قریب است و نمی‌خواهد غریبه باشد. به دورود، دو رودی که سال‌هاست هم‌جوار ریل‌ها سر به سنگ می‌سایند و به ابدیت می‌ریزند.
من از عروسی دو رود می‌آیم،
از همجواری درخت و سیمان
راهنمای سفر
در ادامه مناظر دیدنی منطقه‌ی مورد نظر (شهرستان دورود و بخش پاپی) را معرفی می‌کنم. دسترسی به این مناطق از طریق قطار در صورتی امکان پذپر است که نقطه آغاز حرکت یکی از ایستگاههای قطار باشد. اما اگر راه زمینی انتخاب شود، دورود توقف‌گاه مناسبی است برای سفری کوتاه مدت، و مقصد مناسبی است برای سفری بلند‌مدت و برنامه‌ریزی شده، آن‌گونه که بخشی از زمان خود را به اماکن شهرستان دورود، که از طریق جادههای محلی و قطار قابل دسترسی‌اند، اختصاص دهید. در این صورت پس از لذت بردن از مناطق زیبای اطراف شهر و هم‌چنین تفرج در میان مناظر دلفریب نزدیک به شهر مانند دره اسپر، می‌توان برای عزیمت به اهداف بی‌نظیر دورتر از شهر، مانند دریاچه گهر و دره نیگاه یا (دره نگاه) خود را آماده کنید. اما برای رفتن به دره‌ها و دشت‌های بی‌نظیر دشت پاپی دو مسیر قطار و جادههای محلی میسر است که هر‌کدام لطف خود را خواهد داشت. در این صورت دیدن زیبایی‌های طبیعی و باستانی شهر خرمآباد را می‌توان به عنوان بخشی از برنامه سفر قبل و یا بعد از دیدن بخش پاپی، در برنامه گنجاند.
دریاچه گهر
دریاچه گهر در جنوب غربی شهر دورود و در ارتفاع ۲۲۵۰ متری از سطح دریا واقع شده است. گهر در واقع شامل دو دریاچه به نام‌های گهر بزرگ (کله گهر) و گهر کوچک (کره گهر) است که به‌طور تقریبی ۱۰۰ هکتار وسعت دارند. این دریاچه بر اثر زلزله در بین رشته کوه‌های اشترانکوه شکل گرفته است. فصل سفر به دریاچه از نظر آب و هوایی تابستان است. هر ساله از ۱۵ خرداد منطقه برای بازدید طبیعت‌گردان باز می‌شود. در زمستان نیز می‌توان به منطقه سفر کرد که این مورد تنها برای افراد دارای تجربه و تجهیزات کوهنوردی قابل توصیه است. اگر تصمیم به سفر به دریاچه گهر دارید این نکته کلیدی را فراموش نکنید که برداشتن لوازم سبک وزن در طول سفر سبب لذت بردن شما خواهد بود و به یادآورید که ۱۸ کیلومتر راه کوهستانی در پیش دارید که می‌تواند شما را بی طاقت کند.
عمومی‌ترین راه دسترسی به دریاچه گهر از مسیر شهر دورود به طرف روستای در‌آستانه (امامزاده پیر والی) و سپس چشمه خیه (خرم) است. از شهر دورود تا چشمه خیه حدود ۱۷ کیلومتر جاده آسفالته است. از این‌جا به بعد راه بسته می‌شود و می‌توانید خودرو خود را در محلی که به همین منظور تدارک دیده شده پارک نمایید. حالا برای حمل وسایل دو راه دارید؛ یا این‌که آنها را خودتان حمل کنید که به این ترتیب هرچه سبک‌تر باشید، راحت‌تر مسیر را طی خواهید کرد و یا این‌که بارهای خود را با الاغ یا قاطر که توسط افراد محلی در اختیارتان قرار می‌گیرد، حمل کنید. بعد از آن وارد مسیر می‌شوید و پس از طی مسافتی به محلی به نام گردنه پنبه کار می‌رسید. از گردنه پنبه کار باید به کف دره‌ای پایین رفت که شیب تند آن حرکت را کند می‌کند ولی چشمۀ خنک و گوارایی شما را مجاب به توقف خواهد کرد. از این محل، مسیر شیب نسبتا کمی دارد و پیمودن آن آسان‌تر است و مسیر زیبا و دل‌انگیزی در انتظار شما خواهد بود که به گردنه‌ای به نام گردنه گهر یا گردنه خدا قوت منتهی می‌شود. با عبور از گردنه گهر و طی مسیر کوتاهی می‌توان به دریاچه رسید. این دریاچه زیبا و مسیر منتهی به آن به خاطر تراکم گردشگران در فصل تابستان دچار آسیب‌هایی شده که با رعایت اصول گردشگری و احترام به طبیعت و توجه عدم ریختن زباله در مسیر و … می‌توان از آنها جلوگیری کرد.
آبشار بیشه
آبشار بیشه یکی از زیباترین آبشارهای ایران است که در منطقه‌ای زیبا و چشم‌نواز در دل دره‌های زاگرس قرار گرفته است. در بالای آبشار، روبروی ایستگاه چشمه‌های پر آب متعددی دیده می‌شود که از دل کوه می‌جوشند و زمزمه‌کنان از وسط ایستگاه قطار گذشته و آبشار بیشه را تشکیل می‌دهند. در شرق آبشار تپههای کلاه‌کوه و در شمال کوه ازگن، به آن مشرف هستند.
دسترسی به آبشار بیشه از طریق قطار و جادههای محلی که از جاده اصلی منتهی به خرمآباد جدا می‌شوند امکان‌پذیر است ولی راحت‌ترین مسیر استفاده از قطار محلی است که از شهر دورود به سمت خوزستان حرکت می‌کنند و بیشه یکی از ایستگاههای این مسیر است. در هر روز در دو نوبت قطار محلی از دورود به سمت جنوب حرکت می‌کند که با توجه به برنامه‌ریزی مسافران قابل استفاده است.
در مسیر دورود به طرف آبشار بیشه مناطق دیدنی وجود دارد که در کنار رودخانه سزار واقع شده‌اند که می‌توان به آبشارهای فصلی و دائمی، آبشارهای یخی در زمستان و درختان متنوع اشاره کرد.
رسیدن به آبشار بیشه از طریق جادههای محلی کمی دشوارتر است ولی جاذبه‌های خاص خودش را دارد که تحمل دشواری مسیر را توجیه کرده و مانع از خستگی مسافران خواهد شد. از مسیر دورود- خرمآباد، نرسیده به خرمآباد یک جاده فرعی به سمت جنوب جدا می‌شود که پس از گذشتن از روستاهای زیبای این منطقه به آبشار بیشه منتهی خواهد شد. در طول این مسیر تابلوهای راهنمایی نصب شده که راهنمای گردشگران خواهد بود.
در بالای آبشار روبه‌روی ایستگاه قطار، چشمه‌های پر آب زیادی دیده می‌شود که از دل کوه می‌جوشند و زمزمه‌کنان از وسط ایستگاه قطار عبور می‌کنند و آبشار بیشه را جاری می‌سازند.همجواری این آبشار با چندین مجموعه زیبا هم‌چون جنگل‌های پهناور بلوط، روستای زیبای بیشه و چشم‌انداز ایستگاه راه‌آهن بیشه و از طرفی هوای خنک و باطراوت، سرسبزی و شادابی کوه‌های بلند و دلنشین، بیشه را به یک منطقه دیدنی و جذاب برای گردشگران تبدیل کرده است. در پائین ایستگاه و در دل درختان بلند جویبارهای صاف و زلال، اقامتگاه‌های چوبی و زیبائی در اختیار بازدید کنندگان قرار می‌گیرد و مسافران و علاقه‌مندان در آن‌جا به استراحت می‌پردازند. علاوه بر این اقامتگاه‌ها مسافران می‌توانند در پائین آبشار و روبروی ایستگاه چادر برپا نمایند و به استراحت بپردازند.
نویسنده‌ای نوشته بود «بهار حق زاگرس است» و سهم آن‌هایی که می‌خواهند عشوه‌گری‌های طبیعت را به تماشا بنشینند. با این وجود سایر فصل‌ها هم تماشایی است. دشت پاپی جایی است که در آن‌جا می‌توانید سهم خود را از بهار و طبیعت بگیرید.
برای رفتن به سپید دشت و دره‌های زیبای منتهی به آن، همان‌طور که قبلاً گفته شد، می‌توان با قطار از دورود شروع کرد و در ایستگاه سپیددشت، که بعد از ایستگاه بیشه قرار دارد، پیاده شد. در این‌جا برای رفتن به جاهایی مانند دشت گازه، دره نارون (دره اناران)، دره اشکفت و روستاهای سنتی و کم نظیر آن برنامه‌ریزی کرد و البته بخش‌هایی از مسیر را باید با ماشین طی کرد، که در این صورت سپید دشت نقطه آغاز حرکت خواهد بود. آن‌چه دشت پاپی را دیدنی‌تر از سایر مناطق می‌کند، زنده بودن شیوه‌های سنتی زندگی و معماری است که احتمالاً یکی از دلایل از بین نرفتن این فرهنگ سنتی، قرار گرفتن آنها در دره‌هایی است که هنوز امکانات مدرن مانند جادههای وسیع و … به اندازه‌ی مخرب آن، به این مناطق راه نیافته است.
مسیر دوم برای دسترسی به این مناطق بکر، استفاده از خودرو و حرکت در جادههای تنگ و کوهستانی است که از جاده اصلی خرمآباد جدا می‌شود. در این صورت نقطه‌ی آغازین سفر می‌تواند شهر خرمآباد و نقطۀ پایانی شهر سپیددشت یا آبشار بیشه باشد. این جاده با این‌که به دلیل عبور از کنار دره‌ها و کوه‌ها، پر پیچ و خم و تنگ و دشوار می‌نماید ولی از روستاها و مناطقی عبور می‌کند که مدام حواس شما را از سختی‌ها دور و غرق در خود می‌کند. روستاها، مناظر زیبا، دره‌ها، افق‌های دوردست، چشمه‌ها و جنگل‌های بلوط ممکن است شما را متقاعد کنند که برای عبور عجله نکنید. در این صورت مسیری دو ساعته یک و گاه چند روز به طول می‌انجامد و شما از طولانی شدن آن خوشحال خواهید بود.
آبشار تله زنگ یا شوی (Shevi)
آبشار شوی و تله‌زنگ با بلندای ۱۰۰ متر و پهنای ۴۰ متر یکی از بزرگ‌ترین و زیباترین آبشارهای ایران است که از آن به‌‌عنوان بهشت ایران یا نیاگارای ایران یاد می‌شود که در دامنه سالن کوه (ایستگاه تنگ هفت از توابع شهرستان دورود) واقع شده است. این آبشار که در گویش محلی به “طاق شوی” معروف است، آبشاری زیبا و دلنشین است که از غاری بیرون می‌جهد و از گردنه‌ای بلند به پایین سرازیر می‌شود؛ در نزدیکی این آبشار، آبشار بزرگ دیگری وجود دارد که گاه از آن به آبشار دوم شوی یاد می‌شود. برای رسیدن به آبشار دو راه ریلی و جاده ماشینرو وجود دارد. مسیر ریلی، ایستگاه تله‌زنگ در مسیر دورود به اندیمشک است. اگر مبدأ حرکت شما تهران باشد و با قطار قصد طی مسیر را داشته باشید، باید قطار عادی تهران- اهواز را سوار شوید. ایستگاه تله‌زنگ سه ساعت پس از ایستگاه دورود خواهد بود. اما مسیر ماشینرو از شهر دزفول شروع می‌شود. این مسیر از سمت منطقه سردشت دزفول و پیر چل به آبشار منتهی می‌شود. باید از دزفول به سمت منطقه شهیون بروید. در ۵ کیلومتری منطقه‌ای به نان پیر یا گوشه، مسیری ماشینرو وجود دارد که تا نزدیکی آبشار می‌رود. از محل توقف خودرو تا خود آبشار ۲ ساعت کوهنوردی و پیاده‌روی ساده منتظر شما خواهد بود. به تازگی از جاده دزفول به روستای پامنار تا پشت آبشار ۳۵ کیلومتر جاده خاکی باز شده است که با یک ساعت پیاده‌روی به آبشار می‌رسند.
آبشار شوی فوق‌العاده زیباست اما آن‌چه این سفر را برای شما دل‌پذیرتر و به یادماندنی‌تر می‌کند سختی و مشکلات راه است. اگر قصد سفر به آبشار را دارید پیشاپیش خود را برای یک سفر چندروزه با مسائل شیرین و تلخ پیش‌بینی نشده آمده کنید. اگر با قطار می‌خواهید خود را به آبشار برسانید بد نیست که بدانید قطار قبل از رسیدن به تله‌زنگ در ایستگاههای متعددی توقف می‌کند. مهم‌ترین آنها ایستگاههای بیشه، سپیددشت، چم سنگر، کشور، تنگ هفت و تنگ پنج است. این مسیر به‌ویژه در فصل بهار فوق‌العاده زیباست. وقتی به سمت جنوب می‌روید، ارتفاعات معروف اشترانکوه را در سمت چپ خود خواهید دید. تونل‌‌های طویل و متعدد از خصوصیات دیگر این مسیر است. توصیه می‌شود مقدار زیادی از وقت خود را در کنار پنجره قطار بگذرانید. برای آن‌هایی که این مسیر را درروز طی نکرده‌اند، طبیعت زیبا و پرصلابت زاگرس به یاد ماندنی است. قطار در کنار رودخانه خروشان سزار به جنوب می‌رود. سزار هرچه بیشتر می‌رود پرآب‌تر و سهمگین‌تر می‌شود؛ چراکه از هر دره، چشمه، رودخانه یا آبشاری به سزار افزوده می‌شود.معمولاً قطار‌های عادی ساعت ۱:۳۰ صبح به ایستگاه تله زنگ می‌رسند. بنابراین بهتر است شب را در مسجدی که در کنار ایستگاه راه‌آهن است سپری کنید.
بهترین زمان حرکت به سمت آبشار هم یکی دو ساعت قبل از طلوع خورشید است. چون باتوجه به گرمای منطقه، بخشی از مسیر را به دور از تابش اشعه خورشید طی خواهید کرد.برای رسیدن به آبشار ۴ تا ۵ ساعت در راه خواهید بود. مسیر از سمت راست ایستگاه شروع می‌شود. ادامه مسیر در مجاور یک رودخانه به روستایی با دو خانوار منتهی می‌شود. بعد از این روستا، روستای سرسبز شوی قرار دارد. قبل از رسیدن به روستا لازم است از عرض رودخانه عبور کنید. در مواقع کمآبی به راحتی می‌شود از رودخانه عبور کرد. هنگام پرآبی لازم است به آب بزنید. به خاطر داشته باشید هرچه به تنگه نزدیک‌تر شوید امکان عبور از رودخانه کمتر و خطرات آن بیشتر خواهد شد.اگر هوا رو به تاریکی می‌رود، می‌توانید شب را در منزل یکی از روستائیان سپری کنید. از روستای شوی امتداد جوی آب را در پیش گیرید تا به تنگه برسید. بخش خطرناک سفر در این منطقه است که جهت تسهیل در عبور و مرور بخشی از کوه را سیم بکسل بسته‌اند تا جهت حمایت از آن استفاده کنید. از این مکان حدود یک ساعت و نیم تا آبشار فاصله است. هنگامی که به روستای شوی رسیدید، نیازی به عبور از رودخانه و در نهایت سیم بکسل نیست. می‌توانید مسیر خود را ادامه داده و از کوه سربه فلک کشیده مقابل‌تان صعود کنید این سربالایی راه شما را از نظر مسافت دور خواهد کرد اما مسیری است که عشایر برای جابه‌جایی احشام خود از آن استفاده می‌کنند. بنابراین خطر آن بسیار کمتر است.
معرفی زیبایی‌های طبیعی و انسانی این منطقه می‌توانست بسیار طولانی‌تر از چیزی باشد که در این گزارش آمده است. به همین دلیل ممکن است بسیاری از کسانی که پیش از این به این مناطق سفر کرده باشند و یا اهل این مناطق باشند، آن را ناقص بدانند.
منابع: برای نگارش این گزارش (بخش معرفی محل‌های پیشنهادی) علاوه بر تجارب شخصی از منابع زیر هم بهره برده‌ام.
کتاب آبشارهای ایران، نوشته مجید اسکندری، انتشارات ایران شناسی، ۱۳۹۰.
منبع: ماهنامه سفر، شماره ۵۹ مهر ۱۳۹۵
www.safar.me
