باربارا هالمن[۱]، برگردان: آذر جوادزاده
سال‌هاست در پایتخت اتریش، باغ بام‌های[۲] سبز در بالای ساختمان‌ها شکوفا شده‌اند و در روزهای گرم مانند جزیره‌های خنک به کاهش انتشار کربن کمک می‌کنند.
نوشته‌های مرتبط
در منطقه ۳ شهر وین، یکی از مکان‌های چشم‌نواز معماری شهر قرار دارد. این ساختمان که در دهه ۱۹۸۰ توسط فریدنزرایک هاندت‌واسه[۳] ساخته و با اشکال رنگی و نامتعارف تزئین شده، منبع الهام برای نسل معماران علاقه‌مند به مسائل زیست‌محیطی است. این خانه‌ی چشم‌نواز که درست در کنار یک ساختمان شیشه‌ای قرار دارد، مشتمل بر یک محوطه سبز است که حدود ۲۵۰ درخت و درختچه روی سقف و بالکن‌های آن رشد می‌کنند.
خانه هاندت واسه ممکن است نمادین‌ترین ساختمان ِ دارای ِ باغ بام در شهر وین باشد، اما به هیچ وجه یکه نیست.در چند دهه‌ی اخیر باغ بام‌ها در این شهر افزایش یافته. بررسی سال ۲۰۱۱ توسط مقامات شهری وین تقریبا ۱۰۷۰ هکتار فضای پشت‌بام مناسب برای ایجاد باغ را شناسایی کرد. در آن زمان تقریبا یک‌چهارم از این فضاها قبلا کاشته شده و پروژه‌ها یکی پس از دیگری به شکوفایی رسیده‌اند. یک مغازه مبلمان سوئدی اخیرا یک باغ بام عمومی در شعبه مرکز شهر خود افتتاح کرده. در همین حال، یک فروشگاه بزرگ مجلل، قصد دارد ساختمان جدیدی را با باغی به مساحت ۹۰۰ مترمربع بر روی پشت‌بام خود، افتتاح کند.
باغِ سبز ِ جانمایی‌شده
این فضاهای سبز تعبیه شده بیش از یک مدِ گذرا هستند – به واقع آنها نیاز اصلی را برآورده می‌کنند. مزایای فضاهای سبز به خوبی شناخته و مستند شده، که جزایر مهم خنکی را در تابستان فراهم می‌کند و در عین حال به کاهش انتشار دی‌اکسیدکربن کمک می‌کند. اما در شهرهای بزرگ فضای کافی برای ایجاد پارک‌ها و باغ‌های جدید وجود ندارد. به منظور جذب جمعیت رو به رشد و اجتناب از بیشتر پوشاندن ِ سطوح باز، شهرها عملا مجبور به تراکم ِ بیشتر می‌شوند.
بیش از یک مدِ گذرا، بام های سبز نیاز واقعی را برآورده می‌کنند
ساختمان‌های امروزی معمولا از موادی مانند بتن ساخته می‌شوند که گرما را جذب و حفظ می‌کنند، در حالی‌که ارتفاع آنها، اجازه نمی‌دهد از سایه طبیعی درختان بهره ببرند. گرمای ناشی از تهویه مطبوع، ترافیک و صنعت، همگی شهرها را به کوره‌های واقعی در زمان اوج دما، تبدیل می‌کنند.
به همین دلیل است که پشت‌بام‌ها در مواجهه با گرم‌شدن آب و هوا به طور فزاینده‌ای محبوب می‌شوند و مورد توجه قرار می‌گیرند. مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۸ در وین انجام شد، نشان داد که اگر تمام سقف‌های مسطح کاشته شوند و سقف‌های شیبدار با مواد بازتابنده پوشانده شوند، تعداد روزهای اوج گرما در مرکز شهر تقریبا ۳۰ درصد کاهش می‌یابد.
انجمن عملیات انگشتان سبز[۴] بیش از ده سال است برای تشویق باغبانی شهری، به ویژه در منطقه ماریاهیلف[۵] ، یکی از پرجمعیت‌ترین مناطق در پایتخت اتریش، که در برخی از پشت بام‌ها اکنون باغچه سبزیجات دارد، فعالیت کرده است. بنیانگذار این انجمن، مایک گرانر[۶]، متقاعد شده که در درازمدت، این ابتکارات می‌تواند به تغییر نگرش شهروندان کمک کند. او توضیح می‌دهد: «زمانی که ساکنان شهری میوه و سبزیجات خود را پرورش می‌دهند، روزانه با چالش‌های تولید باغبانی و اثرات تغییرات آب و هوایی مواجه می‌شوند.»
این سطوح سبز جانمایی شده، همچنین مزایایی برای ساختمان‌ها دارد – گیاهان به تثبیت دما کمک می‌کنند، بنابراین از سقف محافظت کرده و طول عمر آن را افزایش می‌دهند. یک مطالعه انجام شده توسط مقامات شهر وین نشان می‌دهد که یک بام سبز، در صورتی که استانداردهای فنی فعلی را برآورده کند، در نهایت هزینه کمتری نسبت به سقف پوشیده از شن دارد.
زیستگاه حشرات
این مزایا زمانی بیشتر می‌شود که پنل‌های خورشیدی بر روی پشت بام ساختمان‌ها نصب شوند. نصب پنل‌های خورشیدی نسبت به کاشت بام سبز اهمیت بیشتری ندارد. با ترکیب این دو، شما انرژی کم‌کربن تولید می‌کنید و از اثرات خنک کننده‌ی گیاهان بهره می‌برید.
باغ بام انرژی تولید می‌کند، به عنوان یک مخزن آب عمل می‌کند، کیفیت هوا را بهبود می‌بخشد و صدا را کاهش می‌دهد. اگر به درستی نگهداری شود، حتی می‌تواند زیستگاهی برای گونه‌های خاصی از حشرات ایجاد کند. ساکنین ساختمان نیز از آن بهره‌مند می‌شوند. یک سقف با پنل خورشیدی از باغ در برابر آفتاب، باد و باران محافظت می‌کند. ایرنه زیلوا[۷] می‌گوید: باغ دلپذیرتر است و در طول سال می‌توان از باغ برای مدت طولانی‌تری لذت برد.
اما برخی موانع برای استفاده گسترده از این باغ‌های تعبیه شده، وجود دارد. در حالی که افراد شخصا می‌توانند هر طور که می‌خواهند با پشت بام خانه‌شان رفتار کنند، وقتی صحبت از استفاده از یک منطقه در بالای ساختمان متعلق به شخص ثالث می‌شود، وضعیت پیچیده‌تر است. شرکت مایک گرانر باغ خود را بر روی پشت‌بام یک پارکینگ در شهر وین مستقر کرده است. در این مورد شورای شهر از این ابتکار استقبال کرد. اما مالکان خصوصی در مورد پروژه‌هایی از این دست که از نظر فنی پیچیده و سودآور نیستند، بسیار محتاط‌تر هستند. ایرنه زیلوا تایید می‌کند: «بیشتر سازندگان ِ ساختمان، ترجیح می‌دهند طبقه آخر را برای مسکن در نظر بگیرند تا آن را سودآورتر کنند».
با وجود این موانع، باغ بام‌ها در سراسر جهان در حال افزایش است. تارنماهایی مانند Green roofs که پروژه‌های جدید را فهرست می‌کنند، گواه این موضوع است. ایرنه زیلوا نسبت به توسعه آنها خوش‌بین است و می‌گوید: «تعداد پروژه‌ها در حال افزایش است که به اشتراک‌گذاری تجربیات را آسان‌تر کرده و دیگران را تشویق می‌کند که دست به‌کار شوند».
منبع:
Hallmann, Barbara, 2024, Vienna’s rooftop gardens, THE UNESCO Courier, January-March 2024
[۱] باربارا هالمن روزنامه نگار در هاولبرگ آلمان درحوزه معماری و طراحی
[۲] بام سبز یا باغ‌بام یا روف گاردن، بامی است که بر روی سطح آن گیاهان رشد می‌کنند. تنوع گیاهی چنان ساختاری می‌تواند از بام پوشیده از چمن مصنوعی باشد تا باغ بامی که با گیاهان مورد استفاده در طراحی منظر پوشیده شده، متنوع است..
[۳] Friedensreich Hundertwasser
[۴] Operation Grüner Daumenعملیات انگشت شست سبز،کنایه از باغبانی خوب و رشد خوب گیاهان است.
[۵] Mariahilf
[۶] Mike Graner
[۷] Irene Zluwa
