بازار ویدیو ی فیلم مستند در ایران

تصویر: صحنه ای از فیلم «طرقه» اثر محمد حسن دامن زن

یک پژوهش تاریخ سینمایی ( ویراست جدید)

الان بخش بسیار کوچکی از مجموعه عظیم فیلم های مستند ایرانی در دسترس هستند و تعداد اندکی از آنها در سایت های مختلف دنیا منتشر می شود.
در این پژوهش به دنبال این نیستم که چرا فیلم مستند ایرانی بازارش گرم نیست . بلکه سوال این است که “در عصر دانلود “و رکود عمومی ی مصرف فیلم مستند ، وضع فعلی بازار چکونه است و این بازار عمومی که در سال ۱۳۹۰ بیننده ای ۶۰۰ میلیونی ( به نسبت دفعاتی که افراد هر خانواده فیلم دیده اند) داشته است[۱] ، از چه پیشینه ای برخوردار است؟ هر چند می توان گفت که هیچ پژوهش کمی و مطمئن صنفی ( حتی دولتی) در باره تولیدات ، نسبت سرمایه گذاری به بازگشت سرمایه ، در این بخش ، موجود نیست.[۲]

از اواخر دهه ۱۹۶۰ نسخه های سوپر هشت فیلم های سینمایی به فروش می رسید (که در ایران هم معمول شده بود). تا قبل از آن، دستیابی به پس از پخش عمومی شان برای مخاطب عام ممکن نبود. اخیرأ تعدادی از مستند سازان که برای تکمیل چرخۀ اقتصاد تولیدبرنامه ریزی می کنند ، به تدریج در بازار ویدیویی کشور، جایی برای خود می گشایند. بازاری که از دهه هفتاد ازفیلم های مستند ایرانی خالی نبود. ولی عمدتأ به دلایل متعدد – از جمله تکمیل نشدن نقش جشنواره ها وبازار های فیلم مستند – در اختیار سینمای داستانی و فیلم های وارداتی قرار داشت. توزیع فیلم مستند ایرانی در قالب دیسک نوری در بازار ، توسط موسسه رسانه های تصویری یا در شبکه نمایش خانگی به نسبت تولیدات تاریخ سینمای مستند در ایران ، به هیچوجه چشمگیر نیست. سینمای مستند گیشه در دنیا، نسبت مستقیم با جذابیت های شکلی و موضوعی، به ویژه ورود در امر سیاسی واجتماعی جوامع خود دارد و در اقتصاد کشور تعریف می شود . از سوی دیگر ، دانشگاه های مهم دنیا نیز فهرستی از تولیدات ،کاتالگ ها و آرشیو های مستند خود را برای استفاده پژوهشگران ، به هرنحو، از جمله در اینترنت ، منتشر می سازند. این دسته فعالیت ها هنوز در کشور ما – حتی در سطح فیلمخانه ملی – معمول نشده ، مطالعه مستند نیز پدیده ای حاشیه ای و مجانی است، بدون این که هیچ مرجعی برای این صنعت – هنر که بخشی از وظیفه اطلاع رسانی و تنویر افکار را بر عهده گرفته است، امتیازی در نظر گرفته باشد .

یک تاریخچه

ویدیوی خانگی در اواخر دهه ۱۹۷۰ در دنیا معمول شد( به نقل از ویکی پدیا انگلیسی). ودر اوایل پیروزی انقلاب اسلامی، محتویات انبارهای پنهان و آشکار و سریال های محبوب و غیر محبوب قدیم ، این بار به مدد ویدئو به بسیاری از خانه ها آمد. تا لااقل ، موضوع تصویر و تماشا ، در داخل این دسته از محیط های خصوصی را به دلخواه اداره کند :

” عملا در پنج سال اول انقلاب ، هزاران دستگاه ویدئو وارد کشور شد و همزمان با واردات این لوازم ویدئو کلوب ها برای توزیع ، فروش و اجاره کاست های فیلم های سینمایی به صورت قانونی وغیر قانونی شکل گرفت …از سال ۱۳۶۰ دایره مبارزه با منکرات وابسته به دادستانی انقلاب به وارسی گسترده ویدیو کلوب ها می پرداخت[۳]”

در اردیبهشت ۱۳۶۲ فعالیت ویدیو کلوب ها در ایران ممنوع اعلام گردید و روزنامه ها، اخباری از کشف محموله های قاچاق ویدیو به کشور را منتشر می کردند. به نوشته شهاب رضویان :

“دوران ده ساله ۱۳۶۲ تا۱۳۷۲ دوران پاک کردن صورت مساله به جای حل آن بود.”

به دنبال بحث طولانی آزاد سازی ویدیو در فروردین ۱۳۷۲ برای مقابله با تأثیرات ماهواره ونوارهای قاچاق، مؤسسه رسانه های تصویری به عنوان سامان دهنده فعالیت های قانونی شبکه ویدیویی کشور تأسیس شد که در چهار سال اول یک میلیارد و دویست میلیون تومان ضرر داشت ( گزارش سیف الله داد معاونت امور سینمایی ( ۱۹ اسفند ۱۳۷۷ هفته نامه سینما)

به گفتۀ مصطفی برزگر مدیر عامل (وقت) مؤسسه رسانه های تصویری در باره مأموریت این مؤسسه :

اما در ایران به دلیل وجود مسائل مختلف تا سال ۱۳۷۱هرگونه استفاده از این ابزار ممنوع بود ولی پس از این سال با توجه به ایجاد کانال های ماهواره ای به صورت رایگان و متنوع که با روش های بسیار آسان تر از قاچاق دستگاه های ویدیو و نوارها انجام می شد اقدام به آزاد سازی ویدئو و فعالیت های مربوط به آن در قالب کنترل شده و در جهت مقابله باتهاجم فرهنگی، برنامه ریزی و ساماندهی اوقات فراغت و آموزش وهنرقشر جوان گردید (هفته نامه سینما۱۳ اسفند۱۳۷۶ص۱۴)

موسسه رسانه های تصویری

” براساس دویست و نود و هشتمین جلسه مورخ بیست و دوم دی ماه ۱۳۷۱ شورای عالی انقلاب فرهنگی، به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مأموریت داده شد تا در جهت مقابله با تهاجم فرهنگی و ارتقاء سطح فرهنگ عمومی ضمن رفع محدودیت فعالیتهای ویدئویی، نظام اجرائی فعالیت‌های سمعی و بصری از جمله تولید، تکثیر برنامه‌های ویدئویی و فروش و اجاره نوارهای تصویری و ویدئویی را طراحی نماید. متعاقب همین مصوبه در کوتاهترین زمان ممکن موسسه رسانه‌های تصویری از سال ۱۳۷۲ کار خود را آغاز نمود.
این موسسه تا سال ۱۳۷۹ به عنوان تنها مرکز مجاز فعال در این عرصه بشمار می‌رفت” .

( به نقل از سایت رسانه های تصویری – تاریخچه مؤسسه)

مؤسسه در آغاز اقدام به تولید برنامه های ویدیویی هم کرد که ” غیر جذاب بود ” علاوه بر زیان قابل ملاحظه سبب از بین رفتن زمینه ادامه کار گردید (مصطفی برزگر همان گفتگو با مهرناز تهرانی)

عباس مطمئن زاده(که هم در شبکه خانگی کار کرده هم عضو گروه فنی وزارت ارشاد بوده و در حال حاضر همکار فیلمخانه ملی ایران است ) به من گفت که :”این ویدیو ها احتمالأ نوارهای آشپزی ، تزئین سفره و یا کارهای دستی بود ”

مؤسسه در آغاز دارای سه مجموعه تکثیر نوار بود و تا آخر سال ۱۳۷۶ تنها۲۷۰ عنوان فیلم سینمایی داخلی و خارجی به بازار عرضه کرد که در۲۰۰۰فروشگاه عرضه محصولات فرهنگی از طریق ۶۰ نمایندگی درسراسر کشور توزیع می شد.( مباشر “فردی است که مدیر فروشگاه عرضه محصولات فرهنگی جهت همکاری در اداره فروشگاه انتخاب و به اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی کتبا معرفی می کند” ویدئو کلوب ها از آغاز دارای اتحادیه از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بودند) . ازسوی دیگر فیلم های خارجی تنها توسط بنیاد فارابی تأمین می شد که به گفته مصطفی برزگر :

نه تنها در تأمین و تهیه فیلم های خارجی مناسب برای مؤسسه موفق نبود بلکه به نحوی به عنوان عامل بازدارنده نیز عمل کرد :”

در دهه شصت وآغاز دهه هفتاد تمام توجه مسؤلین وزارت ارشاد به رشد سینمای ایران بود از همین رو :

ویدئو مورد بی مهری بود و تنها سینمای داخلی مورد حمایت همه جانبه قرار گرفت و بعضأ ویدئو و گسترش و رشد فرهنگ فیلم خانگی را در تعارض با منافع سینما و سینما گران داخلی تلقی می کردند ”

برنامه وآرمان مؤسسه رسانه های تصویری درسال ۱۳۷۶ این بود :

تولید و تکثیر نوارهای ویدیویی از فیلم های سینمای داخلی وخارجی و نیز نوارهای آموزشی ، ورزشی و تفریحی تا ۲۰۰ عنوان در سال و بررسی امکان تکثیر فیلم روی دیسک (CD) با توجه به رشد روز افزون این وسیله که می رود جایگزین نوار های ویدیویی گردد”

تاسال ۱۳۷۸ به دلیل انحصار ورود فیلم توسط تلویزیون و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عاملیت فارابی شبکه ویدیویی کشور تمامأ در انحصار مؤسسه رسانه های تصویری بود . در آذر ماه سال ۱۳۷۷ امکان ورود بخش خصوصی برای واردات فیلم ( در ازای تولید ) و حضور در شبکه ویدیویی کشور پیش آمد و سیف الله داد معاونت سینمایی آئین نامه ای را فراهم ساخت که وارد سازی و دوبله و پخش فیلم خارجی توسط بخش خصوصی آزاد شد. ” از این پس واردات برنامه های ویدیویی سینمایی و غیر سینمایی فقط توسط بنیاد فارابی و مؤسسه های تکثیر کننده یا اتحادیه این مؤسسه ها مجاز است . پخش کلی برنامه های ویدیویی از آغاز سال ۱۳۷۸ فقط توسط مؤسسه های حقوقی خدمات توزیع برنامه های ویدیویی مجاز است “.

سیف الله داد افزود:

براساس یک تخمین کلی مؤسسه رسانه های تصویری حد اکثر توانست بیست در صد مخاطبان ویدئو را زیر پوشش قرار دهد و هشتاد در صد بقیه از طریق جریان های غیر مجاز پخش نوار های ویدئویی تأمین شده و چندین میلیارد تومان نصیب کسانی شده که خارج از گردونۀ صنعت فیلم ویدئو هستند و این مبلغ اصلا نقشی در بهبود صنعت سینما و ویدئوی کشور ندارد و فقط نشان گر آنست که تنها راه رهایی از این بحران افزیش تولیدات ویدیویی داخلی و ویدیویی خارجی است .” [۴]

بر اساس جدول پیش بینی شده، تهیه کنندگان فیلم های سینمایی ، داستانی ، مستند و کوتاه ایرانی همچنین مؤسسات و شرکت های تکثیر برنامه های ویدیویی که فیلم سینمایی با درجه کیفی الف یا الف ستاره دار یا فیلم سینمایی ویدیوئی الف تولید و یاتکثیر نموده اند می توانند به ازاء هر فیلم تولیدی و یا تکثیری ۴ فیلم سینمایی و غیر سینمایی خارجی با درجه غیر از”ج” خریداری و وارد شبکه ویدیوئی کنند . این تهیه کنندگان و مؤسسات می توانند به ازاء هر فیلم سینمایی ب و ب ستاره دار و همچنین هرفیلم سینمایی ویدیویی “ب” ۲ فیلم غیر ج خارجی وارد شبکه ویدیویی گردانند “. هممچنین در ازاء هر فیلم داستانی ویدیویی ، مستند و کوتاه با درجه ” الف” و درجه “ب” به ترتیب تا ۳ برابر و ۲ برابر زمان تولید فیلم یا تکثیر شده ، برنامه غیر سینمایی خارجی تهیه و به شبکه ویدیویی ارائه نمایند . لازم به ذکر است که همه تولیدات خارجی فوق بایستی با مجوز صادره از اداره کل نظارت وارزشیابی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام گردد ( هفته نامه سینما شماره ۳۹۴ بیست ویک مهرماه ۱۳۷۸ ص۷)

بنابراین آثار منتشره از بهار سال های ۱۳۷۳ تا ۷۹ دارای مجوز ودر محدوده مؤسسه رسانه های تصویری بود . از اواخر دهه هفتاد تلویزیون تا مدت ها از خرید رایت نمایش تلویزیونی فیلمهای سینمایی خودداری کرد و بازار شبکه ویدیویی نمایش خانگی برای عرضه فیلم های سینمایی داغ تر شد و “تعدادفیلمهایی با سطح کیفی نازل که به شانه تخم مرغی شهرت داشت افزایش یافت “( راه مردم ۲۱ آبان ۹۱ ) . از این سال بخش خصوصی توانست طبق ضوابط اعلام شده فیلم خارجی وارد کند ، دوبله کند ، از شورای پروانه نمایش مجوز بگیرد و به شبکه ویدیویی بدهد. و یا معدود تهیه کننده مستند در بخش غیر دولتی فیلم اش را بطور وسیع توزیع کرد. گنگ خوابدیده(هوشنگ گلمکانی -۱۳۷۴ ) از قدیمی ترین نوارهای مستندی است که توسط مؤسسه رسانه های تصویری منتشر شد . و یا در مرداد ماه ۱۳۸۶ شورای صدورپروانه نمایش برنامه های ویدیویی ، مجوز ورود ۷۲ عنوان برنامه را به شبکه نمایش خانگی صادر کرد . این برنامه ها شامل فیلم سینمایی ، داستانی، انیمیشن ، مستند ، کنسرت و مجموعه های تلویزیونی از کشور های مختلف ( ایران ، هندوستان ، اسپانیا، آمریکا ایتالیا ،آلمان ، امارات و انگلستان ] بود .

در این مجموعه دو فیلم مستند صدای سخن عشق و معجزات قرآن هم به چشم می خورد . ماهنامه فیلم گزارش می دهد که این” مجموعه توسط مؤسسه رسانه های تصویری ، قرن ۲۱ ، فانوس خیال، جوانه پویا ، پارس ویدیو ، پرده نقره ای ، سروش ، تصویر دنیای هنر ، نوای فرهنگ هخامنشیان ، تصویرگران ، جوانه پویا و آوانمای سپهر وارد شبکه نمایش خا نگی می شوند (مرداد۱۳۸۶ شماره۳۶۵ ص۲۵) الان فهرستی از آثار مستند در رسانه های تصویری دیده می شود که از آن جمله می توان به ، برای آزادی (حسین ترابی) کاندیداتور( محمد در منش ) و فیلم چهره نگارانه “جمشید مشایخی” و برخی فیلم های مایکل مور اشاره کرد.

عباس مطمئن زاده ، در باره نقش یک کمیته فنی می گوید :

سال ۱۳۸۲ من به اتفاق آقایان سماوات ( نماینده وزارت ارشاد ) نجفی ( که نماینده رسانه های تصویری بود ) و آقایی به اسم نادری حدود یک سال ونیم در ویدیو رسانه کار می کردیم که در تقاطع خیابان های مدرس – مطهری بود . ما فیلم ها را نگاه می کردیم و بر اساس جذابیت تشخیص می دادیم که چه تعداد می تواند توزیع شود. کار ماتشخیص و پیش بینی تعداد مخاطب بود. یعنی اگر جذاب نبود می گفتیم به هر ویدیو کلوپ مجوز دار ، مثلأ ” یک نسخه” توزیع شود ولی صاحب فیلم ترمیناتور به هر ویدیو کلوپ می توانست ۶ تا بفروشد. یعنی دوازده هزار کپی می توانست بزند . برای فیلم های ایرانی تسهیلات بیشتری قائل بودیم . تا جایی که سرانجام برایم روشن شد که این کار ( یعنی تعیین تعداد کپی توسط ما) بی فایده است . پیشنهاد کردم که صاحب فیلم خودش تشخیص بدهد که چه تعداد بزند. آزاد است، هر چقدردلش می خواهد کپی بزند. فروشگاه ها هم هر چند تاد لشان خواست بخرند. به همین دلیل با پذیرش این پیشنهاد، کار کمیته فنی هم تعطیل شد .”

ناصر صفاریان به عنوان یک متخصص رسانه ها گفته است :

پس از استقلال مالی «موسسه رسانه‌های تصویری» و بنا شدن گردش امور بر پایه دخل و خرج حاصل از خرید و فروش فیلم، «رسانه‌های تصویری» ظاهرش دولتی ماند و تعیین مدیریتش از سوی معاونت سینمایی. همین؛ و البته انتخاب محتاطانه‌تر آثار سینمای ایران به گونه‌ای که رنگ و روی ظاهری موسسه تحت پوشش و زیرمجموعه «وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی» حفظ شود.
وضعیت کنونی طوری است که حتی زیرمجموعه‌های دولتی/ مستقل(؟!) دیگری مانند «مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی» هم از هرگونه حمایت این موسسه در پخش آثارشان بی‌نصیب می‌مانند. این گونه است که در مراوده این موسسه با- مثلا- «مرکز گسترش» این مرکز باید به صورت مشارکتی، هزینه تولید نوارها و درصد پخش را بپردازد.
به همین دلیل است که «انجمن مستندسازان سینمای ایران» به عنوان صنف و مهم‌ترین تشکل مستندسازی هرگز نتوانسته مسؤلان این موسسه را به خرید و پخش آثار مستند ترغیب کند. اینجا هم مانند ویدیو رسانه‌های دیگر فقط به «کسب و کار» می‌اندیشند و در سینمای مستند هم نمی‌توان دنبال پول بود.[۵]

آثار مذهبی

نخستین بهره برداران از این بازار بالقوۀ ارتباطی، گروه ها و نهاد های مذهبی هم بودند. آنها از طریق نوارهای وی اچ اس وبعد هم دیسک نوری (سی دی) و یا دی وی دی ، فیلم های متعدد از سفر به عتبات عالیات در مساجد و یا هیئت ها توزیع می کردند ؛ از جمله سی دی توصیف آب زلال و جاری در سرداب زیر ضریح حضرت ابوالفضل العباس( ع) ویا سی دی «مؤسسه فرهنگی هنری مشعر » سازمان حج وزیارت، در باره مناسک عمره مفرده که حالت آموزشی دارد (حق تکثیر و پخش برای مؤسسه فرهنگی وهنری مشعر محفوظ می باشد” . نوار “همراه با بقیع” نیز محصول همین مؤسسه است که در آن مکان های تاریخی ومذهبی با نقاشی و گفتارِ توضیحی همراه شده است . سی دی ” زائران آفتاب” آشنایی با اماکن زیارتی مکه ومدینه نیز محصول همان مؤسسه است . تعداد این نوارها وفیلم ها کم نیست . چند سال پیش در دانشگاه اصفهان ، یک سی دی غیر تجاری در ضرورت قمه زنی به اسم ” یا حسین مظلوم ” بدستم رسید که در زمره نوارهای غیر تجارتی یعنی بدون مجوز بود .

برای روشن شدن مبحث مجوز این دسته از نوار ها از آقای مطمئن زاده پرسیدم فیلم ها ی مذهبی هم برای دریافت مجوز پیش شما می آمد ؟ آقای مطمئن زاده گفت : در این موارد سخت گیری نداشت . خیلی از مؤسسات مثل سپاه هم بودند که برای توزیع داخلی خودشان فیلم می ساختند. همچنان مؤسسه تجارت جهانی در ایران هم فیلمی داشت که من دوبله کردم و توزیع داخلی شد.”

روایت فتح

وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی از دهه هشتاد اجازه انتشار فیلم به صورت سی دی در خارج از محدوده مؤسسه رسانه های تصویری راهم صادر کرده است از آن جمله است سه نسل آواره ( گروه کارگردانی: بهروز فلاحت پور و مصطفی دالایی) نویسنده وگوینده متن سید مرتضی آوینی و یا VCD [6]هفت قصه از بلوچستان به همراه مستند با دکتر جهاد در بشاگرد ( کارگردان ،تدوین گر، نویسنده وگوینده متن سید مرتضی آوینی) که دارای پروانه نمایش است و حق تکثیر و انتشار آنها برای روایت فتح محفوظ است.

شبکه نمایش خانگی ( ویدیوی رسانه)

شبکه نمایش خانگی که در دهه هشتاد براه افتاد ، مؤسسه ای برای پخش آثار ویدیویی ایرانی وخارجی است. تعدای شرکت پروانه دار “رایت” فیلم( مستند ایرانی) را می خرند و یا همانطور که گفته شد در صدی از فروش را به صاحب فیلم می دهند و کار به صورت سی دی تکثیر و در اختیار شبکه نمایش خانگی قرار می گیرد. عباس مطمئن زاده در باره نحوه اخذ مجوز می گوید :

مدت چهار سال یعنی تا قبل ازعید امسال(۱۳۹۲) درشبکه خانگی کار کردم . و در این جا هم عضو گروه فنی وزارت ارشاد بودم . ولی گروه فنی در این مرحله ، نقش متفاوتی داشت. هر فیلم قبل از دریافت مجوز از وزارت ارشاد ، به گروه فنی می آمد و ما آن را از جنبه های : ساند افکت ، سینکرون ، ترجمه ، صدای زمینه ، میکس صدا ، انتخاب گوینده و تناسب صدا با افراد داستانی یا شخصیت ها ( در مورد فیلم های داستانی ) بررسی می کردیم. موارد به صاحب فیلم اطلاع داده می شد . فیلم بعد از این مرحله برای بازبینی در اختیار گروه هفت نفره قرار می گرفت که با عبور از آن ، مجوز یا پروانه نمایش در شبکه خانگی را می گرفت . زمانی که آقای علی مردانی مسئول سمعی وبصری بود تا دوره آقای فروتن آنجا بودم . در این مدت مؤسسه قرن بیستم فیلم مستند اورست را آورد یا مؤسسه رسانه های تصویری فیلمی در باره اعتیاد داشت به اسم آن مرد آمد . البته رسانه های تصویری ، مستند هایی هم داشت که توزیع نکرد یا من ندیدم . در این دوره، مؤسسه جوانۀ پویا [فروشگاه اینترنتی] ، بیشتر از همه مستند می آورد. برای مثال فیلمی به اسم راز ها را به کمیته فنی سپرد که مستندی در بارۀ عجایب و شعبده بازی درهمه جای دنیابود. ”

مستند های بخش دولت

در دهه هشتاد ، تلویزیون مدتی پیشتاز ارائه برنامه هایش به صورت ویدیویی بود. بعد از آن مرکز گسترش سینمای مستند وتجربی ایران ، تولیدات خود را وارد شبکه ویدیویی کشور کرد. از آن جمله است فیلم تهران انار ندارد ساخته مسعود بخشی به تهیه کنندگی ی مرکز گسترش سینمای مستند وتجربی ومسعود بخشی در سال ۱۳۸۸ پروانه نمایش گرفت و در قالب VCD توسط پخش دنیای هنر ، به تعداد صد هزار نسخه در نوبت اول توزیع شد . مرکز گسترش در سال ۱۳۹۰ این فیلمها را توزیع کرد : سبز، سپید، سرخ (در باره تاریخچه پرچم در ایران ساخته سیدمحمدرضا هاشمیان) ، آینه‌های غبار گرفته (در باره تاریخ مطبوعات ساخته رهبر قنبری) و از پاریز تا پاریس (در باره استاد محمد ابراهیم باستانی پاریزی ساختِِۀ سیدجواد میرهاشمی) . ام.آی.اس، شهری که بود (مهدی کرم‌پور) و ضامن آهو (مهدی کوهیان). مرکز گسترش روی سی دی هایی که منتشر می سازد درجه کیفی فیلم ، تیراژ و قیمت را می نویسد . برای مثال آینه های غبار گرفته ( رهبر قنبری -۱۳۸۹) دارای درجه کیفی ب است که با قیمت ۱۵۰۰۰ ریال و در تیراژ ده هزار نسخه انتشار یافت . در روی قاب سی دی این فیلم ، مرکز گسترش به عنوان تهیه کننده ، خودرا پخش کننده فیلم نیز معرفی کرده است . این قیمت البته متعلق به سال ۱۳۸۹ است.

توزیع مستند های متعلق به بخش خصوصی

مرتضی رزاق کریمی رئیس انجمن تهیه کنندگان سینمای مستند ایران به من گفت :

در سال ۱۳۸۵ گفتگو با دکتر داروغه مدیر عامل وقت رسانه های تصویری را آغاز کردم و برای ورود فیلم های مستند به شبکه ویدیویی به توافق هایی هم رسیدیم ولی این توافق به دلیل برخی مخالفت های صنفی به نتیجه مطلوب نیانجامید. معذلک کوشیدم ،در هواپیمایی ملی ایران ، فضایی برای نمایش فیلم های مستند باز بشود. اما بیشترین کوشش انجمن ، گشایش فضا در صدا وسیما بود .

فیلم دو کمانچه متعلق به مؤسسه فرهنگی هنری ماه ریز به صورت سی دی منتشر شدکه: “در کتابخانه ملی جمهوری اسلامی به ثبت رسیده و دارای مجوز از معاونت امورسینمایی است”. در ورقه معرفی فیلم نوشته است “مؤسسه ماه ریز، قصد دارد به دنبال مجموعه های چشم ، گوش ودهان ، این گونه آثار ( مستند ) را [ بامدیریت تولید نادر طبسیان مدیر نشر ماه ریز] در قالب مجموعه کله منتشر نماید” [ما در نشر ماه‌ریز، تجربه «چشم» و «گوش» را بسط دادیم و به مجموعه ای رسیدیم که عنوان «کلُه» را برایش برگزیدیم ( به نقل از خبرگزاری کتاب ایران مرداد -۱۳۸۷)] این مؤسسه هفت مستند از کیوان آزاد و روزهای بی تقویم مهرداد اسکویی و سنگ قبری برای اردشیر را در سال ۱۳۸۶ منتشر ساخت.

ناصر صفاریان

و گوشه فراموش شده بازار[۷]

ناصر صفاریان با توزیع خانه سیاه است ( برای کودکان بیمارو بی بضاعت) وسردسبز ( با مجوز شماره ۴۰۷/۱۵۴ از وزارت ارشاد) نیز پای به میدان نهاد. این کوشش شخصی ی مستند سازی از نسل سوم مستند سازان که می بایست زندگی اش از طریق تولید و فروش مستند می گذشت، در حد خود، یاری رسان پخش فیلم های متعلق به برخی از مستندسازان سینمای ایران هم شد به نوشته ماهنامه فیلم ( آذر ماه ۱۳۸۹) :

” بانو مرا دریاب دومین فیلم ناصر صفاریان درباره احمدرضا احمدی است. پس از “وقت خوب مصایب” که بر روحیات و شخصیت احمدی متمرکز بود، تأکید این فیلم بیشتر بر وجه شاعری اوست. کتاب “مردی که شبیه شعر خود نیست” هم دیگر کار صفاریان درباره احمدرضا احمدی است که تا پایان سال ، نشر ثالث منتشر خواهد کرد. صفاریان “خاطره در قاب” را هم آماده کرده، که گفت‌وگویی تصویری با زنده‌یاد خاطره پروانه، چهره ماندگار موسیقی کشور است.

… علاوه بر این، مستند “آواز آفتاب” هم آماده پخش است[ سال ۸۲ تهیه وسال ۱۳۹۰ بنمایش در آمد] . در این ساخته صفاریان که درباره ادبیات داستانی ایران است محمود دولت‌آبادی، جواد مجابی و علی‌اشرف درویشیان حضور دارند. این سه فیلم در نخستین روزهای آذر وارد بازار ویدئو خواهند شد و مانند کارهای پیشین این فیلم‌ساز، محل عرضه آن‌ها کتاب‌فروشی‌ها و مراکز فرهنگی خواهد بود. صفاریان در این زمینه می‌گوید: «با این‌که از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست و حتی شبکه‌های ویدئویی هم هنوز روی دی‌وی‌دی حساب نمی‌کنند و بازار ایران عملاً در تصرف وی‌سی‌دی است، تصمیم گرفتم برای حفظ کیفیت، هر سه فیلم در فرمت دی‌وی‌دی عرضه شود؛ آن هم با قیمتی پایین‌تر از نمونه‌های ایرانی موجود در بازار.” ( ورجوع شود به سایت ناصر صفاریان و نقل مصاحبه علی بزرگیان در باره چهار مستند او و چهارمین اش : امپراتور وما در باره کوروساوا ، در روزنامه شرق۱۹ دی ۱۳۸۹)

انجمن مستند سازان

نامه ابراهیم مختاری به اعضاء انجمن مستند سازان

موضوع: بازار ویدئوی خانگی سینمای مستندایران

همکارگرامی : آقای ….

چندی پیش در “دیدارگروهی” با اعضای انجمن مستندسازان، موضوع “انسداد بازار” سینمای مستند را طرح کردم و با توضیح بدیهی بسته بودن بازار تلویزیون به روی سینمای مستند ایران – که معلوم نیست کی باز شود- و راه دراز دستیابی به سالن های سینما برای نمایش آثار مستند، بهترین کار را در مقطع کنونی رفتن به سوی تنها بازاری که امکان فعال کردن آن را داریم – یعنی بازار ویدئوی خانگی – اعلام کردم و پیشنهاد دادم این بازار را برای پذیرش و عرضه آثار مستند سینمای ایران فعال کنیم.

در این راه اگر ما اطلاعات لازم را راجع به این بازار داشته باشیم می توانیم از یارانه (و کمک) وزارت ارشاد و مرکز گسترش برای فعال کردن آن بهرمند شویم.

در این جلسه پنج داوطلب برای شناسائی و ارتباط با این بازار گردهم آمدند و مرا چون پیشنهاد دهنده موضوع بودم سرگروه کردند.

اعضای این گروه نسبت به پخش فیلم مستند پرسپولیس در دکه های روزنامه فروشی که فروش بالائی داشت و اطلاعات اولیه ای از شبکه های فعال ویدئوی فیلم های داستانی، و پخش در در برخی از کتابفروشی ها بدست آورد و ارتباطی هم برای گفتگو با ویدئوی قرن بیست و یکم برقرار شد.

از طرفی برای همین موضوع از طریق “هیئت مدیره انجمن مستندسازان” درخواست مذاکره با مدیر “رسانه های تصوریری” آقای داروغه زاده را – با حضور اعضای هیئت مدیره – داشتیم که نخستین قرار ملاقات بهم خورد و قرار دوم به پس از عید افتاد.

در میانه فروردین ماه دیداری با رخشان (بنی اعتماد) داشتم و در وقت ناهار موضوع را با او هم در میان گذاشتم که بسیار علاقمند بود و گفت مشاوره با آقای نجفی (مدیرعامل پیشین رسانه های تصویری که اکنون هم در عرصه ویدئوی خانگی فعال است) می تواند برای این کار بسیار مفید باشد. زحمت ملاقات را خود رخشان کشید و ملاقاتی سه نفره برگزارشد. این ملاقات هفته بعد تکرار شد و جمعا حدود ۷- تا ۹ ؟ ساعت در دفتر رخشان به گفتگو و بحث در جنبه های مختلف این موضوع گذشت که به گمان من بسیار مفید و مهم بود.

اگر بشود مفاد این دو جلسه را بسیار خلاصه کرد می توان گفت که مراحل: شناسائی آثار مستند مناسب برای وسدئوی خانگی. شناسائی صاحبان حقوق یا مالکان آثار مناسب. Master سازی از این آثار. تامین هزینه مسترسازی. تامین هزینه تکثیر. شناسائی بازار های بالقوه و مناسب این محصول. سهم پخش. نحوه پخش. شرکت یا فرد مناسب پخش. تاسیس یا عدم تاسیس شرکت یا موسسه فرهنگی برای گردآوردی و پی گیری این امور. موضوعات مناسب مستندهای ویدئوئی (در این مرحله). کیفیت این آثار. شاخص های کیفی. نحوه واگذاری محصول به پخش، وووو… از جمله مواردی بود که طرح و بحث شد.

در پایان به این نتیجه رسیدیم که در این مرحله موضوع را با شما همکاران، که از علاقمندان سینمای مستند ایران و چه بسا مبتلا به این موضوع هستید در میان بگذاریم و برای ادامه بحث و رسیدن به نتیجه عملی گردهم آئیم.

بدیهی است چون موضوع توسعه بازار سینمای مستند ایران است، در به روی هرکس که بتواند به باز شدن این بازار کمک کند باز است.

با این توضیح مختصر امضا کنندگان این نامه از شما دعوت می کنند جلسه بعدی را با هم برگزار کنیم.

با تشکر: رخشان بنی اعتماد. …نجفی. ابراهیم مختاری.

زمان جلسه: روز …..ساعت……..

جای جلسه:

فهرست دعوت شدگان: ارد عطارپور. شادمهر راستین. پیروز کلانتری. محمد تهامی ن‍‍ژاد. روبرت صافاریان. ناصر صفاریان. علی رضا قاسمخان. مجتبی میرتهماسب.

(این نامه برای رخشان و مبرطهماسب –رئیس هیئت مدیره انجمن مستندسازان وقت – فرستاده شد اما برگزاری جلسه را پی گیری نکردم)

تاریخ: ۱۳۸۹؟

در همین سال ۱۳۸۹ انجمن مستند سازان با تشکیل و مأموریت بخشیدن به کار گروه ویدئو خانگی اقدام به شناخت وضعیت بازار ویدیویی کشور کرد و در صدد ایحاد ارتباط با این شبکه برای فروش مستند های اعضا بر آمد.

ابراهیم مختاری ، سرگروه ویدئوی خانگی انجمن مستند سازان در گفتگو با مجله نافه (مرداد و شهریور۹۱) مقدمات و روند گشایش بازار ویدئویی مستند را بیشتر می شکافد:

حدود سه سال پیش در دیدار هیات مدیره با اعضای انجمن مستند سازان که به طور سنتی هر یکی دو ماه برگزار می شد، یکی از اعضا گفت اقتصاد سینمای مستند ایران بیمار است، چون از داشتن بازار عرضه کالای خود محروم است. عنوان شد مهم ترین بازار سینمای مستند، تلویزیون است که مدیران آن امکان نمایشی تلویزیونی را به روی آثار مستند بخش خصوصی و به ویژه مستند های اجتماعی بسته اند. بازار دیگر سینمای مستند، سالن های سینماست. اگر مستندی بتواند مخاطب انبوه سالن سینما را جذب کند، مدیران سینما حاضرند آن فیلم را به نمایش درآورند، اما نبود بازار و سیاست های سوء مدیران، باعث شده سینمای مستند هنوز نتواند پیوسته آثاری با توان جذب تماشاگر عام تولید کند. بر فرض هم که به چنین توانی برسد، ما باید برای فیلم های میان مدت ( حدود ۵۰ تا ۶۰ دقیقه ای ) که بیشتر آثار سینمای مستند را تشکیل می دهند و یا آثار بلند مدتی که توان پاسخگویی به تماشاگر سالن های سینما را ندارند، بازار نمایش و فروش فراهم آوریم. در وضعیت کنونی، تنها امکان، شبکه ویدئویی است.در همان جلسه، کار گروهی برای گشودن بازار شبکه ویدئویی تشکیل شد. این کار گروه اطلاعاتی راجع به انتشار یکی دو نمونه فیلم مستند در شبکه ویدئویی به دست آورد و با کسانی از جمله مدیر عامل سابق رسانه های تصویری مشورت کرد. اما موضوع پیگیری نشد. سال ۸۹ در دوره جدید هیات مدیره این ماموریت جدی تر دنبال شد و من مسئول کار گروه ویدئوی خانگی شدم. کار گروه دوم اقدام همزمان را پیش برد. به اعضا اطلاع داد اگر مالک حقوق فیلم خود هستند و می خواهند فیلمشان در شبکه ویدئوی خانگی پخش شود، یک نسخه از آن را به دفتر انجمن تحویل دهند. حدود ۵۰ نسخه فیلم با این فراخوان به دفتر انجمن رسید. اقدام دوم مذاکره با مدیران چند موسسه پخش ویدئویی بود. برای رفتن به بازار شبکه ویدئویی، ما باید نظر مدیران این شبکه ها را جلب می کردیم، چون امکان پخش ویدئویی را در دست داشتند. از این مدیران برخی اصلا به این کار علاقه مند نبودند. برخی آثار سینمای مستند را دارای استعدادی که بتواند پاسخگوی سرمایه گذاری آنان برای تولید و تکثیر و تبلیغ باشد، نمی دانستند. برخی هم کنجکاو بودند، برای همین فیلم های گردآوری شده را در اختیارشان گذاشتیم. آن ها حدود ده فیلم از این مجموعه را انتخاب کردند، اما انتظار داشتند هزینه تولید و تکثیر را صاحبان فیلم بپردازند، چون از بازگشت سرمایه در این کار مطمئن نبودند. موضوع را با صاحبان فیلم ها در میان گذاشتیم، آن ها معتقد بودند در صورت پرداخت هزینه تکثیر، بهتر است تکثیر و پخش را هم خود اداره کنند. برای این کار باید مساله مجوز پخش ویدئویی را حل می کردیم. به این نتیجه رسیدیم که انجمن مجوز پخش بگیرد و هر کس هزینه فیلم خودش را تامین کند. هیات مدیره پذیرفت و درخواست انجمن برای مجوز پخش را با رجبی فروتن ( مدیر بخش ویدئو رسانه وزارت ارشاد ) در میان گذاشت. ایشان هم پذیرفتند. با این پذیرش، ما از انحصار شبکه های ویدئویی که گرایششان به محصولات سینمای داستانی پر فروش بود آزاد شدیم. یعنی هر مالک فیلمی که هزینه تولید و تکثیر فیلمش را تامین می کرد، انجمن برایش مجوز پخش می گرفت. اما مساله با مجوز و تامین سرمایه برای تکثیر حل نشد. گلوگاه اصلی پخش این فیلم ها در بازار ویدئویی بود. با بعضی پخش کننده های فرهنگی که کاست های موسیقی را در کتاب فروشی ها پخش می کردند، آشنا شدیم و فیلم ها را در اختیارشان گذاشتیم، حاضر شدند تقریبا ده تا دوازده فیلم را پخش کنند. موضوع با صاحبان فیلم ها در میان گذاشته شد. برخی از اعضا عنوان کردند که آیا نمی شود وزارت ارشاد مجوز پخش ویدئویی فیلم را مستقیماً به مالک فیلم ها بدهد. بار دیگر موضوع با مدیر بخش ویدئو رسانه (وزارت ارشاد)در میان گذاشته شد و ایشان موافقت کردند که به مالکان فیلم هایی که عضو انجمن مستند سازان هستند، مستقیما مجوز بدهند و پس از آن حتی اعلام کردند به مالک هر فیلم مستند – در صورت داشتن شرایط لازم – مجوز پخش ویدئویی می دهند. در واقع وزارت ارشاد پخش ویدئوی آثار سینمای مستند را از انحصار انجمن و شبکه های ویدئویی آزاد ساخت.

ما تصمیم وزارت ارشاد را منتشر کردیم. ماموریت کار گروه برای گشودن بازار ویدئویی به پایان رسیده بود. چون دیگر مانعی بر سر راه پخش ویدئویی آثار مستند نبود و بخش خصوصی می توانست آثار مستند را در شبکه ویدئویی عرضه کند. در این جا صفاریان ( که پخش کنندگان آزاد را به ما معرفی کرده بود و در جریان فعالیت کار گروه قرار داشت ) اعلام کرد تمایل دارد از میان تعدادی از فیلم ها که پخش کنندگان برای پخش پذیرفته بودند، پنج فیلم را برای تکثیر سرمایه گذاری کند. موافقت صاحبان فیلم ها را گرفت و این مجموعه را به بازار آورد. در سینمای مستند ایران که غالبا با موانع فراوانی روبه روست، این اتفاق بسیار مهمی است و بر رونق سینمای مستند تاثیر خواهد گذاشت. هم اکنون مجموعه دیگری از آثار مستند توسط شرکت دیگری در راه است. از بخت یاری سینمای مستند و انجمن مستند سازان بود که وقتی این سیاست را در پیش گرفت.، مدیری با حسن نیت در بخش دولتی (وزارت ارشاد)بر سر کار بود که به کمک آمد و موانع را از سر راه برداشت.

این اطلاعیه انجمن مستند سازان بر اساس همان توافق تنظیم و منتشر شد :

کارگروه ویدئو خانگی انجمن

کارگروه ویدئویی خانگی، در پی گفتگو با برخی از شرکت های پخش ویدئویی خانگی نظر برخی از آنان را برای پخش آثار مستند جلب کرده است. بدیهی است در صورت آمادگی شرکت برای پخش هر یک از فیلم ها، از مالک فیلم برای گفتگو با شرکت دعوت به عمل خواهد آمد.

برگ مشخصات اثر

مستند سازانی که مالک حقوقی اثر مستند خود _ یا آثار مستند دیگری _ هستند، اگر به فروش حقوق ویدیویی خانگی آثار برای پخش در شبکه ویدیویی تمایل دارند لطفاً برگه مشخصات اثر تا پایان آبان ماه ۱۳۸۹ را تکمیل کنند و به همراه یک کپی از اثر خود بصورت DVD به دفتر انجمن تحویل دهند.

مشخصات آثار برای عرضه در شبکه ویدیویی خانگی

۱- نام اثر: / ۲ – مدت / ۳ – مضمون: ۴ – کارگردان: / ۵ – تهیه کننده: ۶. عضو: / غیر عضو: ۷– وضعیت مالکیت حقوق فیلم در موارد زیر ؛ اگر آزاد است ( واگذار نشده است ) با علامت * مشخص فرمایید.

الف ) رایت ویدئو ب ) رایت تلویزیون ج ) پخش سینما

۸- پژوهش: / ۹ – فیلمنامه: / ۱۰ – تصویر بردار:/ ۱۱ – صدا: ۱۲ –تدوین: ۱۳ – موسیقی:

۱۴- در صورت داشتن هر یک از مجوزهای زیر با درج علامت *اعلام فرمایید

– پروانه ساخت – پروانه نمایش سینمایی – پروانه نمایش خانگی

۱۵- جشنواره ها : الف ) جشنواره هایی که فیلم در آن نمایش داده شده است: ب ) فهرست جوایزی که فیلم تاکنون دریافت کرده است / خلاصه داستان.

در صورت نیاز به تکمیل زمان حدود ۹۰ دقیقه ای نمایش چه اثری را به عنوان اثر مکمل پیشنهاد می کنید:

امضای مالک فیلم: / تاریخ /تلفن / ایمیل / هیات مدیره انجمن مستندسازان سینمای ایران”.

مانی هاشمیان ، در گفت‌وگوبا هنر آنلاین در مورد فیلم‌های مستندی که وارد چرخه نمایش خانگی شده اند گفت :

فیلم های “زعفران” و “مکرمه” ساخته ابراهیم مختاری وارد شبکه شده‌اند. در این پکیج‌ها نسخه‌هایی عرصه شده است که تصحیح رنگ هم بر روی آنها انجام شده است تا با کیفیت بهتری در اختیار مخاطب قرار بگیرد. تمام امورات فنی و آماده سازی در رها فیلم انجام می شود و در ماه‌های آینده قرار است سیزده فیلم دیگر نیزعرضه شوند.

هاشمیان افزود: تابه حال بیشتر از ۲۷ عنوان فیلم در حوزه های مختلف مثل مستند، آموزش نقاشی،عکاسی و.. عرصه شده است بخشی از این فیلمهای خارجی از کشورهای مثل امریکا و انگلیس است و آنها را دوبله کرده ایم و خوشبختانه استقبال خوبی از این مجموعه‌ها شده است. بیشتر این فیلم‌ها در مراکز فرهنگی به جای سوپر مارکت‌ها عرصه می‌شود.

مؤسسه فرهنگ و هنر رها فیلم در مرداد سال ۱۳۹۱ طی فراخوانی از مستند سازان دعوت کرد

از فیلمسازان محترم مستند و فیلم‌ کوتاه که مایل به انتشار آثارشان هستند دعوت میگردد فیلم‌هایشان را تا پایان مرداد ماه ۹۱ به نشانی‌ موسسه ارسال نمایند. آثارمنتخب در دومین مجموعه سینمای ایران منتشر خواهد شد.

این مؤسسه خود را اولین و تنها مؤسسه ویدئو رسانه در حوزه تخصصی مستند وآموزشی معرفی می کند. در فهرست مستند های این موسسه درکنار توزیع دو فیلم “زعفران” و “مکرمه ،خاطرات و رؤیا ها” از ابراهیم مختاری ، نام ۱۳ سفر فیلم ( گردش نما) از کشورهای مختلف دنیا سه فیلم عکاسی ، شش فیلم آشنایی با موسیقی و دو سی دی نگهداری از نوزاد بچشم می خورد .

ناصر صفاریان هم فیلم هایی مثل رودخانه هنوز ماهی دارد (مجتبی میرطهماسب) ، زینت یک روز بخصوص ( ابراهیم مختاری)، (گفتگو در مه – محمدرضا مقدسیان) و پرده خوانی بهمن کیارستمی وتاراز فرهاد ورهرام را توزیع کرد .

در کشاکش دولت وبخش خصوصی

اینک دو بخش خصوصی و دولتی ، به طور موازی به کار توزیع فیلم خانگی می پردازند. در حوزه نمایش خانگی بیش از بیست شرکت پروانه دار وجود دارد[۸] شرکت هایی چون لوح طلایی رسانه، سینما ۲۴، کیمیانما، پارسیان، پارس ویدیو، هنرنمای پارسیان، هنر هشتم و سینما رسانه آسیا و رها فیلم ، ” اتحادیه ویدئو رسانه (سینمای خانگی) ایران ” را می سازند . دکتر حمید رضا نوروزی رئیس اتحادیه و مصطفی محمودی دبیر اتحادیه است”[۹]

در شهریور ۱۳۸۸ در آغاز فعالیت دولت دهم ، خانه سینما در گزارش خود به وزیر پیشنهادی دولت برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، برنامه ای شش ماده ای را ارائه داد که یکی از موارد چند گانه بند چهارم آن : ” حذف ماموریت و انحلال موسسه رسانه‌های تصویری” بود .” این طرح مورد توجه قرار نگرفت. از سوی دیگر بخش خصوصی هم – شاید به دلیل شناخت اش از بازار – دریچه امیدبخشی بروی مستند های ایرانی نگشوده، این سینما در بخش خصوصی اش ، همچنان به نمایش جشنواره ای و تماشای مجانی دل خوش کرده نه نقشی دراقتصاد کشور دارد و نه این که مستند ساز را به تولید مستقل، امیدوار می کند .

سینمای مستند بخشی از یک چرخه بزرگتر است که در کلیاتش دارای مشکل است. مدیرعامل موسسه رسانه‌های تصویری در پاسخ خبرنگار ایسنا به این پرسش که «مگر قانونی که برای نسبت توزیع فیلم‌های سینمایی ایرانی و اعطای رایت فیلم‌های خارجی در شبکه نمایش خانگی وجود دارد، اجرا نمی‌شود؟» تصریح کرد: این قانون بود اما متاسفانه به دلایلی در یک سال و نیم گذشته اجرا نشده است. ضمن آنکه با تغییرات ساختاری که در سازمان سینمایی اتفاق افتاده برخی رانت‌ها قطع شده و اتفاقا بیشترین سر و صداها برای قطع شدن آن رانت‌هاست. (۲۰ آذر ۱۳۹۱)

از این که چرا قانون اجرا نشده ، چه رابطه ای بین تغییرات ساختاری و قطع برخی (؟)از رانت ها وجود دارد فعلا چیزی گفته نمی شود. اما برای مستند سازان مهم است که در همان قانون و در تعیین نسبت توزیع فیلم ایرانی به خارجی ، جایی برای فیلم مستند ایرانی گشوده شده باشد. هرچند چند سال پیش قانون خرید رایت فیلمخانه ای مستند های ایرانی تصویب شد ولی به اجرا در نیامد. اینک ماشاهد تعویض مدیران و رفت و آمد آنها هستیم . کدام یک در عرصه مستند ایران – لااقل از جنبه صوری هم که شده – نامی نیک از خود بر جای خواهند نهاد؟

در آبانماه ۱۳۹۱″محمدرضا فرجی” طی حکمی از مهدی عظیمی میرآبادی ، سرپرست اداره کل ارزشیابی و نظارت حرفه‌ای سینما با حفظ سمت به مدیریت شبکه نمایش خانگی منصوب شد.محمدرضا فرجی مدیر اداره امور سینماهای وزارت ارشاد را برعهده دارد و با این حکم ، مدیریت بر شبکه نمایش خانگی نیز به عهده او سپرده شده است.پیش از این سعید رجبی‌فروتن عهده‌دار سمت مدیرکل همکاری‌های سمعی بصری و نمایش خانگی بود که هم‌اینک سخنگوی سازمان سینمایی کشور است.

به گزارش خبرگزاری ایلنا (کار ایران) ” نشست هم اندیشی مدیران موسسات شبکه نمایش خانگی برگزار و در خلال آن بر افزایش همدلی‌ها و تحکیم وحدت صنفی، عدم دخالت سازمان سینمایی در انجام وظایف مربوط به بخش خصوصی و درخواست از مدیران ارشد نظام برای تعطیلی و یا تغییر فعالیت موسسه رسانه‌های تصویری تاکید شد.” و به گزارش ایسنا :” آنها رسانه های تصویری را به عنوان یکی از مهمترین عوامل تضعیف صنعت نمایش خانگی دانسته به سازمان سینمایی پیرامون عدم دخالت در انجام وظایفی که قانون اجرای آنها را به بخش خصوصی واگذار کرده، تذکر دادند . .( سه شنبه ۱۹ دیماه ۱۳۹۱)

واردات فیلم خارجی

در پیش‌نویس اساسنامه جدیدی (منطبق با چارت سازمان سینمای) که به اتحادیه صنفی شبکه نمایش خانگی ارائه شده، نکات قابل تأمل فراوانی وجود دارد. یکی از موضوعات مطروحه در این اساسنامه این است که مؤسسات می‌توانند به ازای توزیع هر فیلم ایرانی دو فیلم خارجی توزیع کنند. خرید رایت یک فیلم ایرانی و توزیع دو فیلم خارجی مثل خرید یک پراید صفر در ازای گرفتن دو قطعه لاستیک دولتی است.(جوان آنلاین)

جدا از این تفسیر، با این سیاست ، جدا از فیلم داستانی، بخش مهمی از بازار ویدیویی کشور متعلق به فیلم های حیات وحش و نادیدنی های سرزمین ها شده است که به صورت رسمی در کتاب فروشی ها وحتی سوپر مارکت ها به وفور عرضه و خریداری می شود. این دسته از فیلم ها ، روی لوح فشرده هستند و اغلب با کیفیت های خوب ارائه می شوند. از آن جمله است دائره المعارف حیوانات ، عقاب وببر ( از انتشارات مؤسسه رسانه های تصویری ) مستند اعماق وبهترین های حیات وحش و مستند سیاره زمین . سیاست اعطای مجوز واردات فیلم خارجی در قبال توزیع فیلم ایرانی ، همان سیاست وارد سازی دو فیلم خارجی در قبال تولید یک فیلم ایرانی است که پیش از این اشاره شد

پدیده تازه : فروشگاه های اینترنتی

دو بخش دولت و خصوصی ، از امکانات اینتر نت برای عرضه کالاهای خود استفاده می کنند . در سایت فروشگاه اینترنتی (جوانه پویا) ، نام چهل فیلم مستند فهرست شده که تمامأ خارجی هستند . از جمله : مستند های حیا ت وحش ( ضیافت کروکودیل ها ، اعماق دریا ، المپیک حیوانات ،پار ک ماقبل تاریخ ،در تعقیب گربه سانان بزرگ … ورزشی : دنیای نهایت هنرهای رزمی ، کریستیانو رونالدو.

سفر فیلم ها یی به سرزمین های غریب و دور دست : سفر به آمازون ، شهر گمشده اینکاها.

( در آذر ماه ۱۳۹۱ قیمت هر دی وی دی ۲۲۰۰ تومان بود . و حد اقل یکی از دی وی دی ها (کاوشگران حیات وحش) سه بعدی است.

“وب سایت تخصصی فیلم های مستند” ، دادمهر طبری را به عنوان مسئول معرفی کرده ، مرکزی برای فروش فیلم های مستند خارجی از طریق تلفن یا ایمیل و یا ثبت سفارشات به صورت آنلاین است . کالا دم منزل تحویل میشود . این مؤسسه فیلمهای خود را به ۱۴ یا ۱۵ رده طبقه بندی و قیمت هر دی وی دی را نیز اعلام کرده است .

حیات وحش: برای مثال سیاره زمین ۶عدد دی وی دی ۸۸۰ تومان (این مستند پرطرفدار ترین معرفی شده است ).

مستند های تاریخی: برای مثال مستند جنگ ویتنام ۲عدد دی وی دی ۴۰۰۰ تومان

مستند های مهندسی : مستند ابر سازه ها ۱۲ دی وی دی ۱۳۶۰۰ تومان

مستند های نظامی : مجموعه کامل مستند سلاح های آینده یک دی وی دی ۱۷۰۰ تومان

مستند های دوبله بفارسی : حیات وحش نشنال جئوگرافی ۲عدد ۳۹۰۰ تومان

مستند های نجوم و کیهان مستند جهان هستی ۱۹ دی وی دی ۲۲هزار تومان

مستند زندگی مشاهیر /مستند علمی/ مستند طبیعت/ مستند پزشکی/ مستند ماوراء

مستند هنری از جمله مستند مردی بادوربین فیلمبرداری اثر ژیگاورتوف ۱۷۰۰ تومان

مستند مذهبی اسرار مکه ۱۷۰۰ تومان / مستند های متفرقه

جدا از این ، مستند هایی به صورت پکیج ارائه شده است از جمله ۳۴ دی وی دی دوبله بفارسی۳۵۸۰۰ تومان

چند فروشگاه اینترنتی دیگر از جمله” فروشگاه فیلمهای مستند علمی” و” ترسیم پرس” و “سایت عربی برای همه” نیز وجود دارد . اولی هدف سایت خودرا : ارائه و معرفی فیلم های علمی و مستند شبکه های بزرگ و معتبر دنیا ” معرفی کرده است . : در این سایت تلاش می شود اکثر فیلم های جالب علمی شبکه هایی همچون: نشنال جئوگرافی، دیسکاوری، بی بی سی و … جمع آوری شده و در اختیار دوستداران قرار گیرد. سایت عربی برای همه از دانلود فیلم های مستند خارجی به ویژه به زبان عربی ، خبر داده است .

فروشگاه اینترنتی ایرانیان فیلم مستند خارجی جن و روح (قیمت ۵۰۰۰ تومان. فروش به صورت مکاتبه ای) را با تأکید بر عدم باور تماشاگر، تبلیغ می کند ( بخشی از تبلیغ)

زبان: دوبله

“زندگی با ارواح” فیلمی متفاوت در مورد پدیده ای به نام .. روح / مطمئنا باور نخواهید کرد
عجیب ترین و پر بیننده ترین و باور نکردنی ترین فیلم مستند در مورد ارواح / فیلمهای ۱۰۰%واقعی از دیده شدن (روح) / برای ۲ ساعت زندگی با ارواح را تجربه کنید سفری اسرار آمیز و سرتاسر ترس و وحشت / این مجموعه با استقبال بی نظیر در بین ۱۰۰ کشور در دنیا روبرو شده /شاید با دیدن این فیلم اعتقادتان تغییر کنید /مورد زیادی از ایست قلبی در صورت دیدن این برنامه گزارش شده است / از افرادی که دچار ناراحتی قلبی هستند اکیداً در خواست می شود از دیدن این مستند خود داری کنند / مطمئنا باور نخواهید کرد!!!

آخرین خبر : حبیب کاوش سخنگوی شورای صنفی نمایش روز دوشنبه ۶خرداد۱۳۹۲ در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی ایرنا ازکاهش قیمت کپی رایت آثار سینمایی از طریق موسسات ویدیو رسانه گله کرد و افزود:این مشکل به خاطر مسایلی ازجمله قاچاق فیلم و ناکارآمدی حوزه بخش شبکه نمایش خانگی و کیفیت پایین آثار سینمایی شدت بیشتری گرفته است . کپی غیر مجاز آثار سینمایی در اماکن عمومی به راحتی توزیع می شود و نظارت مطلوب را نهادهای ذی ربط برای مقابله با قاچاق آثار سینمایی انجام نمی دهند.وی توضیح داد: موسسات ویدیو رسانه مدیریت درستی در خریداری و توزیع فیلم های سینمایی در شبکه نمایش خانگی ندارد که این مهم نیز در افت خرید حق رایت فیلم ها اثر بسزایی داشته است.کاوش تاکید کرد که کمتر عزمی برای ارتقای جایگاه فیلم های سینمایی و ایجاد درآمد مناسب برای صاحبان اثر در شبکه نمایش خانگی دیده می شود.شبکه نمایش خانگی نیازمند بازنگری اساسی است.

[۱] – بیننده ۶۰۰ میلیونی شبکه نمایش خانگی . سینمای خانگی مهم تر از سسینما – روزنامه راه مردم ۲۱ آبانماه ۱۳۹۱

[۲] – در باره سینمای مستند ایران در عرصه های بین المللی رجوع شود به مقله محمد اطبائی ( ۱۳۷۹) درمجله فرهنگ و سینما ( ویژه نامه زمستان ۱۳۸۰).

[۳] – رضویان ، امیر شهاب (۱۳۸۹) حکیت یک آرزوی قدیمی ، کتاب سال سینمای ایران ۱۳۸۹ ( سالنامه فیلم) صفحه ۱۰۸

[۴] – ماهنامه فیلم آذر ۱۳۷۷ صفحه۲۵ ( تکثیر و توزیع برنامه های ویدئویی از انحصار دولت خارج شد ) .

[۵] – همشهری ماه -چهارشنبه ۲۹ اردیبهشت ۱۳۸۹ وبه نقل از :

http://www.cinemaema.com/module-pagesetter-viewpub-tid-26-pid-3172.html

[۶] -قالب وی سی دی (VCD) مشهور ترین و پر مصرف ترین قالب تصویری در دنیای دیجیتال است. تصاویری که با این قالب ارائه می شوند قابل نمایش بر روی انواع دستگاه سی دی و انواع کامپیوتر هستند. هر سی دی خام معمولی هشتاد دقیقه فیلم با کیفیت وی سی دی را در خود جای می دهد.

گرچه وضوح قالب وی سی دی چندان مطلوب و مناسب نیست اما سبُک بودن و پذیرش بسیار خوب آن توسط کامپیوتر و انواع دستگاه سی دی آن را به محبوب ترین قالب تصویری تبدیل ساخته است

[۷] -niche market

[۸] – به نقل از محمد رضا عباسیان مدیر عامل مؤسسه رسانه های تصویری ( خبرگزاری مهر – ۵ آبان ۱۳۹۱ گفتگو از : بیتا موسوی)

[۹] – به نقل از سایت سینما نگار مهرماه ۱۳۹۱